Küme Baş Ağrısı Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Baş ağrısı toplumda oldukça sık rastlanan bir rahatsızlıktır. Baş ağrısının bir alt tipi olan küme baş ağrısı ise kabaca başın ya da gözün tek tarafında hissedilen ağrı olarak tanımlanabilir. Peki küme baş ağrısı ne demek? Küme baş ağrısı nedenleri nelerdir? Küme baş ağrısına ne iyi gelir? Tüm bu soruların yanıtını yazının devamında bulabilirsiniz.

Küme Baş Ağrısı Nedir?

Küme tipi baş ağrısı, genellikle başın tek tarafında veya göz çevresinde oluşan şiddetli bir baş ağrısı türüdür. Bu baş ağrısına ‘küme’ denmesinin sebebi, ağrının kişide ataklar halinde kümelenmesidir. Yani kişinin baş ağrısı yaşadığı bir dönemi ağrısız bir dönem takip eder. Daha sonra ise tekrar ağrı atağı olur. Baş ağrısının bu şekilde belirli zamanlarda toplanması da kümelenmeyi düşündürür. Baş ağrısının şiddetli ve sık görüldüğü kümelenme dönemi, haftalar veya aylar sürebilir. Sonrasındaki ağrısız dönem de aylar ve hatta bazen yıllar boyu devam edebilir.

Küme baş ağrısı her yaştan insanı etkileyebilir. Ancak en sık gençlik ve orta yaş döneminde görülür.

Küme baş ağrısı, kişileri gece uykularından uyandıracak kadar şiddetli olabilir. Küme tipi baş ağrısı tedavisi, ağrının şiddetini azaltmak ve ağrı ataklarını seyreltmek amacıyla yapılır.

Küme Baş Ağrısı Belirtileri Nelerdir?

Küme baş ağrısı aniden başlar. Migrenin aksine ağrı öncesinde mide bulantısı gibi uyarı belirtileri görülmez. Küme tipi baş ağrısı belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Göz çevresinde veya arkasında ağrı (ağrı boyna, yüze de yayılabilir), 
• Tek taraflı ağrı,
• Huzursuzluk, uykusuzluk,
• Aşırı göz yaşarması,
• Ağrıyan taraftaki gözde kızarıklık, şişme,
• Ağrıyan tarafta burun akıntısı ya da tıkanıklığı,
• Ağrıyan tarafta alın ve yüzde terleme,
• Yüzde solukluk veya kızarıklık,
• Etkilenen taraftaki göz kapağında düşüklük. 

Küme baş ağrısı yaşayan kişiler otururken ya da yürürken öne ve arkaya doğru sallanma hareketi yapabilir. Bazı küme baş ağrısı yaşayan kişilerde migrende olduğu gibi ışık hassasiyeti görülebilir. Bu hassasiyet genelde tek gözde oluşur. 

Küme tipi baş ağrısında, ağrı ataklarının görüldüğü periyot birkaç hafta ile birkaç ay arasında sürebilir. Kişilerde periyotların başlangıç zamanı ve süresi sabit olabilir. Örneğin kişi her sene bahar ayında başlayan bir aylık küme baş ağrısı periyotu yaşayabilir.

Pek çok kişide aralıklı küme baş ağrısı görülür. Aralıklı tipte küme baş ağrısı yılda bir hafta kadar sürer. Daha sonra ise ağrının uzun süre olmadığı bir döneme girilir.
Kronik küme baş ağrısında ise ağrı bir yıldan uzun süredir devam ediyor veya ağrısız dönem 1 aydan daha kısa sürüyor olabilir. 

• Genellikle ağrı her gün, hatta bazen günde birkaç kez oluşur.
• Baş ağrısı atağı 15 dakika ile 3 saat arasında değişebilir.
• Atak genellikle her gün aynı saatte görülür.
• Ataklar genellikle geceleri, yatmadan birkaç saat öncesinde başlar.
• Baş ağrısı atağı, tıpkı başlangıcı gibi hızlı bir şekilde sonlanır. Kişiler ağrı geçtikten sonra yorgunluk, bitkinlik hissedebilir. 

Küme Baş Ağrısı Neden Olur?

Küme tipi baş ağrısı nedenleri henüz tam olarak aydınlatılamamıştır. Ancak uzmanlar vücudun biyolojik saatindeki (hipotalamustaki) anormalliklerin küme tipi baş ağrısı gelişiminde rol oynayabileceğini düşünmektedir. 

Migren ve gerilim tipi baş ağrılarının aksine küme baş ağrısında; çeşitli yiyecekler, hormonal değişimler, stres gibi tetikleyiciler bulunmaz.

Bazı durumlar küme tipi baş ağrısı için risk oluşturur. Bu risk faktörleri şu şekilde sıralanabilir:

Cinsiyet: Küme baş ağrısı erkeklerde daha sık görülür.

Yaş: Küme baş ağrısı her yaşta görülebilmek ile birlikte özellikle 30-50 yaş aralığında ortaya çıkar. 

Sigara İçme: Küme baş ağrısının görüldüğü kişilerin çoğu sigara kullanmaktadır.

Alkol Kullanımı: Küme baş ağrısı yaşayan kişilerin ağrı periyotları döneminde alkol tüketmesi atak başlamasına neden olabilir.

Aile Öyküsü: Ebeveynlerinde veya kardeşlerinde küme baş ağrısı görülen kişilerde bu rahatsızlığın görülme ihtimali artmıştır. 

Kişisel Tıbbi Öykü: Daha önce kafa travması yaşamış ya da beyin cerrahisi geçirmiş bireylerde küme tipi baş ağrısı gelişimi açısından bir risk artışı söz konusudur.

Küme Tipi Baş Ağrısı Tanı Kriterleri Nelerdir?

Küme baş ağrısı tanısını koyabilmek için hastadaki şikayetlerin süresi, şiddeti gibi özellikler büyük önem taşır. Baş ağrısı şikayetiyle doktora başvuran hastalara ağrının özelliklerini tanımlamaya yönelik ‘Ağrı ne zaman başlıyor, ne kadar sürüyor?’, ‘Ağrıya eşlik eden belirtiler oluyor mu?’, ‘Ağrıyı arttırıp azaltan durumlar var mı?’ gibi sorular sorulur. Bu sorulara verilen yanıtlar hastadaki baş ağrısını tanımlamaya yardımcı olur.

Küme tipi baş ağrısını teşhis edebilmek için çeşitli tanı kriterleri belirlenmiştir. Bu kriterleri karşılayan hastalarda küme baş ağrısı tanısı konabilir. Tanı kriterleri şu şekildedir: 

Baş ağrısının;

Eşlik ettiği aynı taraflı burun, göz, yüz belirtileri; huzursuzluk, bitkinlik

15 ile 180 dakika arasında sürmesi

Günde 1 ila 8 kez arasında değişen ataklar halinde olması

Tek taraflı şakak bölgesinde veya göz çevresinde oluşması

Şiddetli olması 

Hastadaki baş ağrısına neden olabilecek diğer hastalıkların dışlanması için hastaya ayrıntılı tetkikler yapılabilir. Nörolojik muayene, görüntüleme yöntemleriyle beyindeki yapısal anormalliklerin tespiti gibi yöntemler hastada farklı bir hastalığın varlığını araştırmada kullanılır. Bu tetkiklerin sonucu hastada ağrı kaynağı olabilecek herhangi bir hastalık tespit edilemiyorsa ve hasta yukarıda sayılan tanı kriterlerine uyuyorsa küme baş ağrısı teşhisi konur. 

Küme Baş Ağrısı Tedavisi Nasıldır?

Küme baş ağrısını tamamen ortadan kaldıracak bir tedavi bulunmamaktadır. Küme tipi baş ağrısı tedavisi yapılırken temel hedef ağrının hafifletilmesi, ağrı periyotlarının kısaltılması ve atakların önlenmesidir. 

Peki küme baş ağrısı nasıl geçer? Küme baş ağrısı, öngörülemez ve ani başlangıçlı bir ağrı olduğundan tedavisinin hızlı etkili olması gerekir. Dolayısıyla ağrının akut tedavisi için hızlı etkili ağrı kesicilere başvurulur. Küme baş ağrısı ataklarının önüne geçmek için de önleyici tedaviler uygulanabilir. 

Küme baş ağrısının akut tedavisinde:

Oksijen: Solunum maskesi takarak oksijen desteği alan hastalarda ciddi bir rahatlama görülür. Bu etki, oksijen terapisi başladıktan sonraki 15 dakika içinde hissedilebilir. Oksijen terapisi, yan etki bakımından oldukça güvenli bir tedavi seçeneğidir. Ancak hastaların yanında oksijen tüpü ve regülatörü taşımasını gerektirdiğinden bu yöntem bazı hastalar tarafından tercih edilmez.

Triptanlar: Migren tedavisinde de kullanılan ve enjekte edilebilir formda olan sumatriptan küme baş ağrısı tedavisinde de yararlı olabilir. Zolmitriptan ise burun spreyi şeklinde kullanılabilen bir ilaçtır. Triptanların oral yani ağızdan alınan formları yeterince hızlı etki göstermediğinden baş ağrısının akut tedavisinde çok fazla tercih edilmez.

Oktreotid: Oktreotid, beyindeki bir hormonun sentetik formudur ve enjekte edilebilir formda bulunur. Bazı küme baş ağrısı hastalarının akut tedavisinde bu ilaç kullanılabilir. 

Önleyici tedavi, hastada ağrı periyodunun başlamasıyla birlikte atakların engellenmesi için verilir. Önleyici tedavide hangi ilaçların seçileceği hastadaki ağrı periyotlarının sıklığına ve süresine göre değişiklik gösterir. Önleme tedavisi için tercih edilebilecek ilaçlar:

Kalsiyum Kanal Blokerleri: Verapamil, küme baş ağrısında önleyici tedavide ilk tercih edilen ilaçlardan biridir. Özellikle kronik küme baş ağrısı olanlarda ilacın uzun süre kullanılması gerekebilir. 

Kortikosteroidler: Prednizon gibi inflamasyon önleyici kortikosteroidler, atakların önlenmesinde kullanılan ilaçlardandır. Küme baş ağrısı şikayeti yeni başlayanlarda veya ağrı periyotları kısa süren kişilerde kortikosteroidler önleme tedavisi için seçilebilir. 

Lityum Karbonat: Diğer ilaçların atakları önlemede yetersiz olduğu hastalarda lityum karbonat tercih edilebilir. 
Küme baş ağrısı tedavi yöntemleri arasında bir diğer seçenek de cerrahidir. Nadiren de olsa diğer tedavilerle rahatlamanın sağlanamadığı veya yan etki sebebiyle diğer tedavi yöntemlerinin kullanılamadığı hastalarda cerrahiye başvurulabilir. Cerrahide göz çevresindeki veya şakaklardaki ağrıyı beyne ileten sinirde değişiklikler yapılarak ağrı iletimi engellenir. Böylece hasta ağrı hissinden kurtulur.

Küme baş ağrısı hayat kalitesini olumsuz etkileyen bir durumdur. Ağrı periyotlarının uzaması ve ağrısız geçen zamanın kısalması yaşamı çekilmez hale getirebilir. Dolayısıyla küme baş ağrısı ağrısı şikayeti olan kişiler doktora başvurmalı ve hem akut hem de önleyici tedavilerini aksatmadan uygulamalıdır.