Göz Yaralanmalarında Hızlı Müdahale Neden Önemlidir?

Bazı göz yaralanmaları derhal müdahale edilmezse kalıcı hasar ve görme kaybı ile sonuçlanabilir. Basit bazı yaralanmalarda ise sadece takip ve enfeksiyondan koruyucu damlalar yeterlidir.

Göz Yaralanmaları Nelerdir?

• Gözde tahriş ve çizilmeler
• Delici yaralanmalar
• Kimyasal yanıklar
• Şişmeler
• Kanamalar
• Travmatik iritis (göz içi inflamasyonlar)
• Göz içi kanamalar
• Göz tabanı kırıkları
• Işıklı ekran zararları şeklinde sayabiliriz.

• Göz Çizilmesi
  
  Göze çarpan bir şeyle veya toz, kum gibi yabancı maddelerin göz içine kaçması ile oluşabilir. Metal eşyalarla yapılan işlemler sırasında (kesme, kaynak, çivi çakma vb) sıçrayan metal parçası aynı zamanda sıcak olduğundan korneayı yakar. Göze kaçan yabancı cisim korneaya veya üst kapak altına yapışır. Bu çok rahatsız edici bir tablodur. Gözde batma, kızarıklık ve ışığa hassasiyet oluşur. Bu durumda gözü kaşımak, ovuşturmak korneayı daha çok tahriş eder. Göz içine bir yabancı cisim kaçtığını düşünüyorsak, göz kapatılıp hızla göz doktoruna müracaat edilmelidir. Bu tip bir klinik tablo lokal anestezik bir damla ile yabancı cismin çıkarılması, korneanın temizlenmesi, antibiyotikli bir pomad ile gözü 24 saat kapatmak suretiyle genelde tamamen çözülür. Tedavi edilmezse özellikle enfeksiyon ciddi bir risk olur ve kalıcı görme kaybı ile sonuçlanabilir.
• Delici Göz Yaralanmaları veya Göz İçi Yabancı Cisim
  
  Bu tip yaralanmalar acil cerrahi müdahale gerektiren durumlardır. Özellikle delici yaralanmalarda göz fizyolojisi hızla bozulur. Hasta bazen gözünün delindiğinin farkına varmayabilir. Küçük bir metal cisim sıçrayıp hızla göz içine girerse; eğer lense dokunmamışsa ve fazla kanama olmamışsa ilk aşamada görme bozulmayabilir ve ağrı olmayabilir. Fakat özellikle demir bakır gibi metaller göz içinde 2-3 gün içinde çok hızlı toksik reaksiyon yaparlar ve körlüğe kadar giden geri dönüşümsüz hasar yaratabilirler. Bazen metal cisim korneaya saplanır fakat gözü delmez. Bu durumda kalıcı kornea lekesi bırakmaması için yabancı cisim hızla çıkarılmalıdır.
• Kimyasal Travmalar
  
   Bu tip yaralanmaların belirtileri arasında batma hissi, şiddetli ağrı, kızarıklık, görmede azalma, konjuktivit, ışık hassasiyeti, gözde yaşarma, akıntı, yabancı cisim hissi gibi bulgular olur. Bazen hasta hiç gözünü açamaz ya da çok ileri derecede görme kaybı şikâyeti olur. Gözdeki kimyasal yanıklarda asit yanıkları genelde basit bir yıkama ve kısa süreli tedavi ile düzelirken Alkali yanıklar çok daha tehlikelidir. Bazen yoğun tedaviye rağmen kalıcı hasarla sonuçlanır. Gözde kimyasal bir travma olduğu anda göz bol su ile yıkanmalıdır. Bunu yapabilecek kimse yoksa 10-15 dakika göz açık bir şekilde musluk suyuna tutularak yıkanmalıdır. Erken dönemde böyle bir müdahale ileride olabilecek pek çok ciddi kalıcı hasarı önleyebilir. Tedavi aşamasında doktora göze gelen kimyasalın tipi, adı söylenmelidir. Bu tedaviyi planlamak açısından da çok önemlidir.
• Gözde Kanama 
  
  Genellikle görüntü olarak hastaları ürküten ama çoğunlukla tedavi bile gerektirmeyen gözün en basit ve tehlikesiz travmalarıdır. Bu bir damar çatlaması sonucu ortaya çıkar. Genelde 10 gün içinde kendiliğinden düzelir. Tekrarlayan kanamalarda hasta bir kan hastalığı, hipertansiyon, diyabet yönünden araştırılmalıdır.
• Travmatik İritis
  
  İris gözün renkli kısmına verilen addır. Travma sonrası bu bölümde yırtık, felç veya mikrobik olmayan bir inflamasyon olabilir. Bu inflamasyon bazen tıbbi tedaviye rağmen kalıcı hasarla sonuçlanabilir.
• Göz İçi Kanama ve Kırıklar
  
  Kuvvetli kanama travma sonucu olur. Kanama eğer ileri derecede ise ışık hissi seviyesine kadar gerilemiş bir görme kaybı vardır. Göz tabanı kırıklarında ise en belirgin bulgu çift görmedir. Göze bir travma olduğunda mutlaka bir göz doktoru ile iletişime geçin. Ondan alacağınız öneriler doğrultusunda hareket edin. Özellikle kimyasal travmalarda doktora ulaşana kadar geçecek zaman tedavi için çok geç olabilir. Erken dönemde gözü bol su ile yıkamak travmanın zararlı etkisini çok azaltabilir. Uzun süre temas geri dönüşümsüz kalıcı hasarlara yol açabilir. Çocuklarda göz yaralanmalarını farklı başlıkta incelemek gerekir. Küçük çocuklar şikâyetlerini tam ifade edemediklerinden gözde kızarıklık, sulanma, gözün beyaz kısmında kanlanma, kornea tabakasında bulanıklık, göz kapağında şişme, gözü açamama, ışığa hassasiyet gibi şikâyetler herhangi biri göz travmasının habercisi olabilir. Küçük bebekler tırnakları ile göz kapağını veya gözü çizebilirler. Aslında bu durum bebekten ziyade anneler için daha büyük risk faktörüdür. Bu yüzden tırnaklar uzamadan kesilmeli ve eldiven kullanılmalıdır. Bebek biraz büyüdüğünde oyuncaklarla künt travma ve göze kum kaçması en sık karşılaşılan travma sebepleridir. Çocuklar için parfüm şişeleri, deodorantlar, tüplü yapıştırıcılar, evdeki temizlik malzemeleri ciddi risk faktörleridir. Bahsi geçen şikâyetlerin herhangi biri varsa çocuk mutlaka doktora gösterilmelidir.
• Ekranlı cihaz travması 
  
  Günümüzde en önemli göz travmalarından birinin sebebi de bilgisayarlardır. Bilgisayar ve cep telefonları okul çocuklarının, hatta okul öncesi dönemdeki çocukların ayrılmaz parçası oldu. Bu yüzden;  
  
  •    Bilgisayar kullanımı çocukların gözü için kötü mü?
  •    Bilgisayar çocuğun okul performansını iyi mi/kötü mü etkiler?
  •    Çocuklar bilgisayar için koruyucu gözlük takmalı mı? gibi sorular çok sorulur hale geldi.
  
  Yapılan araştırmalar bilgisayar kullanmanın; okul öncesi çocuklarda ileride okul dönemindeki başarıyı artırdığını gösteriyor. Fakat bu konuda aşırıya kaçmak beraberinde başka problemleri getiriyor. Ekran başında uzun zaman geçiren çocuklarda ergonomik problemler ve bilgisayara bağlı göz bozuklukları ortaya çıkıyor. Bu durum erişkinler içinde aynen geçerlidir. Diğer potansiyel risk; ekran başında uzun süre zaman geçirenlerde zararlı mavi ışığa aşırı maruz kalmaktır. Bu ışık ekranlı tüm dijital cihazlarda vardır.
  
  High-energy visible light (HEV light) veya mavi ışık olarak adlandırılır. İleri yaşlarda makula dejeneresansı (sarı nokta hastalığı) olma riskini çok artırır. Güneşte çok daha yüksek oranda bulunur ama ekran ışığına maruz kalma süresi göz önüne alınırsa ciddi bir risk olarak görülmelidir. Pek çok uzman ve aileler bilgisayar kullanmanın myopinin ilerlemesine de etkisi olduğuna inanmaktadır. Bu konuda yapılan pek çok araştırma tek başına bilgisayar veya ekran kullanmanın myopinin ortaya çıkmasına anlamlı bir etkisi olmadığını göstermektedir. Fakat myopinin artışını hızlandırdığını gösteren pek çok araştırma vardır. Bu yüzden çocukların bilgisayar kullanımını bir program dâhilinde kontrollü olarak yapmak son derece önemlidir.

Görme Problemi Riski Nasıl Azaltılabilir?

Bilgisayar, tablet ve cep telefonları maalesef hayatımızda giderek daha fazla yer alıyor. Eğer çocuk zaten gözlük kullanıyorsa camlarını mavi filtreli bir camla değiştirmek sorunun çözümüne yardımcı olur.

Çocuk uzun süre ekran başında kalıyorsa, gözlük takmak zorunda olduğu bir bozukluğu olmasa bile uv ve mavi ışık filtresi olan bir gözlük ve cam kullanmak faydalı olur. Bu camlar çok hafif renklidir ve her türlü aktivite sırasında takılabilir. Günümüzde pek çok cam firması bu tip özellikte gözlük camları üretmektedir. Antirefle kaplamalı bazı camlarda eğer özel dizayn edilmişse mavi ışıktan koruyucu özellik taşırlar.

En erken dönemde ortaya çıkan risk ergonomik problemlerdir. Çocuklar bilgisayar kullanırken omurga sağlığının koruyor ve rahat oturuyor olması önemlidir. 

• Baş boyun üstünde dengeli durmalı,
• Öne, arkaya eğilmemeli,
• Bilgisayar ekranı göz seviyesinden 15 derece aşağıda olmalı,
• Sırt düz olmalı,
• Omuzlar arkaya doğru ama gevşek olmalı,
• Klavye üzerine doğru eğilmemeli,
• Kolların üst kısmı gövdeye yakın ve gevşek olmalı,
• Gövdeden uzak ve ileri doğru eğik olmamalı,
• Kolun ön kısmı masa üstünde düz durmalı,
• Bilek çok kıvrılmamalı,
• El ve ön kol hemen hemen aynı hizada olmalı,
• Ayaklar yere veya ayak uzatacak bir yer varsa oraya düz basmalı
• Dizler 90 derece açı yapmalıdır.

Pek çok uzman her 20 -30 dakikada bir bilgisayardan uzaklaşıp ayağa kalkmayı ve gerinmeyi önermektedir bu kaslarda gevşeme sağlar, görme ve ergonomi problemlerini azaltmaya yardımcı olur.

Miyop Riski Nasıl Azaltılabilir?

Çocuklukta miyop oluşmasında en önemli faktör kalıtımsal özelliklerdir. Bazı araştırmalar çocuklukta gözü zorlamanın özellikle aşırı bilgisayar kullanımının miyobu hızlandırdığını göstermektedir. Uzmanlar bilgisayar kullanımının kitap veya gazete okumakla kıyaslandığında ekranlı cihazların gözü daha çok yorduğunda hemfikirdir. Yapılan çalışmalar tek başına bilgisayar kullanmanın veya çok okumanın miyobu ortaya çıkarmadığını göstermiştir. Fakat eğer çocuğun uygun genetik alt yapısı varsa normalde baskın olmayan bu genler bilgisayar veya aşırı yoğun yakın çalışma ile aktif hale geçip miyop artışını hızlandırabilmektedir.

Çalışmaya sık sık ara vermek önemlidir. Her 20 dakikada bir uzaklara doğru (5 mt ve ötesi) en az 10 sn bakıp sonra kullanıma devam edilmelidir. Bu basit egzersiz uyum yapan göz kaslarını dinlendirir ve gözü rahatlatır.

Çocukluk çağında bazı basit önlemler bilgisayarların zararlı etkilerinden çocukları koruyabilir. Bilgisayar; sanat, kitaplar, müzik, dış ortam aktiviteleri, tiyatro, diğer çocuklarla oyun eğlence gibi şeylere destekleyici olmalı onların yerini almamalıdır. Aileler çocukları ile ilgili olmalı, bilgisayar kullanımına rehberlik etmeli, sorularına cevap verip iletişimde olmalı, çocuğu bilgisayar kullanırken olabildiğince kardeşi veya arkadaşları ile çalışmaya teşvik etmelidir. Beraber çalışmak çocuğun dinleme, sırasında ve zamanında konuşma yeteneğini, iş birliğini öğrenmesine yardımcı olur.

Çocukların kullanacağı programları seçerken şiddet içermeyen, konuşma ve öğrenme yeteneğini arttıran programlar seçilmelidir.