Ergenlik Döneminde Kemiklerin Durumu

Kemik yaşının değerlendirilmesi erişkin boyunun tahmin edilmesine de yardımcı olur. Aynı cinsten ve aynı takvim yaşındaki sağlıklı çocuklar, fiziksel gelişim düzeyi açısından birbirlerinden çok farklı olabilirler. Ergenlikle ilgili değişikliklerin oluşmaya başladığı yaş döneminde bu farklılıklar daha da belirgin hale gelir, kemik yaşı tayini burada yardımımıza koşar. Kemik yaşı atlasına bakılarak kemik yaşı tayini, kemiklerin görünümü temelde normal olduğu zaman uygulanabilir; kemiklerin şekli bozuksa ya da belirgin iskelet displazisi hastalığında, ağır metabolik bozukluklarda ya da elleri etkileyen eklem hastalıklarında olduğu gibi kemik hasara uğramışsa, bu yöntem uygulanamaz. Kemik yaşı; boy kısalıklarında, uzun boylulukta, ergenlik değerlendirmesinde, büyüme potansiyelinin ve ulaşılacak son boyun belirlenmesinde yararlıdır.

Kemik Yaşı İle Boy Uzaması Arasındaki İlişki Nedir?

Pratik olarak, eğer ergenlikte kemik yaşı takvim yaşından geri ise boy uzamasının daha fazla olacağı, kemik yaşı ergenin takvim yaşından ileri ise boy uzamasının daha az olacağını varsayabiliriz. Ancak kemik yaşındaki gecikme yada ileri gitme derecesinin fizyolojik değişkenliğe mi bağlı olduğu yoksa patolojik durumlardan mı kaynaklandığının kesin ayırt edilmesi gerekir. 

Sağlıklı çocuklarda da takvim yaşı ile kemik yaşı arasında 1-2 yıla varan farklar mevcut olabilir. Hipotiroidide, büyüme hormonu eksikliğinde, ergenlik gecikmesinde; beslenme bozukluğu, emilim bozukluğu, metabolik bozukluk gibi kronik hastalıklarda, iskelet displazisi hastalıklarında kemik yaşı takvim yaşından geridir. Obez çocuklarda kemik yaşı, takvim yaşından ileridir. Kemik yaşının ileri olduğu en belirgin durum, erken ergenliktir. 

Erken ergenlikten kaynaklanan kemik yaşı ilerlemesi ya da androjen veya östrojenlerin uygunsuz kullanımı büyüme potansiyelini ve erişkin boyunu azaltan en önemli nedenlerdir. Erken ergenliğin uzun süreli tedavisinde kemik yaşındaki değişiklik, tedaviye yardımcı olan bir öğedir.

Sağlıklı Çocuklarda Kemik Yaşına Her Yıl Bakılmalı Mı?

Normal koşullarda sağlıklı çocuklarda kemik yaşı, yıl yıl bakıldığında, çocuğun takvim yaşına hemen hemen paralel olarak ilerler ancak bu ergenlik çağında değişir, çünkü boy uzamasındaki bu en hızlı gelişme yaşında, kemik yaşı da daha önceki “’bir takvim yaşına bir kemik yaşı” kuralından çok daha hızlı ilerler.

Ergenlik gecikirse, kemik yaşı ilerleme oranı da yavaşlar, ergenlik erken yaşta başlarsa, kemik yaşı ilerlemesi de daha erken olur. Elbette; artık daha fazla büyümenin mümkün olmadığı bir yaş gelir; bunun da göstergesi el-el bilek grafisindeki büyüme kıkırdaklarının kemik uçlarıyla kaynaşması yani kapanmasıdır. Bu ergenliğin bir sonucudur ve kızlarda östrojen, erkeklerde ise testosteron hormonu etkisi ile olur.

Erkeklerde büyüme hamlesi ise kızlardan 2 yıl sonra başlar.

Erkek ve Kız Çocukların Boyları Eşit Mi Uzar?

Ergenlikte, ergenlik büyüme hamlesi dediğimiz bir durum vardır ki bu durum, kızlarda meme gelişiminin başlamasından hemen sonra görülür. Erkeklerde büyüme hamlesi ise kızlardan 2 yıl sonra başlar. Kızlarda meme büyümesi ile başlayan ergenlik büyüme hamlesi veya ergenlik boy artımı ilk âdete kadar genellikle tamamlanmıştır.

Adetten sonra kızlar ortalama 5–6 cm uzarlar. Erkekler ise ergenlik büyüme hamlesi veya ergenlik boy artımı bakımından kızlardan daha şanslıdırlar, boy artışları daha fazla olur. Erkeklerde boy artımları azalarak da olsa 18–19 yaşına kadar devam eder. Ergenlik büyüme hamlesi içinde, en hızlı büyümenin olduğu ’zirve büyüme hızı dönemi’ ortalama kısa sürede 8–10 cm civarında boy artışının olduğu bir dönemdir. 

Bu en hızlı boy artımının gözlendiği yaşlar, kızlarda ilk adetten hemen önce 11.5–12.5 yaşlarında, erkeklerde ise 13–14 yaşlarındadır. En hızlı boy artımı, kızlarda erkeklerden 2 yıl önce olur ve ergenliğin erken veya geç başlamasına göre en hızlı boy artım yaşı değişebilir ancak genellikle anne veya baba özelliklerine benzer.

Ergenliğin Süresi Boy Uzamasını Nasıl Etkiler?

Ergenlik normalde 3-5 yıl süren bir süreçtir. Bu süre içinde boy artımı gerçekleşir ancak bazı çocuklarda ergenlik daha kısa sürer. Örneğin; bir kız çocuğunda meme tomurcuklanmasının başlamasından yani ergenlik başlamasından bir yıl sonra adet gözlenirse bu kız çocuğunun boy artışı, adetleri meme tomurcuklanmasından 3 yıl sonra ortaya çıkan kız çocuğuna göre daha az olur ve dolayısıyla boyu daha kısa kalır. Erkek ergenler için de aynı durum söz konusudur, eğer ergenlik erken tamamlanırsa boylar akranlarından daha kısa olur.

Çocuklardaki boy kısalığının bir nedeni de anne karnında yetersiz beslenmedir.

Ebeveynlerin Boyuna Göre Çocuğun Boyu Nasıl Hesaplanabilir?

Çocuğun boyunun belirlenmesinde, anne ve babanın boy uzunluğunun etkisi vardır. Çocuğun büyümesini tamamladığında beklenen boyu (hedef boy) aşağıdaki formüllerden hesaplanabilir;

Erkekler çocuklar için: (Babanın boyu + annenin boyu + 12,5 cm) / 2
Kız çocuklar için: (Babanın boyu – 12.5 cm) + annenin boyu / 2

Prematüre ve düşük doğum ağırlıklı bebeklerde boy uzaması, normal kilolu doğanlar gibi midir?

Çocuklardaki boy kısalığının bir nedeni de anne karnında yetersiz beslenmedir Dokuz ay süreli normal doğumdan sonra dünyaya gelmiş olmalarına rağmen doğum ağırlığı 2500 gramın altında olan veya prematür bebekler (37 haftadan önce doğanlar) 4 yaşına kadar akranlarını yakalayabilirler.

Erken Doğan Bebeklerin Boyu Nasıl Gelişir?

Zamanından önce doğan (37 haftadan önce) veya doğum ağırlığı 2500 gramın altında olan çocukların dörtte biri 4 yaşına kadar akranlarını yakalayamazlar. Genellikle 4 yaşına kadar akranlarını yakalayamayan prematür ve düşük doğum ağırlıklı bebeklerde, ergenlikte ve erişkin yaşta boylarının kısa kalmaması için destek gerekir.