K Vitamini Nedir? Hangi Besinlerde Bulunur? Eksikliği ve Faydaları

Vücutta bir miktar depolanabilen yağda çözünen vitamin türlerinden bir tanesi olan K vitamini, kanın pıhtılaşmasında çok önemli görevlere sahiptir. Eksikliği halinde kanama, pıhtılaşma bozuklukları ve buna bağlı olarak vücudun birçok doku ve organına ilişkin bozukluklar meydana gelebilir. K1 ve K2 olmak üzere iki yaygın alt türü bulunan K vitamini, koyu yeşil yapraklı sebzeler başta olmak üzere bitkisel veya hayvansal kaynaklı birçok besinde bulunur.

K Vitamini Nedir?

Vitaminler, vücutta yapısal ve işlevsel fonksiyonlara ilişkin çok sayıda düzenleyici göreve sahip olan mikro besin öğeleridir. Bir kısmı vücutta belirli miktarlara kadar depolanabilmesine karşın bir grup vitamin ise tamamen besinler yoluyla dışarıdan alınır. 

K vitamini, kanın pıhtılaşması ve kemik metabolizmasında önemli görevleri bulunan bir vitamin türüdür. Bu vitamin, kanı pıhtılaştırarak aşırı kanamayı önleyen ve aynı zamanda kemik metabolizmasında da çeşitli görevleri bulunan protrombin adlı proteinin üretimi için gereklidir. Eksikliği halinde kanın pıhtılaşma süresi uzar ve buna bağlı olarak nedensiz kanama veya aşırı kanama gibi sorunlar gelişebilir. Bununla birlikte çeşitli hastalıkları nedeniyle Varfarin, Coumadin gibi kan sulandırıcı ilaçlar kullanan hastalarda K vitamini alımının azaltılması gerekebilir. 

Yetişkinlerde K vitamini eksikliği nadir olarak görülür. Fakat yeni doğmuş bebeklerde çok yaygındır. Bununla birlikte inflamatuar bağırsak hastalıkları gibi bazı kronik hastalıklardan kaynaklı olarak da vitamin emiliminin etkilenmesi sonucunda K vitamini eksikliği gelişebilir. Nedeni her ne olursa olsun K vitamini eksikliği, vitamin takviyeleri ve altta yatan sorunlara yönelik tedavilerle düzeltilmesi gereken bir durumdur.

K vitamininin iki ana türü vardır. Bunlardan ilki olan K1 vitamini filokinon olarak adlandırılır ve genellikle bitkisel besinlerde bulunur. Diğer bir tür olan K2 vitamini ise menakinon olarak bilinen, hayvansal kaynaklı besinlerde ve fermente gıdalarda yer alan K vitamini türüdür. Bu iki türün haricinde K3 olarak adlandırılan sentetik yolla elde edilen bir K vitamini türü de mevcuttur. Bitkisel besinlerle vücuda alınan K1 vitamini (filokinon) bağırsaktaki yararlı bakteriler tarafından vitaminin depo formu olan K2’ye dönüştürülür. Yetişkinlerde eksikliğine nadir olarak rastlanması nedeniyle K vitamini alımı genellikle diğer vitaminlerle karşılaştırıldığında daha az önemsendiği ve araştırıldığı görülmektedir. Fakat eksikliğinde kanama bozuklukları, osteoporoz gibi hastalıklara yakalanma riskinin artması gibi olumsuzluklar geliştiğinden sağlıklı bireyler tarafından K vitamini alımına gereken özen gösterilmelidir.

K Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur?

• Ispanak, brokoli, lahana, marul, bezelye, taze fasulye gibi sebzeler
• Soya fasulyesi ve Meksika fasulyesi
• Domates
• Şalgam
• Yeşil çay
• Kuşkonmaz
• Buğday, yulaf gibi tahıllar
• Süt ve süt ürünleri
• Kırmızı ve beyaz etler ile karaciğer, böbrek gibi sakatat türleri
• Yumurta
• Fermente ürünler
• Meyveler ve yağlı tohumlar

K vitamini eksikliğinde ne yemeli veya K vitamini içeren gıdalar nelerdir sorusuna yanıt olarak yukarıdaki besinler verilebilir. Bu besinlerin tüketimine dikkat ederken kan sulandırıcı ilaç kullanımının söz konusu olup olmadığına mutlaka dikkat edilmelidir.

K Vitamininin Faydaları Nelerdir?

K vitamini, vücudun genel işleyişinde birçok göreve sahiptir. Pıhtılaşmayı düzenleyerek yaraların doğru şekilde iyileşmesi, aşırı kanamanın önlenmesi gibi faydaları beraberinde getirir. Kan sulandırıcı ilaçların aşırı kullanımına bağlı olarak gelişen kanama durumlarında iyileşme açısından K vitamini takviyeleri kullanılabilir. 

Kemik yoğunluğunun korunması ve kemik metabolizmasının düzenlenmesi açısından önemli faydaları bulunan K vitamini, osteoporoz ve kemik dejenerasyonuna bağlı birçok hastalığın önlenmesinde etkili olduğu düşünülen bir besin ögesidir. Birçok alanda düzenleyici görev yaptığından K vitamini cilde faydaları ile de önemli görevlere sahiptir. Bununla birlikte yaşlı yetişkin bireylerde epizodik hafıza ile ilişkili olduğu bilinen K vitamininin bilişsel fonksiyonların güçlendirilmesi üzerinde de etkileri bulunur. 

K vitamini görevleri arasında damarlarda mineralizasyonun ve birikimin önlenmesi de yer alır. Dolayısıyla vitamin yeterli düzeyde alındığında yüksek tansiyon gelişim riskinin azaltılmasına da katkıda bulunur. Bu durum hem kalp ve damar hastalıklarından korunmak hem de felç, kalp krizi, beyin kanaması gibi ciddi komplikasyonların gelişimini önlemek açısından oldukça önemlidir. 

Günlük K vitamini ihtiyacı yaşa ve cinsiyete, gebelik durumuna ve sağlık durumuna göre değişkenlik gösterir. Fakat genel olarak yetişkin bireyler için vücut kütlesinin her 1 kilogramı başına 1 mcg K vitamini alımı önerilir. Referans değerlere bakıldığında ise K vitamini gereksiniminin yaşla birlikte azaldığı, 25 yaş üzeri yetişkin kadınlarda günlük 65 mcg, 25 yaş üzeri erkek yetişkinlerde ise günlük 80 mcg K vitaminine ihtiyaç duyulduğu söylenebilir. Bu değerler ortalama rakamlar olmakla birlikte kişisel faktörlere göre değişebilir. Ayrıca Coumadin, Varfarin veya farklı bir kan sulandırıcı ilaç kullanan bireylerde K vitamini alımının azaltılması gerekir. Bu gibi durumlarda hekim önerilerine göre hareket edilmeli, bilinçsiz şekilde vitamin takviyesi kullanımından kesinlikle kaçınılmalıdır.

K Vitamini Eksikliği Neden Olur?

K vitamini eksikliği çok nadir olarak görülür. Bu durumun en temel nedenleri vitaminin vücutta belirli bir miktarda depo edilebilmesi ve bağırsaktaki yararlı bakteriler tarafından da sentezlenebilmesidir. Fakat bazı durumlarda yetersiz beslenmeye, hastalıklara ve çeşitli etkenlere göre K vitamini düzeyinde yetersizlik gelişebilir. K vitamini eksikliğine ilişkin risk faktörleri arasında şunlar yer alır:

• Kan sulandırıcı ilaçların kullanımı
• Yetersiz ve dengesiz beslenme
• Bağırsakların bir bölümünün operasyonla çıkarılmış olması
• Sindirim ve emilimi etkileyen Crohn, ülseratif kolit gibi bağırsak hastalıklarının varlığı
• Antibiyotik kullanımı ile bağırsak florasının olumsuz etkilenmesi
• Çölyak, kistik fibrozis gibi hastalıklar
• Karaciğer ve safra yolu hastalıkları

Yetişkinlerde K vitamini eksikliği çok nadirdir ve genellikle yukarıdaki gibi durumların varlığında gelişir. Fakat yeni doğmuş bebeklerde K vitamini eksikliği oldukça yaygındır. Bunun temel nedenleri arasında yaşamın ilk döneminde K vitamini deposunun yetersiz olması, bağırsak mikrobiyotasının henüz oluşmamış olması, anne sütünün K vitamini içeriğinin düşük olması, anne karnında plasenta yoluyla bebeğe K vitamini iletiminin yeterli olmaması, karaciğerin yeterli olgunluğa ulaşmamış olması gibi durumlar yer alır. Bu nedenle bazı durumlarda hekim önerisi ile doğum öncesinde anneye K vitamini takviyelerinin verilmesi veya doğumun ardından bebeğe vitamin takviyesi yapılması gibi önlemler alınabilir. K vitamini eksikliği şüphesi bulunan yetişkinlerde veya bebekte protrombin zamanı (PT), uluslararası normalleştirilmiş oran (INR) testi gibi tanı testleri uygulanabilir ve teşhisin ardından tedavi planı belirlenebilir.

K Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

K vitamini eksikliği, vücutta kan pıhtılaşmasına ilişkin sorunlar başta olmak üzere birtakım belirtilerle kendini gösterebilir. Genellikle en temel belirti vücudun kesilen veya yaralanan bir bölgesinde uzun süre boyunca aşırı kanama ve kanın zor pıhtılaşmasıdır. Bununla birlikte K vitamini eksikliği bulunan bireylerde nedensiz kanamalar da meydana gelebilir. Bunların haricinde görülen K vitamini eksikliği belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• CiltSiyah renkli veya kanlı dışkılamate kolay morarma
• Tırnak altlarında kanamaya bağlı kırmızı beneklerin oluşması
• Vücudun mukoza ile kaplı olan ağız içi, burun gibi bölgelerinde kanamalar
• Bebeklerde göbek kordonu bölgesinde kanama ve sünnetin ardından iyileşmenin gecikmesi, sürekli olarak kanama gibi sorunlar

Bu belirtilerin yanı sıra özellikle de K vitamini eksikliğinin yaygın görüldüğü bebeklerde gereken önlemin alınmaması halinde ani beyin kanamaları ve ölüme neden olabilecek ciddi komplikasyonlar gelişebilir. Uzun vadede K vitamini eksikliğinde görülen hastalıklar da gelişebilir. Bu nedenle yenidoğanlarda ve özellikle de prematüre bebeklerde K vitamini eksikliğine yönelik gerekli araştırmalar ve tedavi uyguları yapılmalıdır.

K Vitamini Eksikliği Nasıl Tedavi Edilir?

K vitamini eksikliğinde tedaviye başlanırken öncelikli olarak vitamin eksikliğine yol açan nedenlerin değerlendirilmesi gerekir. Tedavi genellikle K vitamini içeren vitamin desteklerinin verilmesi ile gerçekleştirilir. Bu takviyeler ağız yolu ile alınan haplar veya enjeksiyon yöntemiyle verilebilir. Vitamin eksikliğinin kan sulandırıcı ilaç kullanımına bağlı olarak gelişmesi normal olarak değerlendirilebilir. Bu gibi durumlarda ilaç tedavisini yürüten hekim tarafından yapılacak olan değerlendirme oldukça önemlidir ve hekime danışılmadan ilaç değişikliği veya ilaç bırakma gibi davranışlardan kesinlikle kaçınılmalıdır.

Yetersiz ve dengesiz beslenme nedeniyle geliştiği düşünülen vitamin eksikliğinde diyetisyen desteği ile birlikte hastaya K vitamini içeren besinler hakkında bilgi verilebilir ve beslenme düzenine ilişkin gereken değişikliklerin yapılması sağlanabilir.

İnflamatuar bağırsak hastalıkları, emilim bozuklukları veya farklı hastalıklardan kaynaklı olarak oluşan K vitamini eksikliklerinde ise bu durumun önüne geçebilmek adına altta yatan hastalığa yönelik olarak ayrıca tedavi planı oluşturulmalıdır. K vitamini takviyelerinin bilinçsiz şekilde kullanımı ile oluşabilecek K vitamini fazlalığı, tıpkı vitamin eksikliği gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle hekime danışılmadan kesinlikle K vitamini takviyesi kullanımına başlanmamalıdır.

Eğer siz de K vitamini eksikliğinizin bulunduğunu düşünüyorsanız veya K vitamini eksikliği belirtileri yaşıyorsanız bir sağlık kuruluşuna başvurarak gerekli testlerinizi yaptırabilir, muayeneden geçebilirsiniz. K vitamini eksikliği ve diğer birçok vitamin-mineral eksikliğinin erken dönemde tespit edilmesini sağlayarak ciddi sağlık sorunlarını önleyebilir, daha sağlıklı bir yaşam sürebilirsiniz.

K vitamini ile ilgili merak ettiğiniz konuları Grup Florence Nightingale Hastaneleri’nin uzman ekibine sorabilir, sorunuzla ilgili öneriler isteyebilirsiniz. Bize ulaşmak için web sitemizde yer alan iletişim formunu kullanabilirsiniz.