Hamilelikte Şeker Yüklemesi Nasıl Yapılır?

Şeker yüklemesi testi, anne ve bebek sağlığını tehlikeye atan gestasyonel diyabet taramasında oldukça önemli bir testtir. Bu testin doğru zamanda yapılması ve gerekli kişilere uygun tedavilerin verilmesiyle hem anne hem de bebek sağlığını korumak mümkün olur.

Şeker Yüklemesi Testi Nedir?

Oral glukoz tolerans testi (OGTT) ya da diğer adıyla şeker yüklemesi testi, vücudun şekere karşı tepkisini değerlendirmeye yarayan bir testtir. Şeker yüklemesi testi özellikle Tip 2 diyabet taramasında kullanılan bir yöntemdir. Gebelikte şeker yüklemesi testi de anne adaylarında gestasyonel diyabet varlığını araştırmak için kullanılır. 

Gestasyonel diyabet, anne adayının gebelikte diyabet tanısı alması durumudur. Gebelikte ortaya çıkan diyabet genellikle 20-24. haftalardan sonraya çıkar. Annede diyabet daha erken dönemde tespit edilirse, diyabetin gebelik öncesi dönemde de var olma ihtimali yüksektir. Kadında halihazırda var olan diyabet, gebelik hormonlarının etkisiyle daha belirgin hale gelebilir. Gestasyonel diyabette ise sağlıklı bir anne adayı gebeliğin ilerleyen dönemlerinde diyabet sorunuyla karşılaşır. 

Gestasyonel diyabetin tanı alması ve anne adayının kan şekerinin ideal aralıkta tutulması oldukça önemlidir. Gebelik ve sonrasında hem anneyi hem de bebeği etkileyebilecek sağlık sorunlarını önlemek için her hamile kadının şeker yüklemesi testi yaptırması gerekir. Şeker yüklemesi sonucu tanı alan kadınlar, doktorun uyguladığı tedaviyi sıkı bir şekilde takip etmeli ve düzenli doktor kontrolüne gitmelidir. Annenin kan şekerinin gebelik boyunca ideal aralıkta tutulması, gestasyonel diyabete bağlı komplikasyonların önlenmesinde etkili olur.

Şeker Yüklemesi Testi Ne Zaman Yapılır?

Anne adayları tarafından en sık sorulan sorulardan biri ‘Şeker yüklemesi kaçıncı haftada yapılır?’ sorusudur. Şeker yüklemesi testi yani oral glukoz tolerans testi (OGTT) için ideal zaman kişiden kişiye farklılık gösterir. Test için uygun zaman aralığı belirlenirken anne adayının gestasyonel diyabet için sahip olduğu risk faktörleri göz önünde bulundurulur. Eğer anne adayı:

• 35 yaşından büyükse,
• Daha önceki gebeliklerinde gestasyonel diyabet tanısı almışsa,
• Obezite sorunu yaşıyorsa yani Vücut Kitle İndeksi 30’dan fazla ise,
• Polikistik Over Sendromu (PCOS) hastasıysa,
• Daha önce doğum doğum haftasına göre büyük bebek dünyaya getirdiyse,
• Ailesinde diyabet öyküsü varsa gestasyonel diyabet açısından yüksek riskli kabul edilir.

Yüksek riskli anne adaylarının tespit edilmesi ve bu kişilere ilk doktor randevusunda şeker yüklemesi testi yapılması gerekir. Bu anne adaylarında herhangi bir haftayı beklemeden erken dönemde testin yapılması faydalı olur. Bu sayede annedeki gestasyonel diyabet fark edilir ve tedavisine başlanır. 

Yüksek riskli grupta yer alan kadınların hamile kalmadan önceki dönemde şeker yüklemesi testi yaptırması ve sonuca göre gebelik planlaması daha doğru bir yaklaşım olur. Bu sayede kadında eğer varsa gebelik öncesi diyabet fark edilebilir, duruma yönelik tedbirler alınabilir.

Anne adayının:

• 25 yaşından genç olduğu,
• Gebelik öncesi normal kiloda bulunduğu,
• Ailesinde diyabet öyküsünün olmadığı,
• Daha önceki gebeliklerinde problem yaşamamış olduğu durumlar düşük risk olarak kabul edilir.

Yüksek ve düşük risk arasında kalan orta risk grubu için ideal şeker yüklemesi testi zamanı 24-28. haftalardır. Düşük riskli grubun gestasyonel diyabet için taranmasına gerek olmadığı düşüncesine sahip kişiler olsa da, uzmanlar her gebenin taranmasının daha doğru bir yaklaşım olacağını düşünmektedir.

Şeker Yüklemesi Öncesi Yapılması Gerekenler Nelerdir?

Şeker yüklemesi öncesi yapılacaklar, yüklenecek şeker dozuna göre farklılık gösterebilir.

50 gr şeker yüklemesi, gebenin aç ya da tok olmasından bağımsız olarak yapılabilen bir testtir. Hamile şeker yüklemesi öncesi herhangi bir şey yapmasına gerek olmadan doktor kontrolüne gidebilir. Doktor kontrolü sırasında gebeden 50 gr şeker içeren solüsyonu içmesi istenir. Anne adayı solüsyonu içtikten 1 saat sonra kan şekerine bakılır. 130 veya 140 üzeri değerler şüpheli olarak değerlendirilir ve tanı için ileri tetkiklere ihtiyaç duyulur. 

75 gr şeker yüklemesi ve 100 gr şeker yüklemesi arasında ciddi bir fark bulunmaz. Her iki test öncesinde de gebenin en az 8 saatlik bir açlıkla kontrole gelmesi istenir. Hastadan test öncesi kan örneği alınarak açlık kan şekerine bakılır. Daha sonra hastanın 75 ya da 100 gr şeker içeren solüsyonu içmesi istenir. Solüsyon tüketildikten sonraki 1, 2 ve 3. saatlerde annenin kan şekerine bakılır. Sonuç olarak açlık, 1. saat tokluk, 2. saat tokluk ve 3. saat tokluk olmak üzere 4 farklı kan şekeri değeri elde edilir. Eğer bu 4 sonuçtan 2 veya daha fazlası sınırın üzerindeyse, hastaya gestasyonel diyabet tanısı konulur. Tanı için kullanılan sınırlar, merkezden merkeze küçük değişikler göstermekle birlikte genelde sırasıyla 105-190-165-145 şeklindedir. 

Farklı tür şeker yükleme testleri farklı gruplarda kullanılabilir. Yüksek riskli grup için doğrudan 100 veya 75 gr şeker yüklemesi testinin yapıldığı tek basamaklı yöntem kullanılabilir. Yine bu grupta önce 50 gr şeker yüklemesi yapılıp sonucu anormal gelenlere de 75 veya 100 gr yükleme testinin yapıldığı iki basamaklı yöntem de uygulanabilir. Orta ve düşük risk grubundaki kişilere ise 50 gr şeker yükleme testi yapılır.

Şeker Yüklemesi Zararlı Mı?

Şeker yüklemesi testi oldukça güvenli bir tarama testidir. Şeker yüklemesi yan etkileri, testin yapıldığı kadınların çoğunda görülmez. Yan etki görülenlerde ise şeker yüklemesi sonrası halsizlik, terleme, mide bulantısı ve baş dönmesi gibi durumlar gözlenebilir.

Uzmanlar; şeker yüklemesi zararları ve yararları düşünüldüğünde, testi uygulamanın daha doğru olacağını ifade etmektedir. Gestasyonel diyabet tanısı konulmayan ve dolayısıyla uygun tedavi almayan anne adaylarında çok ciddi komplikasyonlarla karşılaşılabilir. Gestasyonel diyabetin yol açabileceği istenmeyen durumlar:

• Bebeğin Aşırı Kilolu Doğması: Annenin kan şekerinin yüksek olması bebekte aşırı kilo artışına sebep olabilir. Diyabetik annelerin bebekleri 4.5 kilogram ve daha üstü ağırlığa ulaşabilir ve annenin normal doğum tercih etme şansı kalmayabilir.
• Erken (Prematür) Doğum: Yüksek kan şekeri erken doğum ihtimalini artırır. Yine bebekteki aşırı kilo artışı da mecburen erken doğum tercih edilmesine neden olabilir.
• Solunum Problemleri: Diyabetik anneden doğan bebeklerde doğum sonrası ciddi solunum sıkıntıları ile karşılaşılabilir.
• Düşük Kan Şekeri (Hipoglisemi): Yüksek kan şekeri problemi yaşayan annelerden doğan bebeklerde, doğumdan kısa süre sonra kan şekerinde ciddi bir düşüş görülebilir. Kan şekerindeki bu düşüş bebeğin nöbet geçirmesine yol açabilir. Bu nedenle diyabetik annelerden doğan bebeklerin doğum sonrası hemen emmeye teşvik edilmesi veya bebeğe damar yoluyla glukoz (şeker) verilmesi gerekir.
• İlerleyen Dönemde Obezite ve Diyabet: Kontrolsüz gestasyonel diyabeti olan annelerden doğan bebeklerin, ileriki yaşamlarında obezite ve diyabet gibi sorunlarla karşılaşma ihtimali artmıştır.
• Ölü Doğum: Tedavi edilmemiş gestasyonel diyabet, bebeğin anne karnında ölmesine ya da doğduktan kısa bir süre sonra hayatını kaybetmesine yol açabilir.

Gestasyonel diyabeti olan anne adayları, gebelik sonrası diyabet açısından da risk altındadır. Gestasyonel diyabet tanısı almış bir kadın, doğumdan yaklaşık 6 hafta sonra tekrar kontrole çağrılır. Bu kontrolde hastanın kan şekeri tekrar değerlendirilir. Böylece hastanın sadece gebelik nedeniyle mi yüksek kan şekeri sorunu yaşadığı, yoksa normalde de diyabet hastası olup olmadığı anlaşılır.

Gebelik süresince kontrollerin aksatılmadan yapılması oldukça önemlidir. Bu kontrol sayesinde gestasyonel diyabet, gebelik tansiyonu (preeklampsi) gibi ciddi rahatsızlıklar fark edilebilir ve gebelere gerekli müdahaleler yapılır.