Cilt, mikroorganizmalara karşı etkili bir şekilde koruma sağlar. Fakat kılların bulunduğu kıl kökleri (Foliküller) cildin mikroorganizmalara karşı savunmasız kaldığı hassas noktalarıdır. Bu kısımlar bakteriler için bir geçiş kapısıdır. Ciltte yaygın olarak görülen lezyonlardan biri olan kıl kökü iltihabı (Folikülit), bakteriyel kaynaklıdır. Kıl dibi iltihabı olan folikülit, vücutta kıl bulunan her yerde ortaya çıkabilir. Genellikle kendiliğinden iyileşen folikülit, basit önlemler ve tedavi ile kolaylıkla kontrol altına alınabilir.
Kıl Kökü İltihabı(Folikülit) Nedir?
Kıl kökü iltihabı (Folikülit), kıl kökü iltihaplanması ile ortaya çıkan yaygın görülen bir cilt rahatsızlığıdır. Genellikle bakteriyel veya fungal bir enfeksiyondan kaynaklanır. Folikülit, avuç içleri, ayak tabanları, dudak ve mukoza zarları dışında vücudun her yerinde oluşabilir. Yoğun olarak kafa derisinde görülür. 2-5 mm boyutunda, kırmızı küçük yumrular veya ortası beyaz püstül, papül şeklinde sivilceler gibi görünen folikülitler, hayati tehlike oluşturmaz. Fakat kaşıntı ve ağrı, kişiyi son derece rahatsız edebilir. Kontrol altına alınamayan, tekrar eden ve yayılan enfeksiyonlar yaralara dönüşebilir.
Folikülit Türleri Nelerdir?
Folikülit, yüzeysel ve derin folikülit olmak üzere iki ana türe ayrılır. Yüzeysel tip folikülit, folikülün bir kısmını içerir, kolay tedavi edilebilir ve az şiddetlidir. Derin tip folikülit ise folikülün tamamını kapsar ve uzun süre tedavi gerektirir.
Yüzeysel folikülit türleri şu şekilde sıralanabilir:- Bakteriyel Folikülit: En sık görülen folikülit tipidir. Kaşıntı, kızarıklık, irin ile karakterizedir. Saç folikülleri genellikle Staphylococcus aureus bakteri türü ile enfekte olduğunda ortaya çıkar.
- Sıcak Küvet Foliküliti: (Pseudomonas Foliküliti): Bu tip folikülit, sıcaklık, klor ve Ph seviyelerinin iyi düzenlemediği, havuz ve jakuzilerde bulunan Pseudomonas bakterisinden kaynaklanır. Bakterilere maruz kaldıktan 2-3 gün sonra kırmızı yuvarlak kaşıntı ve şişlikler görülür.
- Jilet Darbeleri (Pseudofolliculitis Barbae): Batık tüyler nedeniyle ortaya çıkan bir folikülit türüdür. Genellikle kıvırcık saçlı erkeklerde görülür. Belirgin kaşıntı ve kızarıklık meydana gelir. Bu tür folikülitlerde koyu renkli yara izleri (Keloidler) oluşabilir. Genital bölgede kıl kökü iltihabı, vajinada kıl kökü iltihabı, koltuk altı kıl kökü iltihabı, bacakta kıl kökü iltihabı, kasıkta kıl kökü iltihabı genellikle jilet darbeleri nedeniyle meydana gelir.
- Pityrosporum Foliküliti: Bu tip folikülit genellikle maya enfeksiyonundan kaynaklanır. Erkeklerde, kadınlardan daha sık görülür. Sırt, göğüs, omuz, boyun ve kollarda kırmızı kaşıntılı püstüller gözlemlenir
- Sycosis Barbae: Bu tip folikülitler, tıraş olmaya başlayan erkekleri etkiler. Yüzde kıl kökü iltihabı ve sakalda kıl kökü iltihabı genellikle bu tip nedeniyle ortaya çıkar.
- Gram Negatif Folikülit (GNF): Genellikle sivilce için uzun süreli antibiyotik tedavisi uygulanan kişilerde görülen folikülit tipidir.
- Fronkül ve Karbonküller: Kıl köklerinin Staph bakterileri ile derinden enfekte olduğu durumlarda ortaya çıkar. Lezyon görülen bölgede ağrılı, acılı pembe bir yumru gözlenir.
- Eozinofilik Folikülit (Ofuji Hastalığı): Bu tip folikülit kanser, AIDS gibi özellikle bağışıklık sistemini zayıflatan hastalıklar görülen kişilerde ortaya çıkar. Yüzün ve vücudun üst bölgesinde kaşıntılı ve şiş bir görünüm oluşur.
Kıl Kökü İltihabı Belirtileri Nelerdir?
Kıl kökü iltihabı (Folikülit), kafa derisi gibi vücudun kıl bulunan her yerinde görülebilir. Kıl köklerinde iltihaplı kırmızı bir yumru görüntüsü meydana gelir. Deride küçük pembe veya kırmızı bir döküntü gibi gözlenen folikülit, sivilceye de neden olabilir. Nadiren de olsa bazı mikroorganizmalar kana karışabilir. Bu durumda ateş ve halsizlik görülür.
Kıl Kökü İltihabı Neden Olur?
Kıl kökü iltihabı (Folikülit), bir bakteriyel enfeksiyondur. Folikülite çoğunlukla Stafilokok bakterileri adı verilen mikroorganizmalar neden olur. Ayrıca çeşitli mayalar, mantarlar ve parazitler de folikülite yol açabilir.
Folikülitin oluşmasına neden olan bazı kıl kökü iltihabı sebepleri şunlardır:- Uzun süre kortizonlu ilaç veya krem kullanımı,
- Epilasyon, ağda için tercih edilen ve tahrişe neden olan kimyasal veya fiziksel ürünler ,
- Aşırı terleme,
- Sıkı, sert ve cildi tahriş eden kumaşlardan yapılan kıyafetler
- Bazı kozmetik ürünler,
- Deri bakım ürünleri,
- Egzama, sedef gibi kronik deri hastalıkları,
- Bağışıklık sistemini zayıflatan bazı hastalıklar (Şeker hastalığı, kanser, AIDS gibi),
- Uzun süre güneş ışınlarına maruz kalma,
- Kıl dönmesi,
- Ameliyat kesileri veya çeşitli deri yaralanmaları,
- Temiz olmayan havuz ve jakuzi kullanımı.
Folikülit Vücudun Diğer Bölgelerine Yayılabilir Mi?
Kıl kökü iltihabı (Folikülit), vücudun diğer bölgelerine yayılabilir. Tahriş olan bölgeyi kaşımak ve ardından vücudun başka bir yerine dokunmak; etkilenen bölgeye dokunan bir havlu veya jilet kullanmak foliküliti aktarabilir.
Folikülit İnsandan İnsana Bulaşabilir Mi?
Birçok türü bulunan kıl kökü iltihabı genellikle bulaşıcı değildir. Fakat bakteriyel bir enfeksiyon olduğundan bazı durumlarda bulaşabilir.
Bulaşa neden olabilecek durumlar şunlardır:- Toplu kullanıma açık jakuzi, havuz veya termal sular,
- Tıraş bıçağı veya havlu paylaşımı,
- Çok yakın ten teması.
Folikülit Tanısı Nasıl Konulur?
Kıl kökü iltihabı (Folikülit) tanısı için genellikle deri muayenesi yeterlidir. Folikülite neden olan mikroorganizmanın tespiti ve tedavide etkili ilaçların belirlenmesi için hekim gerekli gördüğünde kültür alınmasını ve antibiyogram adı verilen incelemenin yapılmasını isteyebilir.
Kıl Kökü İltihabı(Folikülit) Tedavisi
Kıl kökü iltihabı (Folikülit), hemen hemen herkeste görülebilen bir enfeksiyondur. Genellikle neden olan etmen ortadan kalktığında kendiliğinden iyileşir. Fakat bazen folikülite neden olan mikroorganizmalar daha derin dokulara hasar verebilir. Bu durumda hızla yayılan mikroorganizmalar, fronkül ve karbonkül (çıban) oluşumuna neden olabilir. Ateş, yayılan kızarıklık, irin dolu ve kötü kokulu şişliklerin eşlik ettiği cilt tahrişi varsa, mutlaka tıbbi yardım alınması gerekir.
Folikülitin şiddetine göre hekim folikülit tedavisi planlar. Şiddeti az, fakat yavaş iyileşme görülen folikülitlerde enfeksiyonu ortadan kaldırmak için oral antibiyotikler veya antifungal ilaçlar, ağrı ve kaşıntıyı azaltmak için ise antihistaminikler reçete edilebilir. Reçete edilen ilaçlar doktorunuz aksini söylemedikçe 7-10 günden önce kesilmemelidir.
Oral tedavinin yanı sıra birçok cilt hastalığında olduğu gibi folikülitte de topikal tedavi oldukça önemlidir. Oluşan lezyon üzerine doğrudan ilaç uygulanması, hızlı ve etkin sonuç almayı sağlar. Topikal tedavide öncelikle lezyonun oluştuğu bölgenin basit yöntemlerle temizlenmesi gerekir. İlacın etkinliği için lezyon üzerinde sert, kurumuş deri varsa sulu pansuman veya yağlar ile yumuşatılması gerekir. Kıllar bakterilerin kaynağı olduğu ve folikülitin yayılmasına imkan sağladığı için ilaç uygulamasının lezyonlu bölgenin 2-3 cm dışına taşarak yapılması gerekir. Topikal tedavi günde 2-3 kez uygulanır. Tedavi yaklaşık 14 gün sürer. Uzun süren veya tekrarlayan folikülitlerde tedavi süresi 6 ay ile 1 yıla kadar çıkabilir.Büyük bir çıban veya karbonkül varsa hekim irini boşaltmak, ağrıyı hafifletmek ve iyileşmeyi hızlandırmak için küçük bir kesi yapabilir.İlaç tedavisine yanıt vermeyen, kronik folikülitler için lazer epilasyon etkili bir tedavi yöntemi olabilir. Kıl kökü iltihabı tedavisi bu şekilde açıklanabilir.
Kıl Kökü İltihabı Nasıl Geçer?
Kıl kökü iltihabı (Folikülit) genellikle tıbbi tedavi olmaksızın geçer. Sıcak kompresler ve kaşıntı önleyici kremler gibi kişisel bakım önlemleri, belirti ve semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir.
Kıl kökü iltihabı için şu yöntemler uygulanabilir:- Sıcak Kompres: Rahatsızlığı gidermek ve lezyonun boşalmasına yardımcı olmak sıcak, nemli bir bez ile günde birkaç kez kompres uygulayın. Kompres yaptığınız pamuk ya da bezi tuzlu su çözeltisi ile nemlendirin (1 çay kaşığı sofra tuzu, 2 bardak su).
- Yatıştırıcı Losyonlar: Yatıştırıcı etkili losyonlar veya hidrokortizon kremleri ile kaşıntı önlenebilir
- Temizlik: Lezyonun görüldüğü bölgeyi temiz tutun. Antibakteriyel sabunlar ile günde en az iki kez yıkayın. Temiz bir bez veya kâğıt havlu ile kurulayın. Havlunuzu kimse ile paylaşmayın. Ayrıca tedavi sırasında kullandığınız eldivenleri mutlaka değiştirin.
- Tahriş: Etkilenen bölgeyi kaşımaktan veya tahriş etmekten kaçının.
Kıl Kökü İltihabına Ne İyi Gelir?
Kıl kökü iltihabına iyi gelen yöntemlerin bazıları şunlardır:
- Dar giysilerden kaçının. Sürtünmeyi en aza indirgeyen, cildinizin nefes almasını sağlayan kumaşlardan üretilen kıyafetleri tercih edin.
- Dikkatle tıraş olun. Ilık su ve antibakteriyel sabun kullanarak tıraş olun. Sizin için uygun olan epilasyon ürününü tercih edin. Tıraştan sonra cilt tipinize uygun bir nemlendirici losyon uygulayın.
- Kimyasal içermeyen tüy dökücü ürünler tercih edin.
- Havuz ve jakuzilerin temizliğinden, doğru klor ve Ph düzeyinde olup olmadığından emin olun.
Kıl kökü iltihabı (Folikülit) belirtileri gösteriyorsanız ve semptomlar sıklıkla tekrarlıyor, kötüleşiyor veya birkaç günden uzun sürüyorsa tıbbi yardım almayı ihmal etmeyin.