Çoğul Gebelikler Hakkında Her Şey

Anne karnında birden fazla bebeğin taşındığı gebelikler, çoğul gebelik olarak adlandırılır. Bazı çiftler için beklenmedik bir sürpriz olan çoğul gebelik durumu, bazı çiftler için ise büyük bir mutluluk kaynağı olabilir. Çoğul gebeliklerin çok büyük bir kısmı iki bebeğin söz konusu olduğu ikiz gebeliklerdir. Ancak daha nadir de olsa üçüz, dördüz gibi daha fazla bebeğin bulunduğu gebeliklere rastlamak mümkündür. Her ne kadar mutluluk verici olabilse de çoğul gebelikler, anne ve bebek için çeşitli risklerin artması anlamına gelir. Bu nedenle birden fazla bebek bekleyen anneler için daha sıkı bir takip, daha fazla erken doğum riski gibi pek çok konu gündeme gelir. Anne adayları ikiz veya üçüz bebek beklediklerini öğrendikleri andan itibaren çeşitli konularda diğer anne adaylarına oranla çok daha dikkatli olmalı, doktorlarının önerilerine gerekli hassasiyeti göstermelidir.

Çoğul Gebelik Nedir?

Aynı anda iki veya daha fazla bebek bekliyor olmak, tıpta çoğul gebelik olarak adlandırılır. Yaklaşık olarak her altmış gebelikten bir tanesi çoğul gebelik şeklinde gelişir ve ilerlemiş anne yaşı, tüp bebek tedavisi ile hamile kalmak gibi bazı etkenler çoğul gebelik oluşma olasılığını artırır. Çoğul gebeliklerin çok büyük bir kısmı ikiz bebeklerden oluşur. İkiz bebekler ise tek yumurta ikizi ve çift yumurta ikizi olmak üzere iki farklı şekilde oluşabilir. Döllenmiş bir yumurtanın ikiye bölünmesi ile tek yumurta ikizleri, farklı yumurta ve spermlerin döllenmesi ile çift yumurta ikizleri oluşur. Bunun haricinde çoğul gebelikler arasında farklılık gösteren bir diğer konu da koryonisitedir. Koryonisite, bebeklerin tek veya çift plasentaya bağlı olma durumudur. Her bir bebeğin kendi plasentasının bulunması bebek sayısına göre dikoryonik veya trikoryonik gebelikler olarak adlandırılır. Ancak bebekler tek bir plasentayı paylaşıyorsa bu durum monokoryonik ikizlik veya üçüzlük anlamına gelir. Birden fazla plasenta söz konusu olduğunda genellikle tek yumurta ikizliği söz konusu değildir. Ancak nadir de olsa tek yumurta ikizliklerinde iki farklı plasentanın varlığı görülebilir. Aynı şekilde bebeklerin tek bir amniyotik kese içerisinde gelişmesi monoamniyotik şeklinde, her bebeğin ayrı bir kesesinin bulunması ise diamniyotik ya da üçüz gebelikler için triamniyotik şeklinde adlandırılır. Bebeklerin tek bir plasentayı paylaşıyor olması veya aynı amniyotik kese içerisinde bulunması komplikasyon riskini artırır. Bu durumların tamamı ilk ultrason görüntülemesinde değerlendirilip tespit edilir.

İkiz Bebek Hamileliği

İkiz bebek beklediğini öğrenen bir anne adayı, tek yumurta veya çift yumurta ikizlerine hamile olabilir. Oluşum şekillerine göre farklılaşan bu ikizlik türlerinin özellikleri şu şekildedir:

• Tek yumurta ikizliği: Çoğul gebeliklerin %75’lik kısmı çift yumurta ikizlerinden oluşur. Tek yumurta ikizleri, bir sperm tarafından döllenmiş tek bir yumurtanın döllenmeden sonra ikiye bölünmesi ile oluşur. Bu ikizler aynı genetik dizilime sahip olmaları nedeniyle aynı cinsiyette ve çok küçük farklılıkların haricinde aynı görünümdedir. Bunlar aynı zamanda monozigotik ikizler olarak da adlandırılabilir.
• Çift yumurta ikizliği: Çift yumurta ikizleri, bir adet döngüsünde birden fazla yumurta hücresinin olgunlaştırılması, bunların farklı spermlerle döllenmesi sonucunda birden fazla zigotun gelişmesiyle oluşur. Bu gebelikler dizigotik ikizlik olarak da isimlendirilebilir. Farklı yumurta ve spermlerden oluşmuş olmaları nedeniyle bu gruptaki çoğul gebeliklerde bebekler, farklı genetik dizilimlere sahiptir ve farklı cinsiyetlerde olabilir. Ayrıca birbirlerine aynı anne ve babadan farklı zamanlarda dünyaya gelmiş kardeşler kadar benzerler.

Üçüz Bebek Hamileliği

Üçüz bebek hamileliği her 7000 gebelikten yalnızca birinde görülen oldukça nadir bir durumdur. Ancak tüp bebek tedavisinde birden fazla embriyonun nakledilmesi ve bunlardan her birinin tutunması halinde üçüz gebeliklerin oluşabilmesi mümkündür. Aynı şekilde dördüz, beşiz gibi daha fazla bebeğin söz konusu olduğu gebeliklere de çok daha nadir olmakla birlikte rastlanabilir. Üçüz gebelikler de tıpkı ikizlerde olduğu gibi birden fazla yumurtanın birden fazla sperm ile döllenmesi sonucunda oluşabilir ve bu durumda trizigotik üçüzler gelişir. Tıpkı çift yumurta ikizliğinde olduğu gibi trizigotik ikizlerde de genetik yapı birbirlerinden farklıdır ve bebeklerin cinsiyetleri aynı ya da birbirinden farklı olabilir. Tek bir yumurtanın bir sperm ile döllenmesinin ardından tek yumurta üçüzlüğü gelişmişse bu durum monozigotik üçüzlük olarak adlandırılır. Bu durumda bebeklerin her üçü de aynı genetik yapıya sahip ve aynı cinsiyetlerde olur. Üç farklı bebeğin aynı anda gelişmesi nedeniyle üçüz gebeliklerde komplikasyon riski ve erken doğum olasılıkları ikizlere oranla çok daha yüksektir.

Çoğul Gebelik Belirtileri ve Tanısı

Hamilelik müjdesini henüz yeni almış olan anne ve baba adayları için çoğul gebelik belirtileri sıklıkla araştırılan ve merak edilen konular arasındadır. Erken haftalar için hamilelikte ikiz ve üçüz bebek belirtileri arasında en yaygını, beta-HCG hormonu düzeyinin diğer gebeliklere ve gebelik haftasına oranla çok daha yüksek olmasıdır. Henüz ultrason muayenesi yapılabilecek haftalara ulaşılmadan önce bu hormonun beklenenden birkaç kat daha yüksek olması durumu çoğul gebelik olasılığını güçlendirse de kesin tespit, ultrason muayenesi ile yapılabilir. Ayrıca çoğul gebeliklerde tek bir bebeğe hamile olan kadınlara oranla bazı gebelik belirtileri daha şiddetli şekilde hissedilebilir. 

• Çok şiddetli mide bulantısı (sabah bulantıları) ve kusma
• Özellikle gebeliğin ilk üç ayında beklenenden hızlı kilo artışı ve karnın daha erken belirginleşmesi
• Çok hassas veya ağrılı memeler
• Çok yüksek beta-HCG hormonu seviyeleri
• Kanda yüksek miktarda alfa-fetoprotein görülmesi
• Fetal doppler sırasında birden fazla kalp atışının algılanması
• Ultrason muayenesi sırasında iki farklı bebeğin veya birden fazla gebelik kesesinin görülmesi

Çoğul Gebelik Riskleri

Çoğul gebelik geçiren kadınlar sağlıklarına özen göstermeleri ve hekimlerin yönlendirmelerine uyum sağlamaları sonucunda genellikle sağlıklı bir gebelik süreci geçirebilir ve sağlıklı doğum yapabilir. Bununla birlikte çoğul gebeliklerde tek bebeğin söz konusu olduğu gebeliklerde de bulunan bazı komplikasyonların gelişme olasılığı daha yüksektir. Sabah bulantıları, ödem, mide yanması, varis, sırt ve bel ağrıları, çabuk yorulma gibi tüm gebelik belirtileri, çoğul gebeliklerde daha şiddetli olabilir.

• Kansızlık (anemi)
• Vitamin ve mineral eksiklikleri
• Annede yüksek tansiyon ve idrarda proteine rastlanması gibi belirtilerle gelişen preeklampsi durumu (gebelik zehirlenmesi)
• Erken (prematüre) doğum 
• Doğum sonrasında beklenenden daha fazla kanama
• Normal doğumun zor ve riskli olması nedeniyle artan sezaryen doğum olasılığı
• Bebeğin düşük doğum ağırlığı ile dünyaya gelmesi olasılığı
• İkizden ikize transfüzyon sendromu gibi çoğul gebeliklere özgü bazı komplikasyonlar

Bunlar, artan komplikasyon riskleri olup birçoğu tekli gebelikler için de söz konusudur. Ancak bu komplikasyonların hiçbiri gelişmeden sağlıklı bir gebelik geçiren ve sorunsuz şekilde doğum yapan annelerin sayısı oldukça fazladır.

Çoğul Gebelik Doğum Süreci

Tek bebeğin geliştiği gebeliklerde 37. haftadan önce yapılan erken doğum %8 oranında görülür. İkiz gebelik için %60 olasılıkla 37. haftadan önce, üçüz gebelik için ise %75 olasılıkla 35. haftadan önce doğumun başlaması beklenir. Dolayısıyla erken doğum olasılığı yüksektir. Çoğul gebelikler için normal doğum zor veya riskli olabileceğinden genellikle sezaryen doğum tercih edilir. Ancak annenin vücut yapısı, bebeklerin boyutu veya gebeliğin gidişatı göz önünde bulundurularak bazı durumlarda hekimin uygun görmesi halinde ikiz bebekler için destekli vajinal doğum tercih edilebilir. Ancak doğumun herhangi bir aşamasında, hatta bir bebek dünyaya geldikten sonra ikinci bebeğin doğumu için dahi sezaryene geçiş yapılması gerekebilir. Normal (vajinal) doğum sırasında bebeklerin bir tanesi dünyaya geldikten sonra göbek kordonu klipslenir, ancak plasenta, diğer bebek dünyaya gelinceye dek rahim içerisinde kalmalıdır. İkinci bebek genellikle ilk bebeğin doğumunun ardından 30 dakika-1 saat gibi bir süre içerisinde dünyaya gelir. Tüm doğum sürecinde bebeklerin kalp atışları CTG cihazı olarak adlandırılan özel bir cihaz yardımıyla takip edilir ve herhangi bir soruna rastlanması halinde gerekli müdahaleler yapılır. Sezaryen doğumda ise diğer doğumlarla aynı şekilde operasyon gerçekleştirilerek bebekler dünyaya getirilir. Doğumun ardından anne için süreç tekli gebelikten sonra doğum yapan anneler ile aynı şekilde ilerler, ancak kanama yoğunluğu fazla olabilir. Bu olasılık nedeniyle kanamanın azaltılmasına yardımcı çeşitli ilaçlar verilebilir. Bebeklerin prematüre doğması halinde bir süre destekli bir yaşam alanı olan kuvöz içerisinde kalması ve müşahede altında tutulması gerekir. Hedeflenen gelişim sürecini tamamlamasının ardından bebekler taburcu edilir.

Siz de ikiz veya üçüz bebek beklediğinizi öğrendiyseniz takip randevularınızı aksatmadan sağlıklı bir gebelik süreci geçirebilirsiniz. Hekiminizin önerilerine özenle uyum sağlayarak sağlıklı bir doğum yapabilir; bebeklerinizi kucağınıza alabilirsiniz.