İkili tarama testi, gebelik sırasında fetüsün sağlığını değerlendirmek için yaygın olarak kullanılan bir tıbbi testtir. Bu test bebeğin olası doğumsal anomalilerini belirlemek ve risk faktörlerini değerlendirmek amacıyla kullanılır. İkili tarama testi, Down sendromu gibi kromozomal bozuklukların yanı sıra diğer genetik anormallikleri değerlendirmek için de kullanılır.
İkili Tarama Testi Nedir?
İkili tarama testi, gebeliğin ilk trimesterinde yani gebeliğin ilk üç ayında gerçekleştirilen bir tıbbi testtir. Bu test anne adayının kanındaki belirli proteinlerin seviyelerini ölçer ve aynı zamanda ultrasonografi (ultrason) ile bebeğin bazı fiziksel özelliklerini inceler. Bu iki aşama, bebeğin Down sendromu ve nöral tüp defektleri gibi doğumsal anomalileri riskini değerlendirmek için kullanılır. Anne adayının yaşı, aile geçmişi ve diğer risk faktörleri bu testin gerekliliğini belirler. Test sonuçlar bebeğin sağlığı hakkında önemli bilgiler sunar. İkili test anne adayının kan örneği alınarak gerçekleştirilir. İlk aşamada, anne adayının kanında belirli proteinlerin (PAPP-A ve hCG) seviyeleri ölçülür. Ardından ultrason ile fetüsün boyutu ve ense kalınlığı gibi fiziksel özellikleri incelenir. Bu iki aşamanın sonuçları bir araya getirilir ve bir risk değeri hesaplanır. İkili tarama testi sonuçları, olası riskleri belirlemekte yardımcı olur ancak kesin bir teşhis koymaz. Eğer test sonuçları yüksek bir riski gösteriyorsa, daha fazla test önerilebilir.
Gebelikte ikili tarama testi ile aşağıdaki durumların risk değerlendirmesi yapılır:- Down Sendromu (Trizomi 21): İkili tarama testi, Down sendromu riskini ölçmek için kullanılabilir. Down sendromu genetik bir bozukluk olup bebekte fazladan bir kromozom (21. kromozom) bulunması sonucu meydana gelir. Bu test, anne adayının kanındaki belirli proteinlerin ve hormonların seviyelerini ölçerek bu riski değerlendirir.
- Spinal Bifida ve Nöral Tüp Defektleri: İkili tarama testi aynı zamanda bebekte spinal bifida gibi nöral tüp defektleri riskini de değerlendirir. Bu durumlar bebeğin omuriliğinin veya beyin zarının gelişimindeki sorunlarla ilişkilidir.
- Diğer Genetik Problemler: İkili tarama testi, diğer genetik problemlerin riskini de değerlendirebilir. Bu problemler arasında Trizomi 18 (Edwards sendromu) ve Trizomi 13 (Patau sendromu) gibi nadir ancak ciddi genetik bozukluklar bulunur.
İkili Tarama Testi Nasıl Yapılır?
İkili tarama testi gebeliğin ilk trimesterinde (ilk üç ay) gerçekleştirilir. İlk adım anne adayından bir kan örneği alınmasıdır. Kan örneği laboratuvara gönderildikten sonra, uzmanlar özel bir biyokimyasal analiz yaparlar. Bu analizde anne adayının kanındaki belirli proteinlerin (PAPP-A ve hCG) seviyeleri ölçülür. Bu proteinlerin seviyeleri bebeğin olası doğumsal anomaliler veya genetik problemler açısından taşıdığı riski değerlendirmede kullanılır. Kan örneği alındıktan sonra ultrason ile bebeğin bazı fiziksel özellikleri incelenir. Kan testi sonuçları ile ultrason sonuçları bir araya getirilir ve bir risk değeri hesaplanır. Bu risk değeri, bebeğin Down sendromu gibi genetik problemlere sahip olma olasılığını gösterir. İkili tarama testi riskli çıkanlar daha fazla değerlendirme ve doğrulama için başka testlere yönlendirilir.
İkili tarama testi ile incelenen bulgular şunlardır:- PAPP-A (İnsan Plasental Protein-A) Seviyeleri: PAPP-A plasentadan üretilen bir protein olup gebelik sırasında anne adayının kanında bulunur. 2li tarama testi PAPP-A seviyelerini ölçerek bu proteinin miktarını değerlendirir.
- hCG (İnsan Koryonik Gonadotropin) Seviyeleri: hCG plasenta tarafından üretilen bir hormondur ve gebelik sırasında anne adayının kanında bulunur. İkili tarama testi hCG seviyelerini ölçerek bu hormonun miktarını değerlendirir.
- Ultrason Görüntülemesi: Ultrason ikili tarama testinin bir parçası olarak, bebeğin fiziksel özelliklerini incelemek için kullanılır. Bu inceleme sırasında bebeğin boyutu, organları ve ense kalınlığı gibi parametreler gözlemlenir. Ense kalınlığı bebeğin boyun bölgesinin arkasındaki cilt ve yumuşak doku tabakasının kalınlığını ölçen bir parametredir. Bu ölçüm hamilelik sırasında bebekte Down sendromu ve diğer kromozomal anomalilerin riskini değerlendirmek için kullanılır. Normalde fetüsün cilt altındaki boşluk çok incedir. Fakat Down sendromu ve diğer genetik bozuklukları olan bebeklerde daha kalın olabilir. Ense kalınlığı testi hamilelik sırasında bu riskleri belirlemede önemli bir araçtır.
İkili Tarama Testi Ne Zaman Yapılır?
Hamilelikte ikili test genellikle ilk trimester olarak adlandırılan dönemde yapılır. İlk trimester gebeliğin başından yaklaşık 13. haftasına kadar olan süreci kapsar. Bu test genellikle gebeliğin 11. ve 14. haftaları arasında gerçekleştirilir. İkili tarama testinin doğru sonuçlar vermesi için bu dönem önemlidir çünkü bu süreçte ölçülen parametrelerin güvenilirliği daha yüksektir. İlk trimesterde gerçekleştirilen bu test genetik problemler gibi potansiyel riskleri erken tanılamada yardımcı olur. Erken tanı, anne adayına daha fazla seçenek sunarak gerektiğinde ek testlere ve uzman görüşlerine başvurma olanağı sağlar. Bu dönemde bebek ve plasenta daha net görüntülenir ve ölçülür.
İkili tarama testi yapılmasını gerektiren durumlar şunlar:- Yaş Faktörü: İkili tarama testi özellikle anne adayının 35 yaşın üzerinde olduğu durumlarda önerilir. Çünkü bu yaş grubunda Down sendromu riski daha yüksek olabilir.
- Aile Geçmişi: Aile geçmişinde genetik bozukluklar veya kromozomal anormalliklerin varlığı söz konusuysa ikili tarama testi yapılabilir.
- Daha Önceki Gebelikler: Anne adayının daha önceki gebeliklerinde veya doğmuş çocuklarında genetik sorunlar yaşandıysa ikili tarama testi önerilebilir.
- Önceki Tarama Testi Sonuçları: Daha önce yapılan tarama testlerinin sonuçları, ikili tarama testinin yapılmasını gerektirebilir.
- Kişisel Tercih: Bazı anne adayları, bebeğin genetik sağlığını daha yakından izlemek isteyebilirler. Bu nedenle kişisel tercih de ikili tarama testinin yapılmasına neden olabilir.
- İkiz Gebelik: İkiz gebelik durumunda bebeğin genetik sağlığını değerlendirmek için ikili tarama testi yapılabilir. Bu durumda her bir fetüsün riski ayrı ayrı hesaplanır.
İkili Tarama Testinde Normal Değerleri
İkili tarama testinde normal değerler, her laboratuvarın referans aralıklarına bağlı olarak değişebilir.
İkili tarama testi normal değerlerini etkileyebilecek başlıca faktörler şunlardır:- Gebelik Yaşı: Anne adayının gebelik yaşının, pappa a değeri ve hCG seviyelerine etkisi büyüktür. Bu seviyeler gebeliğin farklı dönemlerinde farklı normatif aralıklarda olabilir.
- Anne Yaşı: Anne adayının yaşı ikili tarama testi sonuçlarına etki edebilir. Özellikle 35 yaşın üzerindeki anneler, Down sendromu riski daha yüksek olduğu için bu testi daha sık tercih edebilirler.
- Vücut Kitle İndeksi (VKİ): Anne adayının vücut kitle indeksi yüksekse veya düşükse biyokimyasal belirteçlerin seviyeleri farklılık gösterebilir.
- İkiz Gebelik: İkiz gebelik durumunda PAPP-A ve hCG seviyeleri genellikle tek bir bebekten daha yüksek olabilir.
- Tütün ve Alkol Kullanımı: Anne adayının tütün ve alkol kullanımı, ikili tarama testi sonuçlarını etkileyebilir. Bu maddelerin kullanımı, biyokimyasal belirteçlerin seviyelerini değiştirebilir.
- Etnik Köken: Anne adayının etnik kökeni, bazı durumlarda bu testin sonuçlarını etkileyebilir. Bazı etnik gruplar farklı referans aralıklarına sahip olabilir.
- Önceki Gebelikler: Anne adayının önceki gebelikleri veya önceki ikili tarama testi sonuçları da bu testin sonuçlarını değerlendirirken etki edebilir.
İkili tarama testi bebeğin sağlığını değerlendirmek için önemli bir araçtır ve bu nedenle ilk trimesterde yapılması önerilir. Fakat unutulmamalıdır ki ikili tarama testi yanılma payı mevcuttur. Sonuçlar sadece riskleri değerlendirir ve kesin bir teşhis koymaz. Test sonuçlarınızı değerlendirmek ve herhangi bir öneriyi takip etmek için bir sağlık profesyoneli ile iletişime geçebilirsiniz.