Şaşılık (Göz Kayması) Nedir? Nedenleri ve Tedavisi

Göz kayması, halk arasında şaşılık veya şaşı göz olarak adlandırılan gözler arasındaki paralelliğin bozulması sonucu gelişen bir durumdur. Bir gözün diğer gözden farklı bir yöne çevrilmesi sonucu göz açılarında gözle görülür bir yanlış hizalanma gelişir. Bu durum doğumsal veya sonradan gelişebilecek olan nedenler doğrultusunda açığa çıkabilir. Çocukluk döneminde yaygın olarak görülen şaşılık yetişkinlik döneminde de açığa çıkabilir. Göz kayması, ihmal edilmemesi gereken bir sağlık problemidir. İlerlemesi takdirinde göz tembelliği gibi ciddi sonuçlara sebep olabilir. Kişide görülen göz kayması türü ve altında yatan nedene göre gözlük, göz egzersizleri, ilaç tedavileri veya cerrahi müdahaleler ile göz kayması tedavisi gerçekleştirilebilir.

Şaşılık (Göz Kayması) Nedir?

Şaşılık, her iki gözde de gelişebilen, gözlerin birbiriyle aynı hizada olmadığı durumları ifade eder. Gözlerden biri odak noktasına odaklanırken diğer göz farklı bir yöne çevrilir. Gözlerde göz hareketlerini kontrol eden altı farklı kas bulunur. Bu kaslar koordineli bir şekilde çalışarak her iki gözün de aynı yöne çevrilmesini sağlar. Ancak kaslarda gelişen bazı durumlar neticesinde bu kas hareketlerinde sorunlar açığa çıkabilir ve beraberinde normal göz pozisyonu korunamayabilir. Şaşılık, göz kaymasının ne sıklıkta gerçekleştiğine, hizanın hangi açıya doğru bozulduğuna ve her iki gözde olup olmadığına göre farklı isimlendirilir. Dışa doğru göz kayması ekzotropya olarak adlandırılır. İçe doğru kayma gerçekleşmesi ise ezotropya şeklinde isimlendirilir. Gözün yukarı bakması hipertropi, aşağı doğru bakması ise tıpta hipotropya şeklindedir. Şaşılık, sürekli veya aralıklı olabilir. Aralıklı şaşılık geçici şaşılık olarak kabul edilebilir. Gözde kayma gelişim nedenleri ve şekillerine göre farklı türlere ayrılır. 

• Akomodatif ezotropya: Aile geçmişinde içe dönük göz öyküsü olan kişilerde sıkça karşılaşılan şaşılık türlerinden biridir. Gözlerin burun ucuna doğru içe dönmesi ile karakterize olan bu durum göz bozukluklarına neden olabilir.
• Aralıklı ekzotropya: Bu tür göz kaymalarında gözlerden biri hedefe sabitlenirken diğer göz dışarı doğru kayar. Çoğu zaman gözün düz bakması ardından dışa doğru kayması ile gözde kayma gelişir.
• İnfantil ezotropya: Doğuştan gelen nedenler sonucunda gelişen bu şaşılık türü, bebeklerin 6 aylık olmadan önce her iki gözünde de belirgin bir içe dönüş gerçekleşmesiyle karakterizedir. Gözlük tedavisinin genellikle işe yaramadığı bu vakalarda tedavi amacıyla cerrahi müdahalelere başvurulur.

Şaşılık Belirtileri

Gözlerde kayma yeni doğan bebeklerde 3 ila 4.aylarına kadar normal karşılanan bir durumdur. Göz kaslarının gelişmesiyle şaşılık kendiliğinden geçebilir. Ancak 6 aylık bir bebekte göz kaymasının devam etmesi kalıcı bir şaşılık problemini gösterebilir. Ebeveynler göz hizasındaki kaymayı bir dış göz olarak fark edebilirler. Sonradan göz kayması gelişmesi halinde ise yetişkinlerde göz kayması gündeme gelebilir. Çocukluk döneminde belirtiler genellikle çocuğun 3 yaşına gelmesiyle gelişmeye başlar. Bu belirtiler yetişkinlik döneminde gösterilen belirtiler ile benzerdir. 

• Çift görüş
• Zayıf üç boyutlu görüş
• Bir nesneye odaklanırken bir gözü kapatmak
• Bir nesneye odaklanırken başın istemsiz bir şekilde bir yöne doğru eğilmesi
• Baş ağrıları
• Göz yorgunluğu
• Okuma zorluğu
• Uzaktaki bir nesneye veya ışığa bakarken bir gözü kapatma eğilimi

Göz Kayması Neden Olur?

Şaşılık genellikle göz hareketlerinin nöromüsküler kontrolünde sorun gelişmesiyle nörolojik göz kayması şeklinde açığa çıkar. Bazı durumlarda göz kasında doğumsal veya geçirilen bir travma sonucu hasar oluşması nedeniyle de gelişebilir. Aile öyküsünde göz kayması olan kişilerde şaşılık gelişme riski daha yüksektir. Bu nedenlerin yanı sıra şaşılık gelişiminde farklı risk faktörleri de rol alabilir:

• Gözlerden birinin zayıf görüşe sahip olması
• Serebral palsi (kas hareketlerini kontrol eden beyin bölgesinde hasar gelişimi)
• Down sendromu
• Beyin tümörleri
• İnme
• Graves hastalığı (tiroid hormonunun aşırı üretilmesi)
• Nörolojik problemler
• Hidrosefali (beyinde sıvı birikmesi)

Bebeklerde Göz Kayması

Göz kayması genellikle bebeklik ve çocukluk döneminde açığa çıkan bir göz sağlığı problemidir. Doğum sırasında göz veya başta gelişen travmalar, genetik faktörler, doğumsal hastalıklar veya enfeksiyon nedeniyle şaşılık gelişebilir. Bebeklerde ilk 4 ay göz kayması normal kabul edilir. Ancak 6.ayla beraber kaymanın devam etmesi halinde şaşılığın kalıcı olduğu anlaşılır. Bu tür durumlarda çeşitli tedavi yöntemleri ile göz kaymasının ilerlemesinin önüne geçilir. Tedavinin aksatılması veya şaşılığın fark edilmemesi halinde göz kayması ergenlik ve yetişkinlik döneminde göz tembelliğine neden olabileceği için daha ciddi bir sorun haline gelebilir.

Şaşılık Tedavisi

Şaşılık ilerlemesi halinde göz tembelliği gibi ciddi görme problemlerine neden olabilir. Bazı durumlarda ise bir hastalığın belirtisi olarak açığa çıkabilir. Bu nedenle göz kayması aksatılmamalı ve tedavi edilmelidir. Göz kaymasını engellemek veya ilerlemesini önlemek adına doğru tedavi planlaması yapılmalıdır. Bu noktada öncelikle hastanın tıbbi geçmişi değerlendirilir ve hasta klinik muayene altında incelenir. Şaşılık testi ile gözlerin hizalanması ve odaklanması değerlendirilir. Yapılan değerlendirmeler sonucunda şaşılığın türü ve ciddiyeti tespit edilebilir. Şaşılık için çeşitli tedavi seçenekleri bulunur. Göz doktoru hastanın durumu için uygun olan tedaviyi belirler. Düzeltilmemiş kırma kusurları olması halinde gözlük veya kontakt lenslerden faydalanılır. Böylece odaklanma için daha az çaba sarf edilmesi ve gözlerin hizalı kalması sağlanabilir. Bazı durumlarda prizma merceklere başvurulur. Çift görmeyi azaltmak için göze gelen ışığı büken mercekler önerilen tedavi seçeneklerinden biridir. Gözlük kullanımı, göz egzersizleri ile desteklenebilir. Hasta için ideal göz egzersizi doktor tarafından belirtilir. Tedaviler bazı durumlarda ilaç veya yama tedavileriyle güçlendirilebilir. Yapılan tedavilerin işe yaramaması veya şaşılığın ileri derecede olması halinde bu durum aksatılmadan göz kasa ameliyatına başvurulur. Genel anestezi altında gerçekleştirilen işlemler sırasında göz kaslarına müdahale edilerek gözlerin paralel bir şekilde hizalanması sağlanır. Çocuklarda göz kayması genellikle cerrahi müdahaleler ile tedavi edilir. Florance Nightingale Hastaneleri göz hastalıkları biriminde göz kayması problemleri ile yakından ilgilenir. Şaşılık tedavisinde güncel tıbbi teknikleri yakından takip eden hekimler şaşılık probleminin tamamıyla iyileştirilmesi üzerine özenle çalışır.