Amilaz Nedir? Amilaz Yüksekliği ve Düşüklüğü Neden Olur?

Amilaz, karbonhidratların sindiriminde kullanılan bir enzim türüdür. Protein yapıdaki bu enzim, az miktarda kanda da yer alır. Pankreas hastalıkları başta olmak üzere belirli sağlık sorunları nedeniyle amilaz düzeyi normal aralıkların dışına çıkabilir. Bu duruma yol açabilen hastalıkların araştırılmasında kullanılan amilaz testi, kan veya idrar testi şeklinde uygulanabilen bir tetkik türüdür. Bu testin sonucunda amilaz düşüklüğü veya amilaz yüksekliği tespit edildiğinde sonuçlar hekim tarafından incelenerek gerekli görülmesi halinde altta yatan sağlık sorununa ilişkin daha detaylı tanı testlerine başvurulur.

Amilaz Nedir?

Bir sindirim enzimi olan amilaz, ağızda ve ince bağırsaklardaki sindirim salgıları içerisinde yer alır. Hem tükrük bezlerinde hem de pankreasta üretilen bu enzim, diğer sindirim enzimleri ile bir arada görev yaparak karbonhidratların en küçük yapı taşı olan glikoza dönüştürülerek enerji edilmesi için kullanılabilir hale gelmesine yardımcı olur. Vücutta bulunan amilaz enziminin yaklaşık %40’ının üretiminden pankreas sorumludur. 

Kalan kısım ise tükürük bezleri tarafından üretilmektedir. Kan veya idrar içeriğinde az miktarda bulunması normal olarak görülen amilaz enziminin çok düşük veya çok yüksek düzeyleri pankreas ve tükürük bezi hastalıkları, enfeksiyonlar veya kullanılan bazı ilaçlardan kaynaklı olabilir. Özellikle pankreas hastalıklarının araştırılmasında kullanılan amilaz enzimi akut veya kronik pankreatit durumunda oldukça yüksek seviyelere ulaşabilir. Bunun haricinde ektopik (dış) gebelik, mide ülserleri (peptik ülserler), apandisit, sindirim sistemi tümörleri gibi bazı diğer hastalıklar ile alkol kullanımı da kanda amilaz yüksekliğinin nedenleri arasında yer alabilir. 

Dolayısıyla pankreas, tükürük bezleri veya sindirim sistemine ilişkin hastalıklardan şüphe edildiği durumlarda amilaz testinin uygulanması, bu hastalık olasılıklarının değerlendirilmesi açısından oldukça faydalıdır. Sağlık kuruluşlarına başvuran hastalarda,

• Karında ağrı ve şişlik,
• Mide bulantısı ve kusma,
• Tükürük bezlerinin yer aldığı kulak altındaki bölgede şişme,
• İştah kaybı, ateş ve ishal gibi şikayetlerin varlığı halinde yapılacak tanı testlerinin içerisinde amilaz enzimine de yer verilmesinde fayda vardır. 

Amilaz Testi Nasıl Yapılır?

Amilaz testi iki farklı şekilde gerçekleştirilebilir. Bunlardan ilki kanda amilaz testi, diğeri ise idrarda amilaz testidir. Yaygın olarak pankreas hastalıklarının, bazı durumlarda ise yukarıda belirtilen amilaz enzim düzeyini etkileyen diğer hastalıkların araştırılmasında bu testlerden herhangi biri veya ikisi birden uygulanabilir. Genel olarak amilaz enzimi ile birlikte lipaz, tripsinojen, hematokrit testleri ve karaciğer fonksiyon testleri de yapılır. 

Böylelikle sindirim sistemi hastalıkları veya enzim düzeylerini etkileyebilen herhangi bir soruna yönelik olarak daha net bilgiler elde edilebilir. Bilgisayarlı tomografi (BT) veya ultrason gibi tıbbi görüntüleme tetkiklerinin de uygulanması daha ileri araştırmaların yapılabilmesine yardımcı olur. İdrarda amilaz testi için idrar örneği alınması yeterlidir. Fakat bazı durumlarda hekiminiz 24 saat boyunca idrar toplamanızı isteyebilir. 

Kanda amilaz testi ise tıpkı diğer kan testleri gibi kol damarlarından ince bir iğne yardımıyla tüp içerisine alınan kan örneğinin incelenmesi ile gerçekleştirilir. Her iki durumda da örneğin alındığı gün veya ertesi günü sonuçlar genellikle elde edilebilir. Test sonuçlarını alan hastalar, sonuçlarını hekimlerine göstermelidir.

Amilaz Yüksekliği Nedenleri

Amilaz değeri kaç olmalı sorusu bu testin yapıldığı pek çok hastanın merak ettiği konulardan bir tanesidir. Amilaz normal değeri yetişkin ve sağlıklı bireyler için 19-86 U/L olarak belirtilebilir. Bu değer laboratuvarlar tarafından kullanılan yaygın ve yaklaşık değer aralığıdır. Fakat referans aralıkları laboratuvardan laboratuvara belirli düzeyde değişkenlik gösterebildiğinden test sonucunda belirtilen referans aralığının dikkate alınmasında fayda vardır. 

Bebek ve çocuklarda, ergenlerde, yaşlılık döneminde, gebelikte veya çeşitli hastalıkların geçirildiği dönemlerde referans aralıkları değişebilir. Bu durumların haricinde amilaz düzeyinin referans değerlerin üzerinde olması, alkol veya bazı ilaçların kullanımına bağlı olabileceği gibi çeşitli sağlık sorunlarını da işaret edebilir.

• Akut ve kronik pankreatit
• Pankreas kanseri
• Yumurtalık kanseri
• Akciğer kanseri
• Kabakulak hastalığı
• Tükrük bezini etkileyen enfeksiyonlar
• Dış gebelik
• Pankreas ve safra kanallarındaki tıkanıklıklar
• Kolesistit
• Peptik ülser
• Gastroenterit
• Prostat tümörleri
• Yanıklar
• İnflamatuar bağırsak hastalıkları
• Anoreksiya ve bulimia nervoza gibi yeme bozuklukları
• Diyabet hastalığı ve diyabetik ketoasidoz

Amilaz Düşüklüğü Nedenleri

Kanda amilaz yüksekliği haricinde amilaz düşüklüğü de belli sağlık sorunlarını işaret edebilir.

• Pankreasta kalıcı hasarlara yol açabilen kronik pankreatit hastalığı
• Aşırı alkol kullanımı
• Kistik fibrozis hastalığı
• Karaciğer ve böbrek hastalıkları
• Hamilelik sırasında görülebilen preeklampsi 

Yukarıdaki durumların haricinde sürekli kullanılan bazı ilaçlar da kanda amilaz düşüklüğüne yol açabilir. Bu nedenle amilaz testini isteyen veya sonuçları değerlendiren hekime kullanılan ilaçlar hakkında bilgi verilmesi oldukça önemlidir. Amilaz değerinin referans değerin çok az altında olduğu durumlarda herhangi bir hastalıktan şüphelenilmeden önce bir süre sonra testin tekrarlanması önerilebilir. Bazı durumlarda aç kalma, enfeksiyon hastalıkları geçirme gibi nedenlere bağlı olarak enzim seviyesinde hafif değişiklikler meydana gelebilir. Bu nedenle hafif düşüklük ve yükseklikler için hekimin önerileri doğrultusunda hareket edilmesinde fayda vardır. 

Amilaz Değeri Nasıl Düşer?

Kandaki amilaz düzeyinin 86 U/L şeklinde belirtilen üst sınırın üzerinde olması durumunda pankreas hastalıkları ve özellikle de pankreatitler başta olmak üzere çeşitli hastalık olasılıkları gündeme gelir. Olasılıkların değerlendirilmesinde lipaz gibi diğer pankreatik enzimlerin düzeyleri, karaciğer fonksiyon testleri ve kan sayımı gibi diğer test sonuçlarının da incelenmesi gerekir. Elde edilen sonuçların herhangi bir hastalığa ilişkin şüphe oluşturması durumunda daha ileri tanı testlerine geçilmelidir. 

Özellikle bilgisayarlı tomografi, ultrason ve manyetik rezonans (MR) görüntülemeleri ile birlikte organlara ilişkin detaylı araştırmalar yapılabilir. Tümör varlığının tespit edilmesi halinde biyopsi yapılarak tümörün kötü huylu olup olmadığı araştırılabilir. Sindirim sistemi hastalıklarının incelenmesi için endoskopi uygulamalarına başvurulabilir. Bu gibi uygulamalar yardımıyla altta yatan sağlık sorunu tespit edildikten sonra hastalığa yönelik oluşturulacak olan tedavi protokolünün başlatılması ile amilaz değerleri normale döndürülebilir. 

Amilaz yüksekliğinin yaygın nedenleri arasında yer alan pankreatitlerde erken teşhis ve tedavi ile birlikte pankreas hasarları önlenebilir. Bu sayede hızlı bir şekilde kontrol altına alınan pankreatit ile birlikte amilaz enzimi düzeyleri de normal aralıklara indirgenebilir. Kullanılan ilaçlara bağlı olarak amilaz yüksekliği gelişen hastalarda farklı ilaç alternatiflerine geçiş yapılarak amilaz düzeyi takip edilebilir. Alkol kullanımı söz konusu ise bu alışkanlık mutlaka bırakılmalıdır. Bazı durumlarda amilaz testi rutin sağlık kontrollerinin bir parçası olarak da gerçekleştirilebilir. Böyle bir test sonucunda enzim düzeyinin normal aralıkların dışında olduğunun görülmesi halinde hastanın mevcut hastalıkları da göz önünde bulundurularak daha ileri tanı testlerine başvurulması gerekebilir. Pankreas hastalıklarının erken dönemde fark edilmesi tedavi başarısı açısından oldukça önemli olduğundan amilaz ve diğer enzimlerin seviyesini ölçen testlerin düzenli aralıklarla tekrarlanması önerilir. Ayrıca safra kanalı tıkanıklıkları ve safra kesesi taşlarının varlığı halinde de pankreatit riski arttığından bu hastalarda ameliyat öncesi süreçte amilaz düzeylerinin takip edilmesinde fayda vardır.

Eğer siz de yaptırdığınız kan testinin sonucunda amilaz enzimi düzeyinizin normal aralıkların dışında olduğunu fark ettiyseniz hekiminize danışarak bu durumun nedenleri hakkında bilgi alabilirsiniz. Hekiminizin gerekli görmesi durumunda farklı tanı testlerini de yaptırarak olası sağlık sorunlarınız hakkında bilgi alabilir, önerilecek tedavi uygulamalarına bir an önce başlayabilirsiniz.

Amilaz ile ilgili merak ettiğiniz konuları Grup Florence Nightingale Hastaneleri’nin uzman ekibine sorabilir, sorunuzla ilgili öneriler isteyebilirsiniz. Bize ulaşmak için web sitemizde yer alan iletişim formunu kullanabilirsiniz.