Toplumda hemen herkesin hayatında bir kez deneyimlediği baş ağrısı, oldukça yaygın görülen bir rahatsızlıktır. Ağrı hissi, kafanın herhangi bir yerinde başlayabilir.
Baş Ağrısı Neden Olur ?
Baş ağrısı, beyin, kan damarları ve çevredeki sinirler arasında meydana gelen sinyallerden kaynaklı gelişir. Ağrı gelişimi sırasında birden fazla mekanizma, kas ve kan damarlarını etkileyen spesifik sinirleri etkiler. Etkilenen sinirler çok sayıda sinyali beyne iletmeye başlar. Yoğun sinyal gönderimi sonucunda ise baş ağrısı gelişir. Baş ağrısı gelişiminin fizyolojik süreci bu şekilde açıklanırken temelinde yatan nedenler ise değişkenlik gösterebilir.Baş ağrısı nedenleri birincil baş ağrısı ve ikincil baş ağrısına göre farklılaşır. Birincil baş ağrısının nedenleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir.
- Alkol tüketimi
- Nitrat içeren işlenmiş etlerin tüketimi
- Nikotin tüketimi
- Uyku değişimleri veya eksikliği
- Uyku değişimleri veya eksikliği
- Kötü duruş
- Yoğun efor sarfetme
- Açlık
- Öksürme ve hapşırma gibi eylemler
- Şiddetli gülme ve ağlama
İkincil baş ağrıları ise çeşitli tıbbi durumlar ile ilişkilidir. Bu tıbbi durumlar şu şekildedir:
- Sinüs hastalıkları
- Dehidrasyon
- Yoğun ilaç kullanımı
- Omuriliğin darbe alması
- Kafa travması
- Beyin kanaması
- Kan basıncı değişimleri
Baş Ağrısı Bölgeleri
Baş ağrıları baş bölgesinin farklı yerlerinde gelişebilir. Geliştiği bölgeye göre baş ağrısının neden kaynaklı olabileceğine yönelik teoriler üretilebilir ve uzmanlar bu teoriler doğrultusunda incelemeler yapabilir. Birincil ve ikincil baş ağrılarına göre ağrı gelişimi gözlemlenen yerler değişebilir. Birincil tür baş ağrıları ana sorun olarak kabul edilir ve belirli bir nedeni yoktur. İkincil baş ağrıları ise farklı bir sağlık durumuna bağlı olarak gelişir. Bazı durumlarda vücutta gelişen iltihaplanmalar da baş ağrısına sebebiyet verebilir. Baş ağrıların temelinde yatan nedenler değişirken ağrının hissedildiği yerler de farklılaşır. Baş ağrısı bölgeleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir.
- Enseden gelen baş ağrısı
- Göze vuran zonklayan baş ağrısı
- Başın ön kısmında ağrı
- Başın sağ tarafında ağrı
-
Başın sol tarafında ağrı
Baş Ağrısı Çeşitleri
Gelişme noktası, tetikleyicileri veya şiddeti kapsamında baş ağrıları olarak farklı türlere ayrılır. 150’den fazla baş ağrısı türü bulunurken baş ağrıları 2 ana kategoriye ayrılır. Bunlardan biri birincil baş ağrısı bir diğeri ise ikincil baş ağrısıdır.Birincil baş ağrıları, baş bölgesinde bulunan ağrıya duyarlı bölgelerin işlev bozukluğu veya aşırı aktivitesi sonucu gelişir. Bu ağrılara herhangi bir tıbbi durum sebep değildir veya herhangi bir semptom olarak gelişmezler. Bazı kişilerde birincil baş ağrısına yakalanma olasılığını artıran genler bulunabilir. Gündelik hayatta meydana gelen bazı etkenler veya yaşam tarzı şekilleri birincil baş ağrılarını tetikleyebilir.Birincil baş ağrısı kendi içerisinde farklı türlere ayrılır. Gerilim tipi baş ağrıları en sık görülen baş ağrısı türüdür. Migren baş ağrıları, küme baş ağrıları ve günlük kalıcı baş ağrıları diğer türler arasındadır.Baş ağrısı çeşitlerinin bir diğeri olan ikincil baş ağrıları ise genellikle tıbbi bir durum sonucunda gelişir. Bir sağlık probleminin semptomu veya belirtisi olarak kabul edilirler. Dehidrasyon, sinüs kaynaklı ağrılar ve aşırı ilaç kullanımına bağlı ağrılar ikincil baş ağrısı türleri arasında yer alır.İkincil baş ağrıları ciddiye alınması gereken bir sağlık problemidir. Potansiyel olarak yaşamı tehdit eden bir durumun işareti olabilecek olan bu ağrılar ani ve şiddetli olabilir. Gök gürültüsü baş ağrısı olarak adlandırılan bu ağrılar bir dakika içinde en şiddetli ağrıya ulaşabilir ve en az 5 dakika kadar sürer. Bu durumun gelişmesinin temelinde; kafa travmaları, beyin kanaması, kan basıncında veya geri dönüşümlü serebral vazokonstriksiyon sendromu yer alabilir.Baş ağrıları genellikle sol veya sağ tarafı etkilerler. Birincil tür baş ağrısı çeşitlerinden biri olan migren ağrıları genellikle tek tarafta hissedilir ve zonklayıcı bir ağrı şeklinde tanımlanır. Hormonal değişiklikler, hava değişimleri veya uyku eksikliği gibi etkenler migren ağrılarını tetikleyebilir.Aniden başlayan ve sıklıkla başın bir tarafını etkileyen zonklama şeklinde ağrılar ayrı olarak değerlendirilebilir. Baş zonklamaları nadir gelişen fakat çok şiddetli olan ağrılardır. Göze vuran baş ağrısı olarak da adlandırılabilecek olan bu durum yine tek taraflı baş ağrısı çeşitlerinden biridir.Hemikrania sürekliliği ile gelişen baş ağrıları sürekli baş ağrısı ile sonuçlanan iyiye veya kötüye gidebilen şikayetlerdir. Küme baş ağrılarıyla aynı grupta adlandırılan bu durum genellikle kadınları etkiler.Paroksismal hemikrania tipinde baş ağrıları görülebilir. Bu tür baş ağrılarında günde 5 veya daha fazla olacak şekilde ağrı nöbeti geçirilir. Nöbetlerin her biri yarım saat kadar sürebilir. Nadir görülen baş ağrısı türlerinden biridir.Kafanın arkasında ağrı gelişmesinde servikojenik baş ağrısı yer alabilir. İkincil tür baş ağrısı çeşitlerinden biri olan servikojenik ağrılar omurga veya boyundan kaynaklanır. Tümörler, enfeksiyonlar veya romatoid artrit gibi omurga problemleri kafanın arka kısmında ağrı hissedilmesine neden olabilir.
Şiddetli Ve Geçmeyen Baş Ağrısı
Baş ağrısı yaygın görülen şikayetlerden biridir. Bazı kişilerin baş ağrısı şikayetleri kronikleşebilir. Kronik günlük baş ağrıları ayda 15 gün veya daha fazla, 3 aydan daha uzun süre boyunca hissedilen ağrılar olarak tanımlanır. Geçmeyen ve şiddeti değişkenlik gösteren baş ağrıları birincil baş ağrısı grubunda yer alır ve farklı bir durumdan dolayı kaynaklanmazlar. Kronik migren veya Hemicrania sürekliliği nedeniyle gelişebilir. Toplumda kronik migren ile karşılaşılması daha yaygın bir durumdur. Başın bir tarafını veya her iki tarafını etkileyen ağrılar genellikle epizodik migren öyküsü olan kişilerde görülür. Titreşen veya zonklayan bir his ile açığa çıkabilen ağrılar orta ila şiddetli ağrıya neden olabilir. Bazı kişilerde ağrı şiddetiyle beraber mide bulantısı da görülebilir.Hemicrania sürekliliği olması halinde başın yalnızca tek bir tarafı etkilenir. Ağrı şiddeti zaman içerisinde artabilir ve genellikle orta şiddetli ağrıya neden olur. Ağrı kesicilere yanıt veren bu baş ağrısı türünde migren benzeri semptomlar da gelişebilir.Şiddetli ve geçmeyen baş ağrısında yeni günlük kalıcı baş ağrıları veya kronik gerilim tipi baş ağrıları da rol alıyor olabilir. Her bir türün sürekli olması uzun vadeli ve istikrarlı tedavileri beraberinde getirir. Doğru ilaç tedavileri veya stres yönetimi uygulamaları ile ağrı şiddetleri azaltılabilir veya ağrı görülme sıklığı seyrekleştirilebilir.
Baş Ağrısı Nasıl Geçer ?
“Şiddetli baş ağrısına ne iyi gelir?” sorusu cevaplandırırken baş ağrısına neden olan durumun bilinmesi gerekir. Kişide birincil baş ağrısı bulunması halinde tedavinin en etkili yöntemlerinden biri tetikleyiciyi bulmaktır. Kişiler ne tür hareketlerin ardından baş ağrısı problemi yaşadığını gözlemleyerek tetikleyicileri tespit edebilirler. Tespit edilmesi halinde bir sağlık uzmanına danışılarak kişiye özel bir tedavi planlaması yapılabilir. Stres ve endişeden kaynaklı baş ağrıması halinde stres yönetimi teknikleri de stres düzeyi azaltılabilir ve baş ağrısının tetiklenmesi önlenebilir.Her baş ağrısı ilaç gerektirmemektedir. Stres yönetimi başta olmak üzere baş ağrısının türüne ve sıklığına göre farklı tedavi seçeneklerine başvurulabilir. Özellikle altta yatan farklı bir tıbbi durumun olması halinde ana problemin tedavi edilmesi, baş ağrısı semptomunun da azalmasına veya geçmesine katkı sağlayabilir.Gelişen baş ağrısı ara sıra yaşanan, gerilim tipi baş ağrıları ise genellikle reçetesiz satılan ağrı kesiciler ile geçirilebilir. Ancak bu ilaçların çok sık kullanılmamasına özen gösterilmelidir. Ağrı kesicilere tolerans geliştirilmesi ve bunun yanı sıra aşırı ilaç kullanımının da baş ağrılarına yol açabileceği unutulmamalıdır.Migren atağı geçirilmesi halinde doktor kontrolünde kullanılmaya başlanan triptanlar veya diğer ilaç türlerinden faydalanılabilir. Bazı hastalarda yüksek tansiyon veya depresyon için kullanılan ilaçların da migren ataklarını azaltabileceği gözlemlenmiştir.
Baş Ağrısına Ne İyi Gelir ?
Baş ağrısının ara sıra ve hafif şiddetli hissedildiği durumlarda evde gerçekleştirilecek olan müdahaleler ile ağrı kontrol altına alınabilir. Baş ağrısına iyi gelen şeyler arasında; sıcak-soğuk kompres uygulama, germe egzersizleri yapma, baş, boyun ve sırta masaj yapma, yürüyüş yapma ve karanlık ve sessiz bir odada dinlenme getirilebilir. Daha öncesinde bir doktora danışılması halinde ağrı kesici ilaçlardan destek alınabilir.
Belirli müdahaleler ile birincil baş ağrısının gelişebilmesini önlemek veya şiddetli olmasının önüne geçmek mümkün olabilir. Kişiler baş ağrısı tetikleyicisine sebep olan faktörü bulması halinde bu hareketten kaçınarak baş ağrısı gelişme riskini azaltabilir. Tetikleyiciler kişiden kişiye değişkenlik gösterebilir. Örnek verilmesi gerekirse; güçlü kokulardan rahatsız olan bireyler, parfümlerden ve kokulu ürünlerden kaçınarak baş ağrısı gelişimini önleyebilir. Uyku eksikliği ve kötü duruş nedeniyle ağrı gelişiyorsa duruşun düzelmesi için uygun egzersizlere başvurulabilir ve düzenli uyku düzenine geçiş için çalışmalar yapılabilir.
Ne Zaman Bir Doktora Görünmelisiniz ?
Baş ağrısının şiddetli olması ve geçmemesi halinde bu durumun tıbbi bir değerlendirme altına alınması önerilir. Şiddetli baş ağrısı gelişmesi ve beraberinde ateş, nefes darlığı veya ense sertliği gibi belirtiler görülmesi halinde mutlaka bir sağlık uzmanına danışılmalıdır. Haftada bir veya daha fazla baş ağrısı yaşanması, ağrı kesici ilaçlara duyulan ihtiyacın artması, yorucu aktivite nedeniyle baş ağrılarının tetiklenmesi veya baş ağrısının bir türlü geçmediği durumlarda bir sağlık kuruluşuna başvurulması gerektirebilir. Bu durumların haricinde kafa travması veya kaza sonrasında açığa çıkan baş ağrıları, 55 yaşından sonra yeni bir tür baş ağrısına yakalanma veya ağrıyla beraber nörolojik semptomlar gelişmesi halinde de bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
Şiddetli ve geçmeyen bir baş ağrısının neden kaynaklandığının anlaşılması büyük bir öneme sahiptir. Altta yatan bir sağlık problemi olmadığı noktada ise günlük yaşam kalitesini artırmaya yönelik de ağrı tedavisi gerçekleştirilebilir. Sağlık kuruluşlarından, alanında uzman hekimler tarafından baş ağrısı ve nedenlerine yönelik detaylı incelemelerden geçerek baş ağrısı konusunda destek alabilir yaşam kalitenizi arttırabilirsiniz.