Dizanteri Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

‘Dizanteri nedir?’ sorusu sıklıkla karşılaşılan bir sorudur. Dizanteri, toplumda sık görülen bir hastalıktır. Dizanteri, kanlı ya da mukuslu ishale neden olan bir bağırsak enfeksiyonudur. Genellikle bir bakteri ya da parazit nedeniyle meydana gelir. En sık görülen nedeni ise Shigella türleri ile oluşan enfeksiyondur. Dizanteri hastalığı oldukça bulaşıcıdır ve gerekli önlemler alınmadığında salgınlara yol açabilir. Hastalık genellikle hafif seyretmekle birlikte ishal nedeniyle vücutta oluşan sıvı kaybı yaşamı tehdit edecek düzeye ulaşabilir. Dizanterinin tedavisi, enfeksiyona neden olan mikroorganizmaya ve hastadaki belirtilerin şiddetine göre değişir. Dizanterinin yayılmasının önlenmesinde genel hijyen kurallarına uymak büyük önem taşır.

Dizanteri Hastalığı Nedir?

Dizanteri, daha çok kalın bağırsak olmakla birlikte, bağırsakların enfeksiyonu ve inflamasyonu (iltihaplanması) ile gelişen bir hastalıktır. Temel olarak iki farklı dizanteri tipi görülür. En sık görülen tip olan basilli dizanteri, Shigella türlerinden biri ile enfeksiyon gelişmesi sonucu oluşur. Yaklaşık 10 tane Shigella türü bakterinin vücuda girmesi dahi hastalık gelişimi için yeterlidir. Bakteriler vücuda; su ve gıda temizliğinin sağlanamadığı bölgelerde, kontamine olmuş besinlerin tüketilmesi aracılığıyla alınır. Diğer dizanteri tipi olan amipli dizanteri ise Entamoeba Histolytica adı verilen parazitin bağırsağı enfekte etmesiyle oluşur. Amipli dizanteri daha nadir görülen bir durumdur ve genelde temizlik şartlarının kötü olduğu yerel bölgelerde görülür.

Dizanteri belirtileri, basilli ve amipli tipte genellikle benzerdir ancak iki tip arasında bazı farklar da izlenebilir. Semptomlar bazı kişilerde ağır seyredebileceği gibi bazı kişilerde hiçbir belirti görülmeyebilir.
Basilli dizanteride belirtiler genel olarak bakteri vücuda alındıktan sonra 1-3 gün içinde başlar. Bu süre kişiden kişiye değişebilir. 

• Karın kramplarına eşlik eden ishal
• Hızla 38℃ üzerine yükselen ateş
• Bulantı ve kusma
• Kanlı veya mukuslu ishal olarak sayılabilir.

Amipli dizanteri genellikle hiçbir belirtiye neden olmaz. Hastalık belirtileri amip vücuda alındıktan 2-4 hafta sonra ortaya çıkar.

• Bulantı
• İshal
• Karın krampları
• Kilo kaybı
• Ateş olarak sıralanabilir.

Nadir olarak da olsa amipli dizanteri, karaciğerde irin toplanması ile karakterize karaciğer apsesi oluşumuna yol açar. Bu durumda yukarıdaki belirtilere ek olarak karnın sağ üst kısmında ağrı, karaciğerde şişme gibi ciddi belirtilere neden olabilir.

• Enfeksiyon sonrası artrit: Shigella türleri ile oluşan enfeksiyon sonrasında eklem ağrısı, gözde tahriş ve ağrılı idrar yapma ile seyreden eklem iltihabı görülebilir.
• Enfeksiyonun kana geçmesi: Dizanteriye neden olan bakteri, kana karışarak vücut geneline yayılan ciddi bir enfeksiyon tablosuna neden olabilir. Özellikle bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde görülen bir durumdur.
• Nöbet geçirilmesi: Özellikle küçük çocuklarda görülen bir durumdur. Nedeni tam olarak anlaşılamamıştır. Genellikle tedaviye gerek duyulmadan düzelir.
• Hemolitik üremik sendrom: Dizanteriye neden olan Shigella türünün, kırmızı kan hücrelerinin yıkımına neden olan toksin salgılaması sonucu görülür.

Dizanteri Neden Olur ve Dizanteri Nasıl Bulaşır?

Amipli ve basilli dizanteri, temizlik altyapısının iyi olmadığı bölgelerde sıklıkla görülür. Hastalığı taşıyan bir kişinin sağlıklı bir kişiyle temas etmesi de hastalığın hızla yayılmasına neden olur. 

• Kontamine yiyecek ve içeceklerin tüketilmesi
• Enfekte olan kişinin el hijyenine dikkat etmemesi
• Havuz ve göl gibi kontamine olabilecek su kaynaklarında yüzme
• Enfekte kişi ile fiziksel temasta bulunma gibi durumlar etkilidir.

Basilli dizanteri için çocuklar daha riskli grupta yer alır ancak hastalık her yaştan insanda görülebilir. Basilli dizanteri kontamine gıdaların tüketilmesi ve enfekte kişiye temas yoluyla kolaylıkla yayılabilir. Özellikle bakım evleri, kreş, okul gibi yerlerde hastalık pek çok kişiye bulaşabilir.

Amipli dizanteri, başlıca kontamine besinlerin tüketilmesi ve kontamine suyun kullanılması yoluyla yayılır. Hijyen standartlarının düşük olduğu bölgelerde yerel salgınlara neden olabilir. Çocuklarda amipli dizanteri, birbirleriyle yakın temas kurduklarından, hızla yayılabilir. Bu nedenle dizanteri belirtileri gösteren çocukların okula gitmemesi, kardeşleriyle yakın temas kurmaması enfeksiyonun yayılmasını önleyebilir.
 

Dizanteri Tanı ve Tedavisi Nasıldır?

Dizanteri tanısı için hastada görülen belirtiler büyük önem taşır. Özellikle çocuklarda ve bebeklerde dizanteri, kusma ve ishal yoluyla aşırı sıvı kaybına yol açabilir. Bu sıvı kaybı, küçük yaş grubu tarafından rahatlıkla tolere edilemeyebilir. Bu nedenle dizanteri belirtileri gösteren çocukların en yakın sağlık kuruluşuna götürülmesi faydalı olacaktır. 

Doktor dizanteri tanısı koymak için; ishal ve kusmanın süresi ve şekli, son günlerde tüketilen besinler, dışarıda yemek yeme öyküsü, havuz ya da göl gibi yerlerde yüzme öyküsü, il veya yurt dışına olan seyahat öyküsü gibi durumları sorgular. Bu soruların yanıtı hastalığın tanısının konulmasında büyük önem taşır. Dizanteriye neden olan etkenin belirlenmesi için de gaita (dışkı) testi istenebilir. Gaita testi ile hastalığa yol açan faktörün bakteri mi virüs mü olduğu anlaşılır ve buna yönelik olarak tedavi planı yapılır.
Dizanteri tedavisi, hastalığın basilli ya da amipli tip olmasına göre yapılır.

Basilli dizanteride, hastanın  belirtilerihafifse bol sıvı alması ve istirahat etmesi tedavi için yeterli olacaktır. Hastalık nedeniyle vücuttan kaybedilen sıvı, ciddi derecede dehidratasyona yol açar. Bu nedenle diğer ishal tiplerinde olduğu gibi basilli dizanteride de bol sıvı tüketilmesi yoluyla sıvı kaybının telafisi tedavinin önemli bileşenlerindendir. Belirtilerin hafif olduğu ve sıvı tüketimi, istirahat gibi önerilerin uygulandığı durumda dizanteri iyileşme süresi genellikle 1 haftadır. Bu süreçte hastalık, ilaca gerek duyulmadan kaybolabilir. Ancak belirtiler şiddetliyse, antibiyotik kullanılması gerekebilir. Doktor tarafından Shigella türlerine yönelik olarak verilecek antibiyotik tedavisi ile iyileşme sağlanır. 

Basilli dizanteride ishal giderici ilaç kullanılmaması gerekir. İshalin engellenmesi, dizanteriye sebep olan bakterinin daha uzun süre boyunca bağırsakta kalmasına neden olur ve hastalığı kötüleştirebilir.
Amipli dizanteri tedavisi, hastalığa neden olan parazitin ortadan kaldırılmasını hedefler. Bu amaçla verilen ilaçların yaklaşık 10 gün boyunca kullanılması parazitin yok edilmesini sağlar. İlaçların yanı sıra bol sıvı almak ve yeterli süre boyunca dinlenmek bu hastalığın tedavisinde de önemlidir.

Dizanterinin ciddi dehidratasyona yol açtığı durumlarda, hastalara damar yolu açılarak sıvı yüklemesi yapmak gündeme gelebilir. Aşırı susama, ağızda kuruluk, gözlerde çökme, bebeklerde ağlarken gözyaşı gelmemesi gibi durumlar dehidratasyon göstergesi olabilir. Dizanterili kişide bu belirtilerden bir ya da birkaçının olması durumunda en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması gerekmektedir.

• Tuvaletten sonra elleri sabun ve su ile en az 20 saniye boyunca yıkamak
• Dizanteri belirtilerinin kaybolmasının üzerinden 48 saat geçmeden okul, ofis, iş yeri gibi ortamlara dönmemek
• Dizanteri süresince işe gidilmek zorundaysa işyerinde diğer insanlarla olan teması en aza indirgemek
• Semptomların ortadan kalkmasının üstünden 48 saat geçmeden yemek hazırlamamak, yüzmeye gitmemek, cinsel temasta bulunmamak
• Belirtiler düzelinceye kadar diğer insanlardan uzak durmak
• Kirli kıyafetleri, çarşafları, havluları mümkün olan en sıcak programda yıkamak
• Banyoda tuvaleti, çeşmeleri sık sık dezenfekte etmek bu uygulamalardandır.

Dizanteri genellikle kendiliğinden düzelen bir durum olmakla birlikte ciddi sonuçlara yol açabilen de bir durumdur. Özellikle çocuklarda ve ileri yaştaki hastalarda sıvı kaybına bağlı sorunlara yol açabilir. Dizanteri belirtilerinin şiddetli olduğu veya birkaç gün içerisinde düzelmediği durumlarda en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Dizanteri ile ilgili merak ettiğiniz konuları Grup Florence Nightingale Hastaneleri’nin uzman ekibine sorabilir, sorunuzla ilgili öneriler isteyebilirsiniz. Bize ulaşmak için web sitemizde yer alan iletişim formunu kullanabilirsiniz.