Ergenlik kızlarda memelerin, erkeklerde testislerin (yumurtalıkların) büyümesi ile başlar. Irk, iklim, genetik yatkınlık, vücut ağırlığı ve vücuttaki yağ oranı gibi nedenler ergenliğe giriş yaşını ve ergenliğin başlamasını etkiler. Ergenlik belirtileri kızlarda 8–13 yaşlar arasında (ortalama 10–11 yaş), erkeklerde 9–13 yaşa arasında (ortalama 11-12 yaş) başlar. Ergenlik belirtilerinin başlaması ve ilerlemesi kızlar ve erkekler arasında farklılık gösterir. Ergenlik kızlarda memelerin, erkeklerde testislerin (yumurtalıkların) büyümesi ile başlar. Kızların yüzde 15’inde ilk bulgu genital bölgede kıllanma, nadiren de adet kanamasının başlaması olabilir. Hekim muayenesi dışında erkeklerde testis büyümesini fark etmek zor olduğundan genital kıllanmanın ilerlemesi ile ergenlik değerlendirilebilir.
Ergenliği Başlatan Olaylar Nelerdir?
Ergenlik, beynin hipotalamus-hipofiz adı verilen bölgesinden salgılanan hormonların etkisiyle başlar. Bu hormonları salgılayan hücreler ergenlik yaşına kadar “uykudadırlar”. Bu hormonlar kızlarda overleri, erkeklerde testisleri uyararak cinsiyet hormonlarının(kadınlarda östrojen, erkeklerde (testosteron) salgılanmasına neden olurlar. Cinsiyet hormonları ise her cinse özgü fiziksel özelliklerin (meme büyümesi, genital bölgelerde kıllanma, erkek tipi kas gelişimi (kızlarda belirli bölgelerde yağlanma gibi) oluşmasını sağlar.
Ergenlik Nasıl İlerler?
Ergenlik döneminde kız ve erkek çocuklarda kendi cinsiyetlerine uygun fiziksel değişiklikler olur. Bu değişiklikler belli bir sıra ile olur ve ergenlik dönemi 5 evrede tamamlanır. Ortalama 3-4 yıl sürer ve ergenlik bitiminde artık üreme kabiliyetini kazanmış erişkin birey olunur.
Bazı çocuklarda kıllanma daha erken yaşta başlamasına rağmen adet görme daha sonra gerçekleşiyor.
Erken Ergenlik Kaça Ayrılır?
Erken ergenliğin merkezi ya da periferik (merkezi sinir sistemine bağlı olmayan) nedenlere bağlı olarak oluşabilir.
Merkezi erken ergenlik nedenleri; genellikle beyin veya merkezi sinir sistemi kaynaklı tümör, doğum esnasında oluşan hidrosefali, menenjit, ansefalit olarak sıralanabilir. Periferik erken ergenliğin nedenleri; adrenal veya hipofiz bezlerindeki aşırı östrojen ve testosteron üreten tümörlerdir. Aynı zamanda östrojen ve testosteronun krem veya merhem şeklinde dışarıdan fazla miktarda alınması da periferik erken ergenliğe neden olabilir.
Kızlarda periferik erken ergenlik yumurtalık kisti ve yumurtalık kanseri ile birliktelik gösterebilir. Erkek çocuklarda ise; germ ve Leyding hücre tümörleri periferik erken ergenliğe neden olabilir.
Erken Ergenlik Belirtileri Nelerdir?
Kızlarda ilk belirti meme dokusundaki büyüme ve bunu izleyen genital bölge ve koltuk altı tüylenmesidir. İlk adet kanamasının başlamasıyla da erken ergenlik süreci tamamlanır.
Erkeklerde ilk belirti testislerin büyümesidir. Testis büyümesini penis büyümesi, genital bölge ve koltuk altı tüylenmesi, seste kalınlaşma, vücut kas kitlesinin artışı izler.
Kıllanma Tek Başına Ergenlik Göstergesi Midir?
Kız ve erkeklerde kıllanma, meme gelişmesi ve testis büyümesi ile eş zamanlı olabildiği gibi genellikle 6 ay sonra görülür. Tek başına genital kıllanma ergenlik göstermesi sayılmaz, ancak incelenmesi gerekir. Bazen 6-8 yaşlarında böbrek üstü bezinden salgılanan zayıf androjenik etkili bir hormon nedeniyle genital ve/veya koltuk altı kıllanması olabilir. Halk arasında “ön ergenlik” olarak adlandırılan bu durum normaldir. Fakat yine de erken kıllanma bazı hormonal hastalıkların belirtisi olabileceğinden hekim muayenesinde fayda vardır. Ek olarak, erken genital kıllanma boy uzunluğu ve kemik yaşı ileriliği ile birlikte ise değerlendirilmesi gerekir.
Hızlı Boy Uzamasında Uzmana Başvurmak Gerekir Mi?
Çocukluk çağında en az 5 cm boy uzaması olmalıdır. Daha hızlı boy uzaması ile birlikte ergenlik belirtileri varsa hekime başvurulmalıdır.
Anneler Meme Gelişimini Fark Edebilir Mi?
Dikkatli anneler memede tomurcuk şeklinde büyümeyi fark edebilir. Özellikle şişman çocuklarda, hormonal meme büyümesi ile yağlanma nedeniyle meme büyümesi birbiriyle karıştırılabilir.
Bu Dönemde Memede Ağrı Yaşanması Normal Midir?
İlk meme büyümesi (tomurcuklanma) sırasında memede ağrı ve sızı olabilir. Özellikle temas ile bu ağrı ortaya çıkar.
Ergenlik belirtileri başladıktan sonraki 1 yıl içinde hızlı boy uzaması olur ve buna “büyüme patlaması” denir.
Ergenlik Öncesinde Ortalama Boy Uzaması Ne Kadardır?
Genel olarak kızlarda meme gelişiminden sonra genital bölgede ve koltuk altlarında kıllanma ve sonraki 2 yıl içinde adet kanaması başlar. Adet kanaması 10–16 yaş arasında (ortalama 12,8 yaş) başlayabilir ve genellikle ilk yıllarda düzensiz kanamalar olur. Ergenlik belirtileri başladıktan sonraki 1 yıl içinde hızlı boy uzaması olur ve buna “büyüme patlaması” denir. Kızlar ergenlik döneminde yaklaşık 20-25 cm uzarlar. Genel olarak adet kanaması başladıktan sonra kızların boyu 5–6 cm kadar uzar.
Erkek çocuklarda ergenlik testislerin (yumurtalık) büyümesi ile başlar ve daha sonra genital kıllanma, penis boyutlarında büyüme, erkek tipi kas gelişimi ve daha geç dönemde sakal ve bıyık bölgesinde kıllanma ve ses kalınlaşması ile devam eder. Erkeklerde “büyüme patlaması” kızlara göre daha geç dönemde olur (ortalama 2 yıl sonra) ve ergenlik döneminde boyları 28 cm kadar uzar. Erkek çocuklarda ergenliğin ortasında “cinsel boşalma” olabilir. Ergenlik dönemi sonunda kızlar ve erkekler üreme yeteneği kazanırlar.
Erken ergenlik bazen önemli bir hastalığa bağlı olabilir veya hemen tedavisi gereken özelliklere sahip olabilir. Bu nedenle bu tür sorunu olan çocukların Çocuk Endokrinolojisi uzmanlarına gönderilmeleri gereklidir.
Kızlarda 7–8 Yaş Civarı Meme Büyümesi Gözlenmesi Normal Mi?
Kız çocuklarında 8 yaşından önce ve de özellikle 6 yaş civarında da meme büyümeleri gözlenebilir. Eğer meme büyümesi ile birlikte hızlı boy uzaması, kemik yaşının ilerlemesi varsa bu kız çocukları erken ergenlik yönünden araştırılmalıdır. Bu kızlarda ergenliğe girilmesine neden olan hormonlar erken salgılanmaktadır. Bu olayda, beyindeki uyarıcı hormonların ve bu nedenle östrojenin erken salgılanması veya östrojenin dışarıdan alınması söz konusudur. Buna erken ergenlik denir. Erken ergenlik, kızlarda erkek çocuklarına göre daha sık görülür. Vakaların çoğunda neden bulunamaz. Altta yatan belirli bir sorun saptanamaz. Çevresel uyaranlar, aşırı tüketilen hormonlu gıdalar, psikolojik bazı sebeplerle erken ergenlik gelişebilir. Beyin patolojileri kızlarda çok nadirdir.
Erkek Çocuklarda Erken Ergenlik Sıklığı Ne Derecedir?
Erkek çocuklarda erken ergenlik daha az görülür. Patolojik olma olasılığı daha fazladır, vakaların yarısından fazlasında altta yatan ve incelenmesi gereken bir merkezi sinir sistemi patolojisi vardır. Erken ergenliğe giren erkek çocuklarında testis ve penis büyür, hızlı boy artışı olur, ses kalınlaşır ve saldırgan, gergin davranışlar ortaya çıkar.
Erken ergenliğe giren hem kız hem de erkek çocuklar, önce akranlarından uzun olurlar. Ancak daha sonra boyları kısa kalır. Erken ergenliğin psikolojik ve toplumsal sonuçları, büyümeyle ilgili olanlar da dâhil olmak üzere önemlidir.
Zamanından Önce Cinsel Gelişmeyle İlgili Kaygılar Nelerdir?
Altta yatan ciddi bir neden olabileceği korkusunun yanı sıra uzun dönemde büyüme üzerinde olumsuz etkilerin olabileceği korkusu - kısa boyluluk (önce akranlarından uzun olmalarına karşın, en son erişkin boylarının kısa olması), kızlarda erken adet görmeye başlamış olmanın yaratacağı psikolojik sorunlar. Ergenlik bazen normal zamanda başlar ancak 3-5 yıl sürmesi gerekirken daha kısa süre içinde tamamlanır. Bu da hızlanmış ergenlik başlığı altında incelenmesi gereken bir durumdur. Bu çocuklarda da, boy uzaması için yeterli süre olmadığı için boyların kısa kalma riski vardır.
Nedeni ne olursa olsun erken ergenlik iki önemli soruna yol açar. Bunlar çocukta ortaya çıkan davranışsal ve psiko-sosyal sorunlar ile boy kısalığıdır.
Erken Ergenlik Tedavisi Nasıl Yapılır?
Nedeni ne olursa olsun erken ergenlik iki önemli soruna yol açar. Bunlar çocukta ortaya çıkan davranışsal ve psiko-sosyal sorunlar ile ise boy kısalığıdır. Bu nedenle erken ergenlik tedavi edilmelidir.
Erken ergenlik tedavisi iki basamakta ele alınır; hormonların etkisi ile kemik epifizlerin erken kapanarak çocuk yetişkin olduğunda boyunun kısa kalmasını engellemek ve akranlarından farklı olarak ergenliğin gelişmesi ile çocukta oluşabilecek sosyal ve duygusal problemlerden çocuğu korumak amaçlanır.
Tedaviye kız ve erkek çocukların ergenliğe normal girme zamanlarına kadar devam edilir. İlaç tedavisi tamamlandıktan sonra ortalama 16 ay sonra çocuk normal olarak ergenliğe girer.
Erken cinsel gelişim, beyindeki merkezlerin uyarılmasına bağlıysa, tedavide bu gelişimi önleyen hormon tedavisi yapılabilir. Geçici bir süre erken başlamış olan ergenlik durdurulur. Ayda bir kez veya 3 aylık enjeksiyonlar halinde uygulanan ve etkileri sadece kullanıldıkları süre içinde geçerli olan ilaçlar kullanılır. Çocuk, ergenlik için uygun yaşa geldiğinde enjeksiyonların kesilmesiyle cinsel gelişim kaldığı yerden devam eder. Genellikle ebeveynlerin bu aşamada çocuklarına “hormon verilmesinin zararlı olabileceği” şeklindeki endişeleri tümüyle gereksizdir.
Burada unutulmaması gereken en önemli nokta kullanılan ilaçların kalıcı etkileri olmadığıdır. Ergenliği durduran ilaçlar kesildiğinde, ergenlik tekrar devam eder. Hepimizin ortak amacı, çocuklarımızın beden ve ruh sağlığı açısından normal bireyler olarak büyümelerini sağlamaktır.
Erken Ergenliğin Komplikasyonları Nelerdir?
Ergenlik; seksüel gelişimin kazanıldığı, kemik ve kasların hızla geliştiği, vücut şeklinin cinsiyet doğrultusunda şekillendiği değişimini ve vücudun üreme yeteneğinin kazanımını içeren süreçtir.
Erken ergenliğe giren çocuk başlangıçta hızla uzar ve akranlarına göre daha uzun boylu olur fakat hızlı başlayan kemik gelişimi sonradan durur. Bunun nedeni kemik uçlarında bulunan Bu hızlı uzama döneminin sonunda ise epifizler kapanarak büyüme duruyor. Bu durum erken ergenliğe giren çocukların yetişkin olduklarında diğer erişkinlere göre daha kısa olmalarına neden olur. Erken tanı ve tedavi ile kısa boylu kalma riski ve erken ergenliğe giriş önlenebilir.
Randevu Alın
E-Sonuç
Sizi Arayalım