Fil Hastalığı (Lenfödem) Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Lenfödem, lenfatik sistemin obstrüksiyonu (tıkanması) sonucu doku boşluğunda proteinden zengin sıvının birikmesinden kaynaklanan doku şişmesidir.

Lenfödem (Fil Hastalığı) Nedir?

Lenfödem, lenfatik sistemin obstrüksiyonu (tıkanması) sonucu doku boşluğunda proteinden zengin sıvının birikmesinden kaynaklanan doku şişmesidir. Lenfödem genellikle kollarda ve bacaklarda görülür. Fakat göğüs duvarı, boyun, karın ve cinsel organlarda da görülebilir. Lenfatik sistem vücudumuzu koruyan, bağışıklık sistemimizi oluşturan bir yapıdır. Bu sistem proteinden zengin lenf sıvısının vücutta dolaşımını sağlar. Kemik iliğini, lenf düğümlerini içine alan bir sistemdir. Lenfatik sistem vücudun sıvı seviyelerini korur, yağları ve yağda çözünen vitaminleri emilerek kan dolaşımana katılmasını da sağlar. Lenf sıvısının drenajı sağlanamadığında lenfödem ortaya çıkar. Lenfödem ağrılı olabilir. Günlük aktivitelerinizi yapmanıza engel olabilir. Şiddetli lenfödem vakaları cilt enfeksiyonlarını ve sepsis riskini artırabilir.

Lenfödem Neden Olur?

Lenfödem, lenfatik sistemdeki tıkanma sonucu oluşur. Bu tıkanmaya sebep olabilecek bazı durumlar vardır: Kalp rahatsızlıkları: Kalp sorunları olan kişilerde, konjestif kalp yetmezliği olan kişilerde lenfödem oluşabilir. Lenfatik kanallar lenfleri kalbe geri boşaltabilir. Kalbiniz düzgün çalışmıyorsa kilo aldığınızı ve bacaklarınızın şiştiğini hissedebilirsiniz. Meme kanseri ameliyatı: Meme kanseri ameliyatında koltuk altlarındaki lenfler çıkartılabilir ya da lenfler zarar görebilir. Bu da lenfödem hastalığına neden olabilir. Tümörler: Tümör varlığı bazen lenfatik sistemin çalışmasını bozabilir. Lenfatik drenajı engelleyebilir. Böbrek hastalığı: Böbrekler vücuttan fazla sıvıyı ve atık ürünleri atar. Böbrekler düzenli çalışmıyorsa vücut sıvıyı uzaklaştıramaz ve biriken sıvı lenfödeme, şişliğe sebep olabilir. Kan damarı: Vücuttaki sıvının büyük çoğunluğunu kan damarları taşımaktadır. Kan damarlarında oluşan herhangi bir problem sıvı dengesini de etkiler ve lenfödeme neden olabilir. Obezite: Obeziteye sahip kişilerin lenf düğümlerinde baskı oluşturan yağ kitleleri olabilir. Bu dokular ekstra baskı uyguladığı için lenfatik drenaj azalabilir ve lenfödeme neden olabilir. Radyasyon tedavisi: Radyasyon tedavisi lenfatik sistemde hasara neden olabilir. Ciltte iltihaplanmaya ve lenfatik sisteme baskı yapmasına neden olabilir. Kanser: Kanser hücreleri lenf damarlarına baskı yaparak lenf sıvısının akışını engelleyebilir ve lenfödem ortaya çıkabilir. Enfeksiyon: Lenfatik sistemdeki hasarı artırabilir ve lenfödeme neden olabilir. Travma: Lenfatik sistem doğrudan cildin altında bulunan zengin bir damar ağıdır. Bu sebepten dolayı oluşan herhangi bir travma bu damar ağına yani lenfatik dolaşıma zarar verebilir. Pelvik cerrahi: Pelvik lenf düğümlerinin çıkarılması için uygulanmış cerrahi işlemlerde lenfödeme neden olabilir. Aktivite yetersizliği: Bacak kasları lenfatik dolaşımı artırır. Aktivite yetersiz olursa bacaklarda şişkinlikler görülebilir. Lenfödemin iki türü vardır. Bunlar: Birincil lenfödem: Lenfatik sistemin gelişimini etkileyen, kalıtsal durumlardır. Her yaşta gelişme ihtimali vardır.

• Bebeklik: Bebekler, kalıtsal bir lenfödem türü olan Milroy hastalığı ile dünyaya gelebilirler.
• Ergenlik, hamilelik ve 35 yaşına kadar: Meige hastalığı, ergenlik ve hamilelik döneminden geçen 35 yaşına kadar olan kişilerde karşılaşılır.
• 35 yaşından sonra: Geç başlangıçlı, nadir karşılaşılan bir lenfödemdir. Genellikle şişkinlik bacaklarla sınırlı kalır.

İkincil lenfödem: Lenfatik sistem ameliyat, radyasyon tedavisi ve travma gibi sebeplerden hasar görürse ikincil lenfödem meydana gelir. Sıklıkla meme kanseri tedavisi gören kişilerde karşılaşılır. Ama meme tedavisi görecek herkeste lenfödem kesinlikle görülür diye bir şey yoktur.

Lenfödem Belirtileri

Lenfödemin ana semptomu görülen uzuvda şişkinlik görülür. Şişlik yavaş yavaş gelişir. Bazende aniden gelişebilir. Gece dinlenme halinde iken şişkinlik azalabilir. 

• Ellerde veya ayaklarda damarları görememe ya da hissetmeme
• Kollarda ya da bacaklarda boyut değişiklikleri
• Ağırlık ve gerginlik hissi
• Tekrarlayan enfeksiyonlar
• Derinin sertleşmesi ve kalınlaşması
• Sıvının deriden sızması
• Hareket zorluğu

Baş ve boyundaki lenfödem belirtileri arasında yüzde, ağızda, boğazda, boyunda şişlik, konuşma ve yutma zorluğu görülür. Bacakta lenfödem belirtileri, öncelikle şişkinlik ile kendini belli eder. Bacakta ağırlık ve ağrı hissi oluşturur. Lenfödem hastalığı bacakta dolaşım bozukluğuna sebep olur. Lenfödem sonucunda bazı komplikasyonlar meydana gelir. 

• Cilt enfeksiyonları: Bacakta veya kolda lenfödem sonucu biriken sıvı mikroplar için uygun bir ortam oluşturur. Cilt şişmiş ve kırmızı görünür. Genellikle ağrılıdır ve dokunulduğunda sıcaktır.
• Sepsis: Tedavi edilmeyen selülit vücuda yayılabilir. Vücudun bir enfeksiyona tepkisi dokulara zarar verdiğinde ortaya çıkan ve yaşamı tehdit eden bir durum sepsisin tetikleyicisi olabilir.
• Deri yoluyla sızıntı: Çok şiddetli şişliklerde derideki çatlaklar yolu ile sıvı çıkışı olabilir.
• Cilt değişiklikleri: Şiddetli lenfödem şişliklerinde etkilenen bölgenin derisi kalınlaşabilir. Fil derisine benzetilir.
• Kanser: Tedavi edilmeyen çok şiddetli lenfödem vakalarında nadir olarak görülebilir.

Lenfödem Tedavisi

Fil hastalığı tedavisi olarak da adlandırılır. Bu hastalığın tam anlamıyla bir tedavisi yoktur. Uygulanan tedavideki amaç şişlikleri azaltmak ve kötüleşmesini önlemektir.

• Kompresyon manşonu veya çorap: Bu giysi şişmiş olan kola veya bacağa sıkıca takılarak lenf sıvısının dışarı atılmasını sağlar.
• Masaj terapisi: Manuel lenf drenajı konusunda eğitim almış fizyoterapistler tarafından şişmiş organda birikmiş sıvıyı lenf damarlarının çalıştığı bölgeye doğru hafif basınç yapılır. Etkilenen uzuvda cilt enfeksiyonu, kan pıhtısı veya kanser gibi bir durum varsa bu masaj terapisinden kaçınılmalıdır.
• Pnömatik pompa: Bir makine şişkinlik oluşan kola veya bacağa yerleştirilerek ve manşonu şişirilerek sıvının dışarı atılması sağlanır.
• Kilo kaybı: Aşırı kilolu hastalarda kilo kaybı şişkinlikleri azaltır.
• Kanser tedavisi: Lenfödeme kanserli bir hücre neden olursa ameliyat önerilir.
• Lenfödem egzersizleri: Bacakta veya kolda lenfödem varsa hareket ettirmek lenf sıvısının boşalmasına yardımcı olabilir.

• Yürüyüş,
• Kalça rotasyonlar: Ayak öne doğru getir ve yarım daire çizin. Diğer dizinizi hafifçe bükülü tutun. Dengede kalmaya çalışın. Ayak parmaklarını yukarı doğru kıvırın ve düzeltin, bacağınızı bükün.
• Diz egzersizleri: bir sandalyeye oturup yürüyüş yapın. Ayağınızı yerden kaldırın, düzeltin ve bacağınızı bükün.
• Ayak bileği kaldırma: Baldır kaslarının sıkıştığını hissedinceye kadar ayağınızı yerden kaldırın, ayaklarınızı yere düz basarak rahatlayın. Topuklar yerdeyken, ayak parmağınızı kendinizden uzağa doğru uzaltın ve ardından ayak parmaklarınızı çenenize doğru çekin. Bunu oturarak veya yatarak yapabilirsiniz. Ayak bileğinizi saat yönünde ve saat yönünün tersinde çevirin.

• Kombine hareketler: Bir sandalyede oturun, ellerinizle dizlerinize dokunun.sonra omuzlara dokunun. Kolları acı çekmeden kaldırın, omuzlara ve dizlere dokunun.
• Göğüs vuruşu yüzüyormuş gibi yapın: Ayakta durun ve bir sandalyenin kenarına oturun. Sonra kolları göğsünüzün önünde çaprazlayın ve yanlara sallayın. Sırt üstü vuruş taklidi de yapabilirsiniz.
• Top ile egzersiz yapın: Topu elinizin arasına alın ve yavaşça basınç uygulayın.

Cerrahi lenfödem tedavisi

Hastalık şiddetliyse ve fiziksel lenfödem tedavisi semptomları azaltmamış ise lenfödem ameliyatı yapılır.

• Lenfatik bypass prosedürü: Bu ameliyat, lenfatik damarları ve damarları bağlamayı içerir. Tıkanıklıkları önler, lenflerin vücudunuzun venöz sistemine karışmasını sağlar.
• Lenf düğümü transferi: Cerrah vücudun diğer bölgesinden almış olduğu sağlıklı lenfler ile sağlıklı olmayan lenfleri değiştirir. Aslında lenfatik sistemi zarar görmüş bölge için yeni bir lenfatik sistem oluşturur.
• Hacim azaltma: Bu ameliyat çok şiddetli lenfödem sıkıntıları olan hastalara uygulanır. Etkilenen bölgedeki tüm, deri yağ ve dokuların cerrahi olarak çıkarılmasıdır. Daha sonra bu bölgeye deri grefti yerleştirilir.

Lenfatik sistemi etkileyen durumlar ile karşılaşıldığında lenfödem meydana gelir. Lenfödem şişkinlikleri zordur bireyin yaşam kalitesini büyük oranda düşürür. Lenfödem belirtileri ile karşı karşıya iseniz size en yakın hastaneye başvurun. Lenfödem teşhisi almışsanız lenfödem hastalığı tedavisi yapan hastaneleri araştırıp düzenli gitmeye dikkat ediniz.