Kimler Kemik İliği İçin Verici Donör Olabilir?

Kemik iliği nakli için alıcı ve vericinin kan grubunun aynı olması gerekmez, farklı kan grubu olan kişiler arasında da nakil yapılabilmektedir. Doku grubu antijenleri (HLA) sizinki ile uyumlu olan sağlıklı herhangi bir kişi verici olabilir. Kardeşlerin doku uyumu daha yüksek olduğu için; sıklıkla bu kişi kardeşiniz olabilmektedir. Daha az olasılıkla ebeveynler, çocuklar ve diğer akrabalar da olabilmektedir.

Kimler Verici (Donör) Olabilir?

Kemik iliği nakli için alıcı ve vericinin kan grubunun aynı olması gerekmez, farklı kan grubu olan kişiler arasında da nakil yapılabilmektedir. Önemli olan hasta ve bağışçı (alıcı ve verici) arasındaki doku grubu antijenlerinin birbirine ne kadar benzediğidir. Doku uyumu nakil başarısını doğrudan etkileyen faktörler arasındadır.

Doku uyumsuzluklarında "graft versus host hastalığı" GVHH adı verilen durumun ortaya çıkma riski artmaktadır. GVHH'de nakil sonrası bağışçının savunma hücreleri ile hastanın doku ve organları arasında savaş başlar. Bu durumda hastanın organları ve dokuları ciddi hasar görebilir.

Eğer aile içinde uygun verici bulunamazsa, gönüllü verici bankalarında tarama başlatılır. Bu gönüllü bağışçılara "akraba dışı verici" denir. Ülke içinde kayıtlı vericilerde uyum bulunamazsa yurtdışı vericiler de aranabilmektedir. Ülkemizde mevcut kök hücre gönüllü bağışçıları TÜRKÖK sayesinde 100.000 üzerine geçmiştir, merkezimiz TÜRKÖK'den de düzenli olarak verici taramakta ve Türk gönüllü bağışçılardan kemik iliği nakli işlemini gerçekleştirmektedir.

Akraba Dışı Kemik İliği/Kök Hücre Vericisi Olmak İçin Şartlar Nelerdir?

Ülkemizde TÜRKÖK 18 ile 50 yaş arasında, en az 50 kg ağırlığındaki her sağlıklı kişiyi kök hücre vericisi olarak kabul etmektedir.

Gönüllü kemik iliği/kök hücre verici adaylarının bulaşıcı hastalık, bağışıklık sistemi hastalıklarına ve enfeksiyon hastalıklarına sahip olmaması gerekmektedir.
Bunun için öncelikle verici (donör) adaylarından kan örnekleri alınarak incelenir. Eğer herhangi bir hastalık saptanmazsa doku tipi belirlenir ve bilgileriniz kemik iliği bankasına aktarılır.

Kemik iliği bankasına başvuran ve nakil bekleyen hastalardan biri ile uyum sağladığınız tespit edilirse sizinle iletişime geçilerek bağış yönteminiz seçilir (periferik kök hücre toplama yöntemi, kemik iliği toplama yöntemi). Takiben gönüllülük durumunuzun devamına göre işlem için uygunluğunuz fizik muayene ve laboratuvar değerlendirmeniz sonrası belirlenir.

Kök Hücre Nakli İçin Aday Olan Vericinin Uygun Olduğu Nasıl Anlaşılır?

Aday vericiden az miktarda (2-4 ml) kan alınıp Group Florence Nigtingale Hastanelerine bağlı Gayrettepe'de konuşlanmış, Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı onaylı laboratuvarında özel yöntemlerle doku grubu uyumu olup olmadığına bakılır. Doku uyumunun olup olmadığı 3-5 iş günü içinde tespit edilebilmektedir.

Kemik İliği Nasıl Alınır?

Kemik iliğinden kök hücre toplama işlemi ameliyathane koşullarında genel anestezi altında gerçekleştirilir. Özel iğneler ile kemik içine girilir ve kemik iliği enjektörlere çekilir. Belirli miktarda alınan kemik iliği kök hücreleri çeşitli filtreleme işlemlerinden geçirildikten sonra hastaya damar yoluyla verilir.

Vericiden kök hücrelerin çok az bir kısmı alındığından bağışçı için yapılan işlemin hiçbir sakıncası yoktur.

Nakil işlemlerinden sonra 3 hafta içinde sağlam kök hücrelerden kan hücrelerinin hızla yapımı başlar.

Çevre Kanından (Periferik Kandan) Kök Hücre Nasıl Toplanır?

Genel anestezi altında kemik iliğinden örnek alınması yerine, çevre kanından (yani damarlardaki kandan) kök hücre toplamak da mümkün olabilmektedir.

Öncelikle vericinin kök hücrelerin kemik iliğinden kana geçmesi sağlanır. Bu amaçla 4 ila 6 gün süre ile G-CSF denilen ilaç (büyüme faktörü) kullanılır. Daha sonra bir cihaz (aferez cihazı) yardımıyla vericinin kanından kök hücreler toplanır.