ORF Hastalığı Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

ORF hastalığı tüm dünyada hayvanlarda ve insanlarda vakalar şeklinde görülen ve virüslere bağlı oluşan bir hastalıktır. Ülkemizin tüm bölgelerinde de ORF hastalığına rastlanılmaktadır. Hayvanlarda özellikle ilkbahar ve yaz dönemine doğru bu hastalığın görülme sıklığında bir artış meydana gelir. Hastalığın hayvanlarda görülme sıklığının arttığı dönemler ve kurban bayramı sonrasında, insanlarda ORF hastalığının ortaya çıkma riskinde bir artış söz konusudur.

ORF Hastalığı Nedir?

Parapoxvirüs adı verilen bir virüs türü tarafından oluşturulan ORF hastalığı genellikle koyun, keçi ve geyik gibi hayvanların ağızlarının etrafı, dudakları, burun delikleri, meme çevresi ve ayakları gibi kılsız bölgelerinde görülen bir hastalıktır. Hastalığa neden olan virüsün özellikleri incelendiğinde deri hücrelerini etkileme eğiliminde olan tuğla şeklindeki bir DNA virüsü olduğu tespit edilmiştir.

Ektima kontagiozum olarak da bilinen ORF hastalığı, deri üzerinde içi su dolu kabarcıkların ve döküntülerin oluşmasına neden olur. Hastalık genellikle iyi seyirli olmakla birlikte nadiren de olsa tehlikeli boyutlara varabileceği için dikkatli olunmalıdır.

ORF Hastalığı Nasıl Bulaşır?

ORF hastalığı, bu hastalığa dair lezyonu olan bir hayvan ile direkt (deride bulunan kesi ve yaralardan virüsün bulaşması) ya da indirekt bir temas sonrasında insanlara geçebilmektedir. İnsandan insana bulaş nadirdir. Parapoxvirüs hayvanlarda, çitlerde, hayvan barınaklarında ve toprakta uzun süre boyunca canlılığını koruyabileceği için dikkatli olunmalıdır. Aynı zamanda bazı hayvanlar bu virüs ile enfekte olsa bile belirti vermeden sadece bu hastalığın taşıyıcılığını yapabilmesi, dikkat edilmesi gereken bir diğer durumdur.

Hasta hayvana dokunma, hasta hayvanın ölüsü ile temas, yeni aşılanmış hayvanlarla temas, bu virüsü üzerinde barındıran aletler ile temas ya da hasta hayvan tarafından ısırılma gibi durumlar sonrasında ORF hastalığı hayvanlardan insanlara geçebilir.

• Veterinerler
• Çiftçiler ve çiftçilerin ailesindeki diğer bireyler
• Mezbaha işçileri
• Yün kırpıcılar
• Kasaplar
• Kurban bayramında hayvanların kesimi ile ilgilenen kişiler
• Lezyonlu bölgelerin çevresindeki etlerin işlenmesini gerçekleştiren ev kadınları

ORF Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Parapoxvirüsün neden olduğu ORF hastalığının lezyonları hayvanların genellikle dudak, burun delikleri çevresi, meme çevresi gibi bölgelerinde ortaya çıkar ve herhangi bir tedavi gerektirmeden 3-4 hafta içerisinde gerileme eğiliminde olan bir hastalıktır. Bu hastalığa yakalanıp sonrasında hastalığı atlatan hayvanlar ömürlerinin geri kalan sürelerinde ORF hastalığına karşı bağışıklık kazanmış olurlar.

İnsanlarda ise bütünlüğü bozulmuş deri bölgesinden bulaşan virüs, bu bulaş sonrasındaki ilk 3-15 günlük bir süre içerisinde belirti vermez ve bu dönem inkübasyon süresi olarak adlandırılır. İnkübasyon döneminin bitmesi ile birlikte bulaşın olduğu deri bölgesinde bir ya da birkaç tane dairesel deri lezyonu ortaya çıkar. ORF hastalığının meydana getirdiği lezyonlar insanlarda genellikle parmak ve el sırtında meydana gelir. Nadir olarak yüz ve vücudun diğer bölgelerinde de lezyonlar oluşabilir.

ORF hastalığına yakalanan kişilerde deride oluşan lezyonun çevresindeki bölgelerde bulunan lenf bezlerinde büyüme, ağrı ve hassasiyet oluşumu meydana gelebilir. Aynı zamanda yara dokusunun oluştuğu bölgede ORF hastalığına ek olarak bakteriyel bir enfeksiyonun da tabloya eklenmesi mevcut durumu ciddileştirebileceği için dikkatli olunması gerekir.

ORF hastalığının belirtileri arasında bir diğer dikkat edilmesi gereken durum da normalde sayıları 1-2 taneyi geçmeyen lezyonların büyük ve daha çok sayıda olmasıdır. Bu şekilde seyreden bir ORF hastalığı durumu, o kişinin bağışıklık sisteminin büyük ölçüde baskılanmış olabileceğine işaret ediyor olabilir.

Deri yüzeyinde oluşan ORF lezyonları incelendiğinde, ağrılı, hassas, merkezi kırmızı-mor renkte ve etrafındaki derinin canlılığını kaybettiği yaralar görülebilir. Ortası kırmızı renkte olan yaraların çevresinde beyaz ve kırmızı halkalar meydana gelebilir ve bu durum hedef benzeri görünümde bir lezyon oluşmasına neden olur.

Hastalığın sonraki dönemlerinde yara dokusunun üzerinde kalın bir kabuk oluşumu meydana gelir ve yaklaşık olarak 4-6 haftalık bir süre içerisinde bu yara dokusu iz bırakmadan gerilemeye başlar.

ORF hastalığı ortalama olarak birer hafta süren 6 evreden oluşur:

• Makülopapüler evre, ORF hastalığının ilk evresidir. Makül deri ile seviyesi aynı olan renk değişikliği anlamına gelir. Makül şeklinde başlayan deri lezyonu deriden kabarık hale geldiğinde ise papül olarak isimlendirilir.
• Hedef görünümü evresi, Hastalığın ikinci evresindeki lezyonu tarifler. Ortası kırmızı renkte bir yaranın etrafının beyaz bir halka ile çevrili olması ve bu beyaz halkanın dış kısımlarının da kırmızı renkte olması nedeniyle hedef görünümü adını almıştır.
• Nodüler evre, ORF hastalığının üçüncü evresi nodüler evredir. Nodül derinin daha alt kısımlarında yerleşen ve sert lezyonları ifade eden bir dermatoloji terimidir.
• Rejenaratif evre, Hastalığın dördüncü evresi olan rejenaratif evrede önceden kızarık ve akma eğiliminde olan yara dokusunun kuru ve üzerinde siyah noktaların oluştuğu dönemi tanımlar.
• Papillomatöz evre, ORF hastalığının beşinci evresidir. Hastalığın bu evresinde lezyonların üzerinde siğilimsi yapılar meydana gelir.
• Regresif evre, Hastalığın artık gerilemeye başladığı altıncı ve son evredir. Lezyonun üzerinde kuru ve kalın bir kabukun oluştuğu gözlenir.

ORF Hastalığı Tanısı ve Tedavisi Nasıldır?

ORF hastalığına tanısal yaklaşım hastanın öyküsünün alınması ile başlar. Hayvancılık ya da diğer riskli meslek gruplarında çalışma, kurban kesimi ya da hayvanlarla temas gibi ORF hastalığının gelişimine zemin hazırlayabilecek durumlar irdelenir. Öykü alımını takiben hekim tarafından gerçekleştirilen fizik muayenede yaranın özellikleri incelenir.

Hasta öyküsü ve fizik muayene sonrasında gerekli durumlarda yara dokusundan alınan örneğin mikroskop altında incelenmesi ile ORF hastalığının tanısı konulabilir. ORF hastalığının kesin tanısı için ise PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) adı verilen yöntem kullanılır. Hastalığın hangi evrede olduğundan bağımsız olarak alınan örnekteki virüse ait DNA materyalinin varlığının gösterilmesini sağlar.

ORF hastalığı ile benzer karakterde yaralar yapma eğiliminde olan ve daha tehlikeli bir seyir izleyen şarbon hastalığının ayırıcı tanısının yapılması önem arz eden bir durumdur.

Deri şarbonu bacillus anthracis adı verilen bir bakterinin hayvanlardan insanlara bulaşması sonrasında meydana gelir. Deride oluşan lezyonun şarbon hastalığına bağlı olarak ortaya çıkması halinde:

• kişilerde ağrı hissinin oluşmaması
• yara dokusunun siyah renkte olması
• mikroskopik incelemelerde hastalığa neden olan bakterilerin tespit edilmesi

ORF hastalığı genellikle iyi bir seyir izleyen, zaman içerisinde kendini sınırlama eğiliminde olan ve spesifik tedavi gerektirmeyen bir hastalıktır. Bu tarz lezyonların tedavisindeki genel yaklaşımın cerrahi müdahale ile yara bölgesinin temizlenmesidir ancak ORF hastalığının tedavisinde bu tarz cerrahi girişimlere nadiren başvurulur. Normalde kendiliğinden birkaç haftalık süre içerisinde yara izi bırakmadan iyileşecek ORF lezyonlarına gereksiz cerrahi müdahale yapılması, iyileşme süresinde uzama ve yara izi kalması gibi istenmeyen durumlar meydana getirebilir.

ORF hastalığı nedeniyle oluşmuş lezyonlar bu hastalığın üzerine bir de bakteriyel bir enfeksiyonun eklenmesinin önüne geçilmesi amacıyla temiz tutulmalıdır. Bu amaç doğrultusunda hekimin önerisi dahilinde antiseptik solüsyonlar kullanılabilir. Bağışıklık sisteminin fonksiyonlarını tam olarak yerine getiremediği kişilerde hastalığın ağır seyredebilmesi nedeniyle tedaviye çeşitli antiviral özellik gösteren kremler eklenerek ORF hastalığının tedavisi gerçekleştirilir.