İdrardan Kan Gelmesi (Hematüri) Nedir? Nedenleri ve Tedavisi

İdrardan kan gelmesi tıp dilinde ‘hematüri’ olarak adlandırılır. İdrardaki kanın gözle görülebilir olduğu duruma makroskopik hematüri adı verilirken, sadece mikroskop altında görülebildiği duruma ise mikroskopik hematüri denir.

İdrardan Kan Gelmesi (Hematüri) Nedir?

İdrardan kan gelmesi ya da hematüri, idrar içerisine kırmızı kan hücrelerinin sızması durumudur. Normalde idrarda kırmızı kan hücresi (alyuvar) bulunmaması gerekir. Mikroskop altında incelenen idrar örneğinde belirli bir sayının üzerinde kırmızı kan hücresi varlığı mikroskopik hematüriyi işaret eder. Makroskopik hematüride ise idrardaki kan gözle görülebilir haldedir. Yani çok sayıda kırmızı kan hücresinin idrara geçişi söz konusudur.

İdrarda kan görülmesi pek çok farklı nedene bağlı oluşabilecek bir sağlık sorunudur. Bazı durumlarda idrarda kan görülmesi geçici ve görece basit bir duruma bağlı oluşabilir. Ancak bazen de kanlı idrar ciddi bir sağlık problemine işaret ediyor olabilir. Dolayısıyla idrarda kan görülmesi durumunda mutlaka doktora başvurmak gerekir. 

İdrar kanaması durumunda idrarın rengi pembe, kırmızı veya kola renginde olabilir. İdrarda kanama az miktarda olsa bile, bu kan idrarın rengini değiştirmek için genellikle yeterlidir. Ancak oldukça küçük boyuttaki kanamalar idrarın rengini değiştirmeyebilir. Bu hastalardaki kanama  sadece idrar tahlili ile tespit edilebilir. Sonuç olarak hastalarda her zaman hematüri belirtileri ortaya çıkmayabilir, idrardaki kan laboratuvar testleri sayesinde fark edilebilir.

İdrardan kan gelmesi ya da bir diğer adıyla hematüri farklı belirtiler ile birlikte görülebilir. Örneğin böbrek taşı düşüren bir hastada hematüriye ek olarak yan ağrısı, mide bulantısı gibi semptomlar olabilir.

İdrardan Kan Gelmesi (Hematüri) Neden Olur?

İdrarda kan görülmesine sebep olabilecek pek çok hastalık vardır. Hematüri şikayeti olan kişilerde, kanamaya neden olan sorununun bulunabilmesi için çeşitli tetkikler yapmak gerekir. 

Kanlı idrar sebepleri arasında en sık görülenler şu şekilde sıralanabilir:

• Böbrek Taşı: İdrar içerisinde yer alan kalsiyum gibi mineraller konsantre hale gelerek böbrek ve mesane gibi organlarda kristal oluşturur. Bu kristaller zaman içerisinde katılaşarak taş haline gelir. İdrar yollarında oluşan küçük taşlar genellikle kişi farkında bile varmadan idrarla atılır. Ancak boyutu biraz daha büyük olan taşlar, idrar yollarını tıkayarak hastada ağrı hissine yol açabilir. Böbrek taşları, idrar yollarında hasar oluşumuna neden olarak hem makroskopik hem de mikroskobik boyutta kanama yapabilir. 
• İdrar Yolu Enfeksiyonları: İdrarın vücut dışına atılmasını üretra adı verilen bir organ sağlar. Bu organdan içeriye üretra yakınında bulunan anüs gibi yapılardan, başta bağırsak bakterileri olmak üzere çeşitli mikroorganizmalar girer. Üretradan giren bakteriler mesaneye doğru çoğalarak idrar yolları enfeksiyonu gelişimine neden olur. İdrar yolları enfeksiyonu geçiren hastalar; idrar yaparken yanma, kötü kokulu idrar, sık sık idrara çıkma isteği gibi belirtiler gösterir. Enfeksiyonun böbreğe ulaştığı durum ise piyelonefrit olarak adlandırılır. Bu durum basit bir idrar yolu enfeksiyonuna göre daha ciddidir. Hastada ateş, mide bulantısı, yan ağrısı gibi semptomlar görülebilir. Piyelonefrit de dahil olmak üzere idrar yolu enfeksiyonları hematüri nedenleri arasında yer alır. 
• Prostat Büyümesi: Prostat bezi erkeklerde bulunan bir organdır. Prostat bezi yerleşim olarak mesanenin altında yer alır ve erkeklerde penis boyunca uzanan üretranın başlangıç kısmı ile yakından ilişkilidir. Özellikle 40’lı, 50’li yaşlardan itibaren prostat bezi büyümeye başlar. Büyüyen bez, üretranın üzerine baskı yaparak idrar çıkışını engelleyebilir. İyi huylu prostat büyümesi olarak bilinen bu durum hastalarda; sık sık idrar yapma isteği, mesaneyi tam boşaltamama, aniden sıkışma hissi ve idrarda kanama gibi belirtilere yol açabilir. 
• Prostatit: Prostat bezinin iltihaplanması anlamına gelen bu rahatsızlık da hematüriye neden olabilir.
• Böbrek Hastalıkları: Glomerülonefrit, böbreğin filtreleme işlemini yerine getiren glomerulus yapısında hasar meydana gelmesi sonucu oluşan bir hastalıktır. Glomerülonefrit; diyabet, lupus gibi sistemik yani tüm vücudu etkileyen bir hastalığın parçası olabilir. Bunun yanı sıra glomerülonefrit tek bir hastalık olarak da görülebilir. Bakteriyel veya viral enfeksiyonlar, kan damarı iltihaplanmaları (vaskülitler), bağışıklık sistemindeki bozukluklar gibi pek çok etken; glomerulonefrit gelişimine katkıda bulunabilir. Hematüri, glomerülonefrit hastalarında sık karşılaşılan bir semptomdur.
• Genetik Hastalıklar: Orak hücreli anemi, alyuvarlarda yani kırmızı kan hücrelerinde  şekil bozukluğuna neden olan genetik bir rahatsızlıktır. Bu hastalığa bağlı oluşan böbrek hasarı, idrardan kan gelmesine yol açabilir. Alport sendromu da böbreğin kanı süzme işlevinden sorumlu glomerulus yapılarını etkileyerek hematüri yapabilir. Kanda pıhtılaşma bozukluğuna neden olan hemofili de kanlı idrar sorununa sebebiyet verebilir. 
• Kanser: Böbrek, mesane ve prostat kanseri idrarda ciddi miktarda kanamaya neden olabilir. Ancak bu durum genellikle kanser ileri evreye ulaşmışken görülür
• Yaralanma: Kaza, fiziksel şiddet ya da temas sporları gibi durumlar sonucu böbrekte yaralanma oluşabilir. Bu durumlar genellikle idrarda gözle görülebilen bir kanamaya sebebiyet verir.
• Yoğun Egzersiz: Ağır egzersiz sonucu nadiren de olsa idrarda fark edilebilir ölçüde bir kanama görülebilir. Bu durumun nedeni tam olarak aydınlatılamasa da mesanenin hasar alması, egzersiz sırasındaki ciddi sıvı kaybı veya uzun süreli aerobik egzersizlerde kırmızı kan hücrelerinin aşırı yıkımı gibi olayların kanamaya yol açabileceği düşünülmektedir. Özellikle profesyonel atletlerde egzersize bağlı hematüri daha sık görülür. 
• İlaçlar: Antibiyotik çeşitlerinden olan penisilin, kanser ilacı olan siklofosfamid, kan sulandırıcı olarak bilinen aspirin ve heparin gibi ilaçlar idrarda kanama yapabilir. 

İdrardan Kan Gelmesi Tedavisi Nasıldır?

Hematüri tedavisi planlanırken öncelikle idrardan kan gelmesine neden olan durum tespit edilmelidir. Bunun için öncelikle hastaya; kanlı idrar şikayetinin ne zaman başladığı, hangi sıklıkta görüldüğü, daha önce böyle bir sorun yaşayıp yaşamadığı gibi sorular sorulur. Sonrasında muayene yapılarak hastada ağrı, kızarma, şişlik gibi bulguların olup olmadığına bakılır. 

Hematüriye neden olan durumun tespiti için idrar tahlili, ultrason veya BT (Bilgisayarlı Tomografi) ile görüntüleme gibi tetkiklerden yardım alınır. Üretra ve mesanenin iç bölgelerinin görüntülenmesi için ise sistoskopi adı verilen bir işlem yapılabilir. Bu işlemde ucunda kamera olan ince bir tüp üretradan içeri ilerletilir. Böylece üretra ve mesanenin iç duvarlarında herhangi bir değişiklik olup olmadığına bakılır. İdrardan kan gelmesi tedavisi, altta yatan rahatsızlığa göre yapılır. 

Böbrek taşına bağlı hematürisi olan hastanın etkin bir şekilde tedavi edilebilmesi için taşın idrar yolundan uzaklaştırılması gerekir. Bunun için idrar çıkışını artıran ilaçlar kullanılabilir. Daha büyük boyuttaki taşlar içinse hastalara taş kırma veya cerrahi işlemler uygulanabilir.

İdrar yolu enfeksiyonu tedavisinde antibiyotikler kullanılır. Hastaya, alınan idrar kültürü sonucuna uygun bir antibiyotik reçete edilir.

Prostat büyümesi tedavisi için alfa blokerler veya 5-alfa redüktaz inhibitörleri grubu ilaçlar tercih edilebilir. Bazı hastalarda prostat bezinin kapalı cerrahi yöntemi ile (TUR) çıkarılması da bir tedavi seçeneği olabilir.

Kanserlerin tedavisi ise hastanın genel durumu, kanserin evresi gibi parametrelere göre planlanır. Kanser tedavisinde genellikle birden fazla yöntemin kullanıldığı uzun süreli terapiler yer alır.