Liken Planus Nedir ve Nasıl Tedavi Edilir?

Liken planus; cilt, saç derisi, tırnak ve mukoz membranları etkileyen ve bu bölgelerde ödem ve tahrişe neden olan bir durumdur. Ciltte liken planus olguları genellikle haftalar içerisinde gelişen morumsu renkli, kaşıntılı ve üzeri düz kabarcıklar şeklinde kendisini gösterir. Ağız, vajen ve diğer mukoz membran içeren yapılarda oluştuğunda ise dantel görünümüne sahip beyaz yamalar veya ağrılı yaralar şeklinde meydana gelebilir. Liken planusun hangi nedenle ortaya çıktığı şu an için net olarak aydınlatılabilmiş değildir. Viral enfeksiyon, alerjen maddeler ile temas, stres veya genetik faktörler bu rahatsızlığın ortaya çıkışında rol oynayabileceği düşünülen durumlar arasında yer alır. Bazı bilim insanları liken planusun bir otoimmün rahatsızlık olabileceğini düşünür. Genel olarak liken planus vakalarının birçoğu ciddi bir seyir izlemese de bazı nadir olgularda ağrılı yaralar oluşabileceği için bu rahatsızlık hakkında bilinçli olmak önem arz eder.

Liken Planus Nedir?

“Liken hastalığı nedir” ve “liken hastalığı ne demek?” sorularına “liken deri hastalığı, nedeni tam bilinmeyen bir aşırı tepki reaksiyonu olarak ortaya çıkan dermatolojik rahatsızlıktır” yanıtı verilebilir. Cilt ve mukoz membranlarda inflamatuar (iltihabi) yanıt gelişimi ile seyreden bu liken hastalığı sırasında oluşan deri lezyonları en sık bel, el ve ayak bileği bölgelerinde tespit edilir.

Liken Planus Belirtileri Nelerdir?

Liken planus belirtileri bu rahatsızlıktan etkilenen bölgeye göre değişkenlik gösterebilir. Hastalığın ilk atağı genellikle haftalar veya aylar boyunca devam ederken 1-2 yıl içerisinde kendiliğinden gerileme gösterebilir. Gerileme eğilimine rağmen hastalık genellikle sık olarak tekrarlayabilir ve meydana geldiği bölgede renk değişikliğine neden olabileceği için dikkatli olunması gerekir. Oral (ağız) liken planus olguları ise genel olarak bir kronik (uzun süreli) rahatsızlık olarak kabul edilir ve seyri sırasında gerileme meydana gelmeyebilir.

Ciltte Liken Planus Belirtileri
Deri üzerinde gelişen liken planus olgularında birçok belirti ve bulgu ortaya çıkabilir:

• Ani olarak ortaya çıkan ve aylarca devam edebilen cilt döküntüsü
• Kümelenmiş şekilde parlak, cilt yüzeyinden kabarık, kırmızımsı veya morumsu renkte düz bir yüzeye sahip kabarcıkların oluşması
• Oluşan papül lezyonlarının 3-5 milimetre çapa sahip olması
• Papüller üzerinde Wickham çizgileri olarak ifade edilen beyaz çizgilenme gelişmesi
• Özellikle geceleri belirgin yoğun kaşıntı hissi oluşması

El ve ayak bileklerine ek olarak dirsek ve bel bölgesi bu durumdan en sık etkilenen bölgeler arasında yer alır. Ancak vücudun diğer çeşitli bölgelerinde de liken planus oluşabileceği unutulmamalıdır:

Oral Liken Planus Belirtileri
Ağızda liken planus gelişmesi halinde oluşabilecek liken hastalığı belirtileri şu şekilde özetlenebilir:

• Yanakların iç bölgesi başta olmak üzere dil veya dudak üzerinde beyaz çizgilenme meydana gelmesi
• Çizgilenmelerin ağrılı veya kaşıntılı olmamasına rağmen geçmemesi
• Diş etlerinde kızarıklık ve su toplaması gibi değişikliklerin oluşması
• Tekrarlama eğiliminde olan ağrılı ağız yaraları gelişmesi
• Ağızda metalik tat oluşması veya tat duyusunda körelme yaşanması
• Ağız kuruluğu
• Baharatlı, gevrek gıdalar veya domates içeren ürünlerin tüketimi sonrasında şikayetlerin kötüleşmesi

Peniste Gelişen Liken Planus Belirtileri
Erkek bireylerde penis bölgesinde liken planus gelişimi sonrasında oluşabilecek çeşitli belirtiler mevcuttur. Penis başının olduğu bölgede mor veya beyaz renkli halka şeklinde yama gelişimi ve lezyonların kaşıntılı olmaması oluşan belirtiler genellikle bu bölgedeki mantar enfeksiyonları ile benzer karakterdedir. Dolayısıyla bu iki durumun karıştırılmaması oldukça önem arz eder.

Vajen ve Vulvada Gelişen Liken Planus Belirtileri
Erkeklerde olduğu gibi kadınlarda da genital bölgede liken planus meydana gelebilir. Vulva üzerinde ağızdakine benzer şekilde beyaz çizgiler olarak ortaya çıkan liken planus genellikle kaşıntılı veya ağrılı bir seyir izlemez. Lezyonun etrafındaki deride kırmızı renk değişikliği meydana gelebilir. Labium minus, vajen bölgesinde iç tarafta yer alan küçük dudak yapılarını ifade eder. Bu yapıların etkilenmesi halinde küçülerek etrafında yer alan diğer dokulara yapıştığı tespit edilebilir.

Vajina ise genellikle kırmızı renklidir. Yara dokusu gelişimi ile vajinada bir dış görünüş bozukluğu ortaya çıkabilir. Bu bölgedeki liken planus aynı zamanda vajenin iç bölgelerini etkileyerek deskuamatif (döküntülü) vajinit gelişimine neden olabilir.

Foliküler Liken Planus
Saç köklerinde saç telinin büyümesini sağlayan yapılar kıl folikülü olarak isimlendirilir. Bu yapılarda gelişen liken planus sonrasında kafa derisinde tahriş ve kızarıklık gibi şikayetler ortaya çıkabilir. Bu liken planus tipi aynı zamanda kalıcı saç dökülmesine de neden olabileceği için dikkatli olunması önerilir.

Liken planusun oluştuğu bu bölgeler dışında nadir vakalarda liken planus anüs, işitme kanalı, göz kapağı ve yemek borusu gibi bölgelerde de meydana gelebilir.

Liken Planus Neden Olur?

Liken planusun ortaya çıkmasındaki temel mekanizma savunma hücrelerinin cilt ve mukoz membranlara karşı mücadele vermesi olabilir. Bu durumun gelişmesi herhangi bir bireyde veya herhangi bir yaşta gerçekleşebilse de bazı faktörlerin varlığında liken planus gelişimine karşı bir yatkınlıktan söz edilebilir.

Vücutta normal cilt üzerinde meydana gelen liken planus olguları erkek ve kadın bireyleri eşit oranda etkilerken ağız içinde gelişen liken planus kadınlarda erkeklere göre 2 kat daha sık olarak tespit edilir. Rahatsızlığın en sık geliştiği yaş grubu ise orta yaşlı yetişkin bireylerdir. Ailede bu rahatsızlıktan etkilenmiş başka bireylerin olması veya hepatit C gibi bazı viral hastalıklara yakalanılması da liken planus nedenleri içerisinde yer alan diğer risk faktörlerini oluşturur.

Bu faktörlere ek olarak alerjen olarak davranan çeşitli kimyasallara maruz kalınması da liken planus hastalığı gelişiminde etkili olabileceği için dikkatli olunmalıdır:

• Antibiyotikler
• Arsenik
• Altın
• İyotlu bileşikler
• İdrar söktürücüler
• Çeşitli boya türleri
• Bazı kalp damar rahatsızlıklarında kullanılan ilaçlar
• Antihipertansif ilaçlar
• Bazı antipsikotik ilaçlar

Liken Planus Tanısı Nasıldır?

Liken planus tanısı mevcut şikayetler, tıbbi öykü ve fizik muayene bulgularına dayanılarak gerçekleştirilebilen bir tanıdır. Gerekli durumlarda çeşitli tetkiklere başvurularak tanının kesinleştirilmesi yoluna da gidilebilir:

• Biyopsi: Hekimler tarafından etkilenen cilt bölgesinden küçük bir alanın çıkarılması ve mikroskop altında değerlendirilmesi ile örnekte yer alan hücrelerin liken planusa ait karakteristik özelliklere sahip olup olmadığı incelenebilir.
• Hepatit C testi: Lİken planus için tetikleyici özellikte olması nedeniyle altta yatan durumun bu viral hastalık olup olmadığı kan testleri ile araştırılabilir.
• Alerji testleri: Dermatologlar tarafından çeşitli alerji tetkikleri ile bu maddelerin liken planusun tetikleyicisi olup olmadığı araştırılabilir.

Bu tetkiklere ek olarak liken planusun yemek borusu, genital bölge, kulak veya ağız içi bölgelerini etkilemesi halinde diğer çeşitli test ve görüntüleme yöntemlerine de başvurulabilir.

Liken Planus Tedavisi Nasıldır?

Hafif ve orta seviyedeki liken planus olgularında rahatsızlığın kendiliğinden gerileme ihtimali bulunması nedeniyle herhangi bir tedavi uygulanmasına gerek olmayabilir. Şikayetlerin rahatsız edici olduğu veya ağır bir seyir izleyen vakalarda ise “liken planus lekeleri nasıl geçer?” sorusunun cevabını arayan hekimler, çeşitli ilaçlar reçetelendirerek durumu kontrol altına almaya çalışır.

Kullanılacak çeşitli ilaçlar ile oluşan belirtilerin kontrol altına alınması mümkün olabilir:

• Kortikosteroidler (lokal veya kısa süreli sistemik olarak)
• Retinoid (A vitamini türevi) ilaçlar
• Antihistaminik ilaçlar
• Kızarıklık ve döküntüler için nonsteroid kremler
• Ultraviyole ışın kullanılarak gerçekleştirilen ışık terapisi
• Bağışıklık baskılayıcı diğer tedaviler (Dirençli olgular için)

Liken planus her ne kadar huzursuz edici bir rahatsızlık olsa da genel olarak tehlikeli olarak değerlendirilmeyen bir hastalıktır. Bu rahatsızlığa dair belirtileri kendinizde veya çevrenizde gözlemlemeniz halinde veya “liken planus hastasıyım, ne yapmam gerekir?” diye düşünüyorsanız, sağlık kuruluşlarına başvurarak uzman hekimlerden destek alabilirsiniz.