Kanser Tedavisi Gören Hastaların Bilmesi Gerekenler

Kanser tedavisi, sağlıklı hücre ve dokulara da zarar verebileceğinden, yan etkiler görülmektedir. Belirgin yan etkiler, tedavinin türü ve boyutuna göre değişmektedir. Bunlar her kişi için ya da aynı tedaviyi gören farklı kişiler için aynı olmayabilir. Yan etkiler, aynı hastada iki farklı tedavi seansında bile değişiklik gösterebilir.

Ameliyat

Ameliyat yerinde kısa süreli ağrı ve duyarlılık olabilir. Ameliyattan önce hastalar ağrının özellikleri, zamanı ve giderilmesi için doktorlarıyla konuşmalıdırlar. Ameliyatlar az da olsa enfeksiyon, kanama ya da başka bir risk taşıyabilir. Herhangi bir şikayeti olan hastalar, mutlaka doktorlarına başvurmalıdır.

Bir ya da iki memesi alınan kadınlar, eğer büyük bir meme yapısına sahip ise denge kaybı yaşayabilirler. Bu dengesizlik, boyun ve sırt bölgesinde ağrı ve asimetri yaratabilir. Meme alınan bölgenin derisinde gerginlik hissedilebilir. Omuz ve kol kaslarında da gerginlik ve acıma hissedilebilir. Bu sorunlar geçicidir ve doktor, hemşire ve fizyoterapist, kadının kol ve omzundaki gücü tekrar kazanması için egzersizler önerebilir.

Ameliyat sırasında bazı sinirler incinmiş veya kesilmiş olabileceğinden hastalar, omuz, koltukaltı, üst kol ve memelerinde uyuşma ve karıncalanma hissedebilir. Bunlar çoğunlukla birkaç hafta ya da birkaç ayda geçer, bazı kadınlarda uyuşma daha uzun sürebilir.

Lenfödem

Bazı durumlarda meme korunmasına rağmen koltuk altı lenf bezleri alınabilir ya da lenf bezleri alınmadan meme alınabilir. Koltukaltındaki lenf bezlerinin alınması ya da bu bölgeye radyoterapi lenf sıvısının akışını yavaşlatır. Sıvı, kolda ve elde birikip şişme (lenfödem) yaratır. Bu sorun, ameliyattan hemen sonra, ya da yıllar sonra ortaya çıkabilir. Hastanın tedavi edilen taraftaki el ve kolunu hayatı boyunca koruması gerekir.

• Etkilenen koluna dar kıyafetler giymekten ve takı takmaktan kaçınmalıdır.
• Çanta ya da valizini diğer koluyla taşımalıdır.
• Kesilmesini önlemek için, koltukaltını elektrikli makineyle almalıdır (Elektrikli makineyle almalı),
• İğne, kan testleri, kan basıncı ölçümlerini diğer koluna yaptırmalıdır.
• Bahçeyle uğraşırken elini korumak için eldiven giymeli; güçlü kimyasal ürünler kullanmamalıdır.
• Koltukaltı lenf bezlerinin alınmış olduğu tarafta manikür yaptırmamalı, tırnak etlerini derin kesmekten kaçınmalıdır.

Hasta, kolunda ya da elinde olabilecek kesik, böcek sokması, güneş yanığı ya da başka incinmelerle nasıl baş edeceğini doktoruna sormalı; kolu ya da eli incindiğinde, şiştiğinde, kızardığında ya da ısındığında doktoruna başvurmalıdır.

Eğer lenfödem oluşursa, doktor bu tür sorunlar için egzersiz, ya da başka yollar önerebilir. Örneğin, lenfödem oluşan bazı kadınlar, lenf sıvısı akışını arttırmak için, elastik kolluk giyer. Sorunun giderilmesinde, ilâç, masaj veya kola basınç uygulayan makineler gibi farklı yaklaşımlardan yararlanılabilir. Doktor, hastasının, konunun uzmanı bir hekim ya da bir fizyoterapist ile görüşmesini uygun bulabilir.

Radyoterapi

Meme kanseri olan kadın, radyoterapi sırasında özellikle tedavinin sonuna doğru yorgunluk hissedebilir. Bu his, tedavi bittikten sonra da devam edebilir. Dinlenmek önemlidir. Gene de doktorlar hastalarına çoğunlukla, hastalarının psikolojik dünyalarını göz önüne alarak olabildiğince aktif olmalarını önerir.

Tedavi edilen alandaki cildin kırmızı, kuru, hassas ve kaşıntılı olması yaygındır. Işın alan meme, ağır ve gergin hissedilebilir. Bu sorunlar zamanla geçer. Tedavinin sonuna doğru cilt nemlenebilir. Bu alanın havayla yeterince temas ettirilmesi cildin iyileşmesine katkıda bulunur.

Sütyen ve dar, yapay elyaftan üretilmiş giysiler kaşıntı ve terleme yapabileceğinden hastalar tedavi süresince bol ve doğal elyaftan üretilmiş giysiler (pamuklu, ipek) tercih etmelidir. Cilt bakımı da önemlidir. Kadınlar, tedavi edilen alana deodorant, krem ve losyon kullanıp kullanamayacaklarını doktorlarına danışmalıdır. Radyoterapinin bu yan etkileri geçidir. Tedavi bittikten sonra tedavi alanı yavaş yavaş iyileşir. Fakat cildin rengindeki renk farklılığı uzun süreli olabilir.

Kemoterapi

Radyasyon gibi kemoterapi de kanserli hücrelerin yanı sıra sağlıklı hücreleri de etkileyebilir. Kemoterapinin yan etkileri genelde ilâçlara ve doza göre değişir.

• Kan hücreleri: Bu hücreler enfeksiyonla savaşır, kanın pıhtılaşmasını sağlar ve vücudun diğer bölgelerine oksijen taşır. Kan hücreleri etkilendiğinde, hastalar kolayca diğer hastalıklara yakalanır, bedenlerinde kanamalar oluşabilir, kendilerini yorgun ve zayıf hissedebilirler.
• Saç köklerindeki hücreler: Kemoterapi saç dökülmesine neden olabilir. Saç uzar ama renginde ve yapısında farklılık olabilir.
• Sindirim sistemindeki hücreler: Kemoterapi iştahsızlık, bulantı, ishal veya ağız ve dilde yaraya yol açabilir. Bu yan etkilerin bir çoğu ilâçlarla kontrol altında tutulabilir.

Bazı anti-kanser ilaçları, yumurtalıklara zarar verebilir. Eğer zarar görmüş yumurtalıklar hormon üretmeyi durdurursa kadında sıcaklık artışı veya vajinal kuruluk gibi menopoz belirtileri görülebilir. Adet dönemleri düzensizleşebilir veya tamamen kesilebilir ve kadın kısırlaşabilir. 35 yaşın üstündeki kadınlarda kısırlığın sürekli olması olasılığı vardır. Kemoterapinin doğmamış çocuğa etkileri bilinmediğinden, hasta tedaviye başlamadan önce doktoruyla doğum kontrolünü konuşmalıdır.

Diğer Tedavi Türleri

Hormon tedavisi ve biyolojik tedavi (aşı tedavisi) kanser tedavisinde kullanılan iki yöntemdir. 

Ancak bu iki tedavi, kişilere yapılacak tetkiklere bağlı olarak kişisel şekilde verilmelidir. Doktorunuza danışarak ilerlemeniz sizleri bu tedavi yönlemleri için en sağlıklı sonuca ulaştıracaktır.