Rektumun yani kalın bağırsağın son kısmı olan anal kanaldan, cilt üzerindeki anüs bölgesine kadar olan kısımda makat çatlağı oluşabilir. Anüs bölgesinde çok fazla sinir ucu bulunduğu için hassas bir bölgedir. Bu bölgeye kadar uzanan yırtıklar oldukça rahatsız edici olur. Genellikle anal kanalın iç kısmında oluşan anal fissürler tedavi edilmezse hastanın yaşam standartlarını ciddi derece düşürür.
Anal Fissür(Makat Çatlağı) Nedir?
Anüs çatlağı olarak da bilinen makat çatlağı, anal bölgedeki yassı epitelin ve mukozanın dikey yırtılması sonucu meydana gelir. Genellikle makatın en zayıf bölgesi olan anoderm adı verilen kısımda oluşur. Kadın, erkek fark etmeksizin her yaşta görülebilen makat çatlağı, bebeklerde de sık görülür. Bebeklerde makat çatlağı, bağırsak ve gaz problemleri olduğunda veya tuvalet yapmakta zorlandıklarında oluşur. Bu durum makatta acı oluşturduğu için bebek tuvaletini yapmaktan çekinir ve bir kısır döngüye girilmiş olur. Bu durumda gerekli tedaviler uygulanarak çatlağın iyileşmesi sağlanır. Anal fissür akut gelişebileceği gibi uzun süre tedavisi gerçekleştirilmediği zaman kronikleşebilir. Kronik anal fissür, akut anal fissürden farklı olarak uzun sürer ve iltihap oluşur.
Makat Çatlağı Belirtileri Nelerdir?
Makat çatlağı rahatsızlığı yaşayan kişilerde, genellikle benzer belirtiler görülse de belirtilerin şiddeti kişiden kişiye değişiklik gösterir. Anal fissürün en önemli belirtisi tuvalet esnasında yırtılma ve cam kesiği hissi oluşması olur. Ağrılı geçen tuvalet sürecinden sonra da ağrı bir süre devam eder. Bu sebeple hastalar ağrıdan kaçmak için kendini kasarak veya tuvalet ihtiyacını geciktirerek aslında fissürin ilerlemesine neden olurlar. Anal fissürün diğer belirtileri arasında makatta tahriş, kaşıntı, şişlik ve az miktarda kanama yer alır. Makatta çatlak derinleştiğinde ve kronikleştiğinde meme oluşumu ve iltihaplanma da görülebilir. İlerlemiş ağrılı kronik anal fissür idrar kanalını etkileyerek dizüri(idrarda yanma), pollaküri(sık idrara çıkma) veya idrar retansiyonu(idrar yapamama) meydana gelebilir. Makatta çatlak belirtileri, hemoroid, makat kanseri, makat apsesi gibi başka hastalıkların belirtilerine benzediği için doktor kontrolünde teşhis konulmalıdır.
Makat Çatlağı Neden Olur?
Makat çatlağı, genetik yapıya veya beslenme alışkanlıkları ve tuvalet düzeni gibi yaşayış şekline bağlı görülebilir. Genetik yapı olarak anal çıkıştaki halka olması gerekenden dar olabilir, bu durumda zorlanmalardan daha çok etkilenerek çatlak oluşması kaçınılmaz olur. Bazı kişilerde ise sfinkter kası olması gerekenden daha sert ve gergindir. Genetik sebepler dışında anal fissürün en önemli nedeni tuvalet düzenidir. Düzenli tuvalete çıkamayanlarda, tuvalet esnasında zorlananlarda, uzun süren kabızlık veya ishal şikayeti yaşayanlarda makat yırtığı görülür. Kabızlık sonucu tuvalete çıkmakta zorlanıldığı zaman ıkınma ve tahriş sonucu yırtılma meydana gelir. İshal durumunda ise çok sık tuvalete çıkıldığı için ve yıkanma, kurulanma işlemi sık tekrarlandığından yırtık oluşabilir. Makat yırtığına neden olan bir diğer durum normal doğumdur. Doğum esnasında yaşanılan zorlanma ve ıkınma sonucu makat yırtılması olur. Nadiren de olsa makat çatlağına neden olabilecek durumlar arasında Crohn hastalığı, cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve ülseratif kolit yer alır.
Anal Fissür Tanısı Nasıl Konulur?
Makat çatlağı tanısında belirtiler önemli bir gösterge olsa da tam tanının koyulabilmesi için doktor kontrolü gerekir. Anal fissür tanısında doktor fiziki muayenesini gözle ve parmakla gerçekleştirerek yırtığı tespit eder. Muayene esnasında hasta ayakta durur ve alnı veya dirsekleri sedyeye gelecek şekilde eğilir. İhtiyaç halinde, başka hastalıklardan şüphelenilir ise doktor kolonoskopi veya rektosigmoidoskopi tetkiklerinin yapılmasını isteyebilir. Anal fissürün tanısı esnasında manometrik ölçüm de yapılabilir. Normal dinlenme halinde anal kanal basıncı 90 cm H2O olurken anal fissür olduğunda ise daha yüksek olur.
Makat Çatlağına Ne İyi Gelir?
Temelde makat çatlağına iyi gelen oradaki kasların gevşetilerek rahatlama sağlanmasıdır. Hastanın kendi imkanları ile yapabileceği müdahaleler de bu gevşemeyi sağlamaya yönelik olur. Sıcak uygulaması o bölgedeki gerginliği alarak kasların gevşemesine yardımcı olacağı için sıcak su oturma banyoları uygulanabilir. Lokal anestezik kremler uygulayarak bölgede gevşemeyi sağlamak ve ağrıyı ortadan kaldırmak da mümkündür. Dikkat edilecek bir diğer konu kişinin yaşam şartlarının nasıl olduğudur. Beslenme alışkanlıkları ve tuvalet düzeni anal fissür için oldukça önemli olur. Düzenli ve sağlıklı beslenerek, lifli besinler tüketerek makat çatlağının en önemli sebeplerinden olan kabızlık önlenebilir. Kabızlığın önlenmesinin yanı sıra tuvalet alışkanlığı da bir düzene oturtulabilir.
Makat Çatlağı Tedavisi
Makat çatlağının tedavisinde üç aşamalı bir tedavi yaklaşımı görülür. Uygulanan tedavi aşamaları hastalığa neden olan sebebe göre değişiklik gösterir. İlk aşamada soruna, yaşayış şekli ve beslenme alışkanlıklarını değiştirerek çözüm bulmaya çalışılır. Eğer sebep genetik yapıdan kaynaklı ise bu değişiklikler yeterli olmayabilir. Bu durumda ikinci aşamada botoks tedavisi yer alır. Sfinkter kaslarına yapılan botoks enjeksiyonu düz kasın gevşeyerek rahatlamasını sağlar. Kolay bir işlem olduğu ve cerrahi bir operasyon gerektirmediği için hastaların tercih ettiği bir yöntem olur. Ama bazı durumlarda botoks tedavisi yeterli olmayabilir veya sık tekrarlayabilir. Son olarak üçüncü aşamada cerrahi tedavi seçeneği yer alır. Diğer tedavi seçenekleri ile kalıcı çözüm sağlanamadığında ameliyat zorunlu hale gelebilir.
Makat Çatlağı Ameliyatı Nedir?
Makat ağrısı uzun sürüp kronikleştiğinde ve kanama, meme oluşumu görüldüğünde artık anal fissür ameliyatı bir gereklilik haline gelir. Lateral İnternal Sfinkterotomi olarak adlandırılan makat çatlağı ameliyatında, yırtığın ve yaranın oluştuğu sfinkter bölgesi alınır. Bu işlemin uzman hekimler tarafından dikkatli bir şekilde gerçekleştirilmesi gerekir, çünkü mukozada yara bölgesinden daha fazla kısım alındığında inkontinens yani kaçaklar görülebilir. Operasyon genellikle genel anestezi altında yaklaşık 20 dk sürer. Makattan 1,5 cm kadar ufak bir kesi ile girilir ve çatlağa sebep olan 10-15 mm kadar olan kısım çıkarılır. Yapılan işlem esnasında oluşan kesiye gerekli ise dikiş atılır. Çoğu zaman dikişe ihtiyaç bile duyulmaz.
Makat Çatlağı Ameliyatı Öncesi Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
Her ameliyatta olduğu gibi makat çatlağı ameliyatında da öncesinde ve sonrasında dikkat edilmesi gereken konular vardır. Ameliyattan birkaç gün öncesinde hastanın acısız, baharatsız, sıvı veya yumuşak besinler tüketerek diyet uygulaması önerilir. Böylece ameliyat sonrasında tuvalete çıkarken zorlanmamış olur. Ayrıca ince taneli ve küçük çekirdekli meyve ve sebzeler tüketilmemelidir çünkü küçük çekirdekler yara bölgesini tahriş ederek iyileşmeyi geciktirir. Operasyondan önce 6-8 saat kadar ise bir şey yiyip içilmemelidir. Operasyon öncesinde hastanın gerekli tetkikleri yapılır, anestezi doktoru muayenesiyle uygulanacak anestezi belirlenir.
Makat Çatlağı Ameliyatı Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
Ameliyat sonrasındaki iyileşme sürecinde makatta ağrı az da olsa oluşabilir. Makat ağrısı olmasını engellemek için hasta sağlıklı beslenerek bağırsak sorunu yaşamaması gerekir. Kabızlığın önlenmesi ile birlikte sıcak su banyosuna da 15 gün kadar devam etmek önemlidir. Operasyon bölgesinde kesi yapıldığı için hijyen kurallarına dikkat ederek enfeksiyon oluşumunu önlemek gerekir. Makat çatlağı ameliyatı sonrası hasta kısa sürede taburcu edilir ve bir kaç gün içinde normal hayatına ve işine devam edebilir. Anal bölgede yapılan ameliyatlar sonrasında tamamen iyileşme ise haftalar sürer.
Anal fissür tedavisinde ilk aşamadaki tedavi yöntemlerinin yeterli olması için yırtığın erken tespit edilmesi önemlidir. Bu sebeple makatta ağrı, hassasiyet, kaşıntı ve şişlik gibi şikayetleriniz varsa en kısa sürede doktor muayenesini ihmal etmeyin.