Gebelikte Diyabet (Gestasyonel Diyabet) Nedir?

Gebelik diyabeti, gebelik öncesi kan şekerinin normal düzeyde olan kadınların gebelik döneminde annenin sağlığını olumsuz bir şekilde etkileyen kan şekerinin yükselmesidir. Kan şekeri doğum sonrası normal düzeye dönebilir fakat bazı durumlarda anne adayları doğum sonrası dönemlerde tip 2 diyabete daha yatkın olabilir. Gebelik şekeri yüksek çıkanlar için sağlıklı beslenme, uzman tarafından önerilen egzersiz ve gerekirse tıbbi tedavi ile kan şekeri kontrol altına alınabilir.

Gebelik Diyabeti (Gestasyonel Diyabet) Nedir?

Gebelik diyabeti (gestasyonel diyabet), gebelik öncesi şeker hastası olmayıp tanısı ilk olarak gebelikte konulan şeker hastalığıdır. Gebelik diyabeti, gebelik döneminde en sık görülen komplikasyonlardan birisi olup nedeni tam olarak bilinmemekle beraber, azalmış insülin duyarlılığı ve yetersiz insülin salınımından sorumlu faktörlerin bir araya gelmesinden oluşmaktadır. Obezite, yetersiz fiziksel aktivite, kontrolsüz karbonhidrat tüketimi, doymuş ve trans yağ asitleri, işlenmiş ürünlerin aşırı tüketimi gebelikte şekeri yükselten başlıca nedenleridir. Bununla beraber genetik ve çevresel faktörlerin de gebelikte şekerin oluşmasında etkileri bulunmaktadır. Gebe kalmayı planlayan kadınların gebelik öncesi vücut ağırlığının ideal aralıkta olmasına ve gebelik döneminde fazla kilo artışı olmamasına dikkat edilmesi önerilir.

Gebelik Diyabeti Belirtileri Nelerdir?

Gebelik diyabet kan ve idrar testi yapılarak teşhis konulmaktadır. Ancak bazı gebelerde kan şekeri düzeyi yükselince (hiperglisemi) belirtilere neden olabilir. Gebelik şekeri belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Normalden daha fazla idrara çıkma durumu olabilir
• Mide bulantısı oluşabilir
• Ağız kuruluğu oluşabilir
• Normalden daha fazla susuzluk olabilir
• Gün içinde hareketsizliğe rağmen yorgunluk oluşabilir
• Yükselen kan şekerinden kaynaklı bulanık görme olabilir
• İdrarda şeker görülmesi durumuna bağlı olarak genital bölgede kaşıntı olabilir.

Hamilelikte şeker belirtileri yaşanması durumunda gebenin doktora görünmesi önerilir.

Gebelik Diyabeti Hangi Dönemlerde Ortaya Çıkar?

Gestasyonel diyabet genellikle hamileliğin 24. haftasında gelişir. Gebeliğin 24. ve 28. haftalar arasında gebelik şeker testi yapılması son derece önemlidir. Anne ve bebeğin sağlığını korumak amacıyla gebelik şekeri testi yaptırılması önerilir. Gebenin kendisinde ya da aile öyküsünde tip 1 ve tip 2 diyabet varsa hamileliğin erken dönemlerinde doktor kontrolünde gebeliğin ilerlemesi sağlanmalıdır. Bu durum hem anne hem de bebek için son derece önemlidir. Buna bağlı olarak gestasyonel diyabet risk altında olan kadınlar şu şekilde sıralanabilir:

• Gebelik döneminde artan vücut ağırlığı (vücut kitle indeksinin 25'ten büyük olması)
• Yaş olarak 40 yaş ve üstü olan kadınlar
• Gebelik döneminde fiziksel aktivitenin azalması
• Gebenin birinci dereceden akrabasının da diyabet hastalığının olması
• Önceki gebeliklerde gestasyonel diyabet ya da hipertansiyon gibi rahatsızlıkları yaşamış olan kadınlar
• Önceki gebeliklerde 4.5 kg üstü çocuk doğuran kadınlar
• Yükselen kolesterol, yükselen LDL (kötü kolesterol) ve azalan HDL (iyi kolesterol) durumu olan gebeler
• Polikistik over sendromu (PCOS) olan kadınlar
• Üç aylık kan şekerinin (HbA1C) 5.7’den yüksek olması
• Anormal oral glukoz tolerans testi olan kadınlar
• İnsülin direnci başlangıcı olan kadınlar
• Geçmişinde kardiyovasküler rahatsızlığı olan kadınlar
• Gastrik bypass veya başka bir kilo verme ameliyatı geçirmiş kadınlar

Gebelikte Şeker Kaç Olursa Bebeği Etkiler?

Gebelik döneminde gebelik şekerinin düzenli aralıklarla ölçülmesi anne ve bebek sağlığı için son derece önemlidir. Kan şekerinin 250 mg/dl üstü olan gebede bebeğin erken doğum riski artabilir. Bununla beraber gebelikte şeker yükselmesi durumunda bebekte sarılık, iri olarak doğması, zor solunumun olması, şeker düşüklüğü, kalsiyum düşüklüğü ve doğuştan kalp rahatsızlığı görülebilir. Buna bağlı olarak üç aylık kan şekerinin (HbA1C) 8’in üstünde olması durumunda bebeğin düşmesine ya da bebeğin engelli olarak doğmasına neden olabilir. Gestasyonel diyabet teşhisi konulan annenin düzenli aralıklarla doktora görünmesi önerilir. Beslenme ve günlük yapılması önerilen fiziksel aktivite durumu uzmanlar tarafından ayarlanmalıdır.

Gebelik Diyabeti Tedavisi

Diyabet tamamen önlenemez ancak riski azaltmak için önlemler alınabilir. Gebelik döneminde uzmanlar tarafından ayarlanmış sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz ile gebelik diyabeti gelişme riski azaltılabilir. Gebelik diyabeti anneye ve bebeğe zarar verebileceğinden tedaviye hızlı bir şekilde başlanılması gerekir. Gestasyonel diyabet tedavisi, kan şekeri düzeylerini, gebelik diyabeti olmayan hamile kadınlarınki ile eşit tutmayı amaçlar. Tedavi her zaman kişiye özel yemek planlarını ve fiziksel aktiviteyi, günlük kan şekeri testi hatta gerekirse insülin enjeksiyonlarını içermektedir. Kan şekerinin günlük olarak test edilmesi gerekir. Amerikan Diyabet Derneği hamilelik sırasında gebelik diyabeti gelişen kadınlar için aşağıdaki aralıkları önermektedir. Bu durum kişiden kişiye değişebilir.

• Yemekten önce (yemek öncesi): 95 mg/dl veya daha az
• Yemekten bir saat sonra (yemek sonrası): 140 mg/dl veya daha az
• Yemekten iki saat sonra (yemek sonrası): 120 mg/dl veya daha az

Gebelik diyabeti tanısı konulması durumunda, tedavinin gerektiği gibi uygulanabilmesi için doktorun, hemşire eğitimcinin ve sağlık ekibinin diğer üyelerinin yardımına ihtiyaç olacaktır. Gestasyonel diyabette yapılan uygun tedavi bebeğin çok kilolu olmamasına ve erken doğum riskinin azaltılmasına yardımcı olur. Tedavi planına bağlı kalınarak sağlıklı bir hamilelik dönemi ve doğum sağlanır ayrıca bebeğin gelecekte kötü sağlık durumlarından korunmasına yardımcı olabilir. Gebelik diyabeti anne ve bebek sağlığını olumsuz etkileyebilecek bir durumdur. Gebelik şekeri yüksek olan gebeler sağlık ekipleri tarafından takip altına alınarak yüksek olan kan şekeri seviyesi ideal aralığa kadar düşürülmelidir. Bu durumda anne kendi ve bebeğinin sağlığı için düzenli aralıklarla kan şekeri seviyesini takip edip, sağlık çalışanlarının uygun gördüğü prosedüre göre ilerlemelidir. Gestasyonel diyabet genellikle hamilelikten sonra kaybolur. Ancak bir kez gebelik diyabeti geçirildiyse, gelecekteki gebeliklerde diyabetin tekrar ortaya çıkma ihtimali olabilir. Ancak az sayıda kadında hamilelik tip 1 veya tip 2 diyabeti ortaya çıkarır. Bu kadınların gebelik diyabeti olup olmadığını veya diyabetlileri hamilelik sırasında yeni göstermeye başlayıp başladıklarını söylemek zordur, ancak hamilelikten sonra diyabet tedavisine devam etmeleri gerekecektir. Genellikle gebelik döneminde kan şekeri yüksek olan kadınların doğum sonrasında tip 2 diyabetli olma riski artmaktadır. Gestasyonel diyabeti olan kadınların doğum sonrasında da düzenli aralıklarla insülin direncinin ve kan şekerinin kontrolü yapması önerilir. İdeal vücut ağırlığının %20 üzerinde olması durumunda uzmanlar tarafından müdahale edilmesi gerekir. Birkaç kilo kaybetmek bile tip 2 diyabet riskini azaltacaktır. Doğum yaptıktan sonra hormon seviyelerinin normale döndüğünde kan şekeri seviyelerinde düşüş gözlenir. Diyet ve egzersiz diyabet riskini azaltmasına yardımcı olabilir. Sağlık uzmanınız, diyabeti izlemek için hamilelikten sonra her altı ila 12 haftada bir kan şekeri testlerini önerebilir. Taze meyve ve sebzeler de dahil olmak üzere çeşitli yiyecekler tüketmek, yağ alımını günlük kalorinin %30'u veya daha azıyla sınırlamak ve porsiyon miktarına dikkat etmek gibi basit günlük beslenme modeli uygulanabilir. Sağlıklı beslenme alışkanlıkları diyabetin ve diğer sağlık sorunlarının önlenmesine yardımcı olabilir. Düzenli egzersiz yani fiziksel aktivitenin artması sonucunda günlük alınan yiyeceklerin parçalanması ile oluşan şekerin, kas dokuları tarafından kullanılarak yüksek olan kan şekeri düşürülür. Diyabeti ve insülin direnci olan bireylerin sağlıklı beslenme ile birlikte düzenli egzersiz yapması önerilir. Aynı şekilde gebelikte şekeri yüksek olan kadınların da bir uzman tarafından belirlenmiş program ile günlük egzersiz yapabilirler. Sizin de gebelik diyabeti şüpheniz varsa bir sağlık kuruluşuna başvurabilirsiniz. Kesinleşmiş gebelik diyabeti durumunda kadın doğum uzmanından randevu alabilirsiniz.