Egzama (Atopik Dermatit) Nedir? Egzama Nasıl Geçer?

Egzama birçok nedenden dolayı gelişebilen; ciltte kızarıklık, şişlik ve kaşıntı gibi belirtiler gösteren yaygın bir deri hastalığıdır.

Egzama Nedir?

Egzama kaşıntısı kişinin günlük hayatında yaşam kalitesini düşürecek kadar şiddetli olabilir ve kaşıdıkça kaşıntı artar. Egzama gibi deri hastalıkları, neden olduğu rahatsızlığın yanı sıra estetik açıdan da olumsuzluklara yol açtığı için insanların yaşamlarını olumsuz etkiler. Egzamanın birden fazla türü olmakla birlikte en yaygın olanlardan biri alerjik Egzama yani atopik dermatittir. 

Atopi kelime anlamı olarak alerjik hastalıklara genetik yatkınlıktır. Atopik olan bireylerin ailelerinde alerjik geçmişi olan insanların yoğunluğu dikkat çeker. Çocuklarda en yaygın görülen hastalıkların başında alerjik Egzama gelir. Yapılan araştırmalar, ikinci dünya savaşından sonra değişen dünya düzeni, sanayileşme ve iklim değişikliklerinin Egzamanın görülme oranını değiştirdiğini göstermiştir. 

Çocuklarda ve yetişkinlerde alerjik Egzama kendini farklı belirtilerle gösterse de çoğunlukla belirtiler paralel seyreder. Ancak iyileşme süreleri yaşla ve derinin gençliğiyle ilgili olarak değişken olabilir. Bu nedenle çocuklarda görülen alerjik Egzamanın daha çabuk iyileşmesi olasıdır. 

Egzama Neden Olur?

Egzama genetik yatkınlık ile yaşanan ortamdaki herhangi bir uyaranın etkisi sonucunda ortaya çıkar. 

• Kimyasallara Bağlı (El Egzaması): Örneğin çıplak elle yoğun kimyasal kullanımı (temizlik veya kuaför çalışanları gibi) cildin en üst tabakasının koruyucu özelliğini bozduğunda Egzama gelişmeye başlar. 
• Numuler Egzama: Yine bazı kişilerde hayvan tüylerine veya bitkilere karşı ciltte kızarma, kaşınma ile başlayan Egzama görülebilir. Hayvan ısırıkları ile oluşan bozuk para şeklinde cilt lezyonu ile belirti veren türüne “numuler Egzama” denir.
• Staz Dermatiti: Uzun süre ayakta kalan kişilerde yerçekimine bağlı bacak venlerinde göllenme görülür. Bu duruma staz dermatiti denir. Vücudun diğer bölgelerindeki gibi bacaklarda kızarıklık ve yoğun kaşınma yaşanır.
• Nörodermatit: Sedef hastalığı veya diğer tiplerde Egzaması olan kişilerde bacaklarda, kollarda, ense, saçlı deri, el sırtında veya genital bölgelerde oldukça kaşıntılı, kalın ve pullu alanlar olarak gözlemlenen “nörodermatit” bir başka Egzama çeşididir. Nedeni bilinmemektedir.
• Alerjik Kontakt Dermatit: Cildin sık temasına bağlı olarak gelişen kontakt dermatit genellikle kadınlarda saat, bilezik, kolyenin temas ettiği yerlerde kızarıklık ve kaşıntı ile görülür. Kimyasalların (örneğin cerrahi eldivenlerin içindeki pudraya bağlı) sık teması ile “irritan” veya lateks, metal temasına bağlı “alerjik kontakt dermatit” olarak sınıflandırılır.
• Atopik Dermatit: tüm Egzama türleri içinde en sık görülen tiptir.

Egzama Başlangıcında Neler Görülür?

• Başlangıç belirtisi genellikle kaşıntıdır. Kaşıma sonucunda lezyonun bulunduğu cilt bölgesinde inflamasyon (yangı) gelişir. 
• Yangı ve kaşıntı birbirlerini tetikleyerek bir kısırdöngü gelişimine yol açar.
• Zamanla etkilenen alanda renk değişimi görülür. Cilt rengi daha koyu kahverengi bir hal alır ve ciltte kalınlaşma meydana gelir.
• Ciltte kurumuş ve zamanla pullanmanın eşlik ettiği alanlar oluşmaya başlar.
• Kaşıntı sırasında tırnak altındaki mikroorganizmaların bu bölgeye transferi ile bu alanlar enfeksiyona açık hale gelir
• Kuru egzama alanları ilk bakışta fark edilir bir hal alır.

Atopik Dermatit (Alerjik Egzama) Nedir?

Atopik dermatit, dünya nüfusunun oldukça büyük bir yüzdesini etkileyen yaygın, genellikle kalıcı olan bir cilt hastalığıdır. Atopi, astım, saman nezlesi ve kronik dermatit ile ilişkili özel bir alerjik duyarlılık türüdür. Hastalığın bilinen kalıtsal bir bileşeni vardır ve bu hastalıklardan etkilenen ailelerde daha yaygındır. 

Atopik dermatitte cilt aşırı kaşıntılıdır ve çoğunlukla iltihaplanır. Kızarıklık, şişme, vezikül oluşumu (kabarcık), çatlama ve kabuklanmaya neden olur. Ayrıca atopik dermatit görülen hastaların büyük bir kısmında cilt kuruluğu da oldukça yaygındır. 
Bu hastalık her yaştan bireyde ortaya çıkabilse de çoğu zaman bebekleri ve çocukları etkiler. Bebeklerde çoğu zaman birinci yaş günlerinden önce kendini gösterir. Bazen yetişkinliğe geçişlerde devam edebilir veya bu süreçte hastalık ilk defa da ortaya çıkabilir. Genellikle kronik bir hastalıktır ancak bazı çocuklarda yaşları büyüdükçe iyileşme görülebilir ve tamamen iyileşebilir. 

Ülkemizde yapılan araştırmalar 6 ila 13 yaş arasındaki çocuklarda alerjik egzamanın %4,3; 10 ila 11 yaş arasındaki çocuklarda ise %8,1 oranında görüldüğünü göstermiştir. Ayrıca kız çocuklarda erkek çocuklara oranla daha fazla görülmektedir. Daha az hijyenik ortamlarda büyüyen, çeşitli alerjenler ve enfeksiyon hastalıkları ile iç içe olan çocukların, daha gelişmiş ülkelerde yaşayan ve daha steril ortamlarda yaşayan çocuklara göre daha az Egzama olduğu saptanmıştır. 

Bu durum çocukların küçüklüklerinde karşılaştıkları hastalıklara ilişkin bağışıklık geliştirmesiyle ilgili olarak tanımlanır. Atopik dermatite astım ve saman nezlesi (alerjik rinit) eşlik edebilir. 

Atopik Dermatit (Alerjik Egzama) Belirtileri Nelerdir?

Atopik dermatitin kesin olarak nedeni bilinmemektedir, ancak genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklandığı düşünülmektedir. Vücudun içinden veya dışından bir madde bağışıklık sistemini tetiklediğinde aşırı reaksiyona girer ve iltihap oluşturur. Cildin kırmızı, kuru ve kaşıntılı olmasına neden olan şey bu iltihaptır. 

Cildin en üst katmanının koruyucu bariyer işlevini yürütebilmesi için filaggrin denilen proteinin yeterli miktarda var olması gereklidir. Alerjiye yatkınlığı olan (atopik) kişilerde kuru ve enfeksiyonlara yatkın bir cilt yapısı vardır. Atopik dermatitin ebeveynlerde görülmesi halinde çocuklarda da gelişme riskinin yüksek olduğu bilinmektedir. Ancak bunun kesin nedeni hala kanıtlanmış değildir. Bu ebeveynlerde astım ve saman nezlesi var ise çocuklarda bu tür hastalıkların gelişme olasılığı %50'dir. Eğer hem anne hem de babada bu hastalıklardan herhangi birisi varsa bu oran daha da artar. 

Dünyadaki insanların %10'luk bir kısmı yaşamlarında bir dönem atopik dermatitten etkilenir. Durum kentsel alanlarda ve gelişmiş oralarda daha yüksektir. 

• Ciltte kızarıklık ve kaşıntı,
• Kuru cilt,
• Ciltte kabarcık oluşumu,
• Ciltte pullanma veya kabuklanma veya dökülme,
• Kaşıntılı yerlerin sürekli kaşıma sonucunda itihap, 
• Ciltte çatlamalar oluşması (bazı durumlarda çatlaklardan kanamalar),
• Saçlı deride kepeklenme (kızarıklık ve kaşıntı da eşlik edebilir)

Atopik Dermatit Bulaşıcı Mıdır?

Atopik egzama bulaşıcı değildir. Dokunmayla veya diğer başka bir durumla başka bir bireye bulaşması söz konusu değildir. Ayrıca kozmetik ürünler, parfüm, deodorant, deterjan, temizleyici, kimyasallar ve bazı bitkilerin cildi kuruttuğundan dolayı alerjik egzama riskini arttırdığı da söz konusudur. 

Atopik Dermatit (Alerjik Egzama) Tanısı Nasıl Konulur?

Tanı cildin fiziksel ve görsel muayenesi ile konur. Alerjilerin kişisel geçmişi ve aile öyküsü sıklıkla tanıyı destekler. Kaşıntı her atopik dermatitte görülmese de göz önünde bulunması gerekir. 

İleri tanı yöntemleri arasında deri biyopsisi vardır. Ciltten alınacak küçük bir parçanın laboratuvar ortamında incelenmesiyle tanı koyulabilir. Şiddetli atopik hastalığı olan birçok hastada belirli sayıda beyaz kan hücresi olur, bu değerler tanıyı destekler. Ancak bunun dışında tanı için özel bir yöntem yoktur. Çoğunlukla doktorlar, atopik dermatit dışındaki alerjik reaksiyonların olup olmadığının tespiti için test yaparlar. Bu testler bazı kan testleri ve cilt testlerine dayanır. Tanıyı kolaylaştırmak için bireyde alerjik reaksiyonlara yol açan yiyecekler veya başka maddeler varsa doktora bildirilmesi çok önemlidir. Çünkü hastalığın teşhisindeki en etkili belirteç aile öyküsüdür.

Atopik Dermatit (Alerjik Egzama) Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Atopik dermatitin kronik olma olasılığı çok yüksektir. Böyle durumlarda aylar veya yıllar boyu süren çeşitli tedavilerin denenmesi gerekir. Tedavilerin başarılı olması halinde bile hastalık yeniden ortaya çıkabilir. Her hastalıkta olduğu gibi bu hastalıkta da erken tanı ve tedavi önemlidir. Düzenli cilt nemlendirmesi ve cildin kurumasına neden olan maddelerden kaçınmak tedavi için yardımcı olabilir. 

Bunun dışında doktor tarafından kaşıntıları kontrol altına alan ve cildi onarmaya yardımcı olan kremler tavsiye edilir. Bu kremler kortikosteroid içeriklidir ve dozunda kullanmak önemlidir. Doz aşımı olduğu durumlarda cildin aşırı derecede incelmesine neden olur ve başka reaksiyonlara yol açar. 

Takrolimus ve pimekrolimus gibi kalsinörin inhibitörleri içeren bazı kremler de bağışıklık sistemini güçlendirmesi için önerilir. Ciltte meydana gelen reaksiyonları önlemek ve kontrol altına almak için 2 yaşından büyük bütün bireylerde kullanıma uygundur. Bu tür kremler kullanıldıktan sonra güneşten korunmak gerekir. Bunun yanında ciltte herhangi bir enfeksiyon meydana gelmişse antibiyotik tedavisi de gerekir. Bu enfeksiyonu tedavi etmek için kısa süreli antibiyotik kullanımı gerekebilir. 

Bireysel olarak uygulanabilecek en etkili yöntem ise cildin yeterince nemlendirilerek, cildi kurutan maddelerden kaçınılmasıdır. Cildin nemli olması alerjik Egzamanın önüne geçecek, hali hazırda hasta olan bireylerde ise rahatlamayı sağlayacaktır. 

Saç Egzaması (Seboreik Dermatit) Nedir? Saç Egzaması Nedenleri Nelerdir?

Halk arasında “saç veya saç dibi Egzaması”, “yağlı saç Egzaması” olarak adlandırılan seboreik dermatit nedeni tam olarak bilinmeyen ve kronik bir hastalıktır. Özellikle saçlı deri (saç dipleri) gibi derinin yağlı olduğu bölgelerde, yüzde genellikle kaşlar, yanaklar, burun kenarları, sakal içleri, göğüs ortası ve kulaklarda sık görülür. 

• Stres (bu hastaların büyük çoğunluğunda altta yatan depresyon ve/veya kaygı bozukluğu gözlenir),
• Saçlı deride yağlanma artışı (ortam mantar gelişimine uygun hale gelir ve mantar sporları ile bakteri üremesi artar),
• Saçlı derinin kuruması (derinin savunma mekanizmasının azalmasına ve bütünlüğünün bozulmasına yol açar),
• Alerjik nedenler (şampuan, şekillendiriciler veya saç boyaları gibi saç ürünlerinin kalitesine, sık kullanımına bağlı gelişen durumlar),
• Bağışıklık sistemi ile ilgili hastalıklar (sedef, Parkinson, AIDS gibi) sayılabilir.

Saç Egzaması Belirtileri Nelerdir?

• Kızarıklık, 
• Kaşıntı,
• Pullanma ve kabuklanma,
• Saç dökülmesi (Egzamanın yoğun olduğu alanlarda deri sağlığı bozulduğu için saç kökleri de beslenemez ve saç dökülmesi gelişir),
• Saçlı deride kalınlaşma,
• Saçlı deride yara oluşumudur.

Saç Egzaması Nasıl Geçer?

Saç Egzaması bulaşıcı değildir. Hastanın özellikle sosyal hayatı açısından olumsuz etkileri ön plandadır. Sürekli kepeklenme nedeniyle etiketlenme endişesi yaşarlar.

Saç Egzaması tedavisi topikal yani deriye uygulanan ve iltihaplanmayı giderici maddeler içeren şampuan, losyon ve kremlerle yapılır. 

Saç Egzaması için:
- Kaşıntının kontrol altına alınmasında kömür katranı veya kortikosteroidler etkilidir.
- Saçlı derinin sağlığı için biotin kullanılır.
- Beslenme desteği olarak çinko ve selenyum için kuruyemişler, yumurta ve kuru zencefil tercih edilebilir.
- Saç diplerini beslemek için halis zeytinyağı uygulaması, saçlı deri sorun varsa eşit miktarda sulandırılmış elma sirkesi ile durulama veya duş öncesi kaynatılmış soğutulmuş ısırgan otu karışımıyla saçların yıkanması şeklinde doğal ve destekleyici çözümler de denenebilir.

Bebeklerde ve Çocuklarda Egzama Gelişir Mi?

Bebek ve çocuklarda en sık görülen egzama türü atopik dermatittir. Erişkinlerdeki gibi bebek ve çocuklarda da kuru, kırmızı ve kaşıntılı cilt alanları ile karakterizedir. Yine erişkinlerde olduğu gibi saman nezlesi, astım ve/veya ailede alerji öyküsü bulunması bebek ve çocukların Egzamaya yatkınlığını arttırır.

Bazı çocuklarda egzama şiddeti oyun yaşı civarına gelindiğinde azalır. Fakat bazı çocuklarda bu şikayetlerin erişkin yaşta da devam ettiği, genellikle kuru ve hassas cilt yakınmasına sahip oldukları bilinmektedir. Bu çocuklarda erken yaş döneminden itibaren cilt sağlığı ve koruması hakkında doğru tutum ve davranış geliştirmek önemlidir.