Ağız Kokusu Neden Olur? Nasıl Geçer?

Kişilerin günlük yaşamını olumsuz yönde etkileyen, rahatsızlık verici sağlık sorunlarından biri kötü ağız kokusudur. Sosyal yaşamda kişiye sıkıntı verebilen ağız kokusunun; kötü ağız hijyeninden, altta yatan bazı sistemik hastalıklara kadar çok çeşitli sebepleri vardır. Ağız kokusunun giderilmesi ve oluşmasının önlenmesi adına, hangi sebeplerle meydana geldiğinin iyi bilinmesi gerekir.

Ağız Kokusu Neden Olur?

Ağız kokusu temelde, ağız ve mide-bağırsak sisteminin içinde yer alan çeşitli biyokimyasal maddelerin mikroorganizmaların etkisiyle, bazı kimyasal reaksiyonlara maruz kalması sonucu açığa çıkan kötü kokulu gazların etkisiyle meydana gelir. Bu biyokimyasal maddeler yiyecek artıkları olabileceği gibi, farklı hastalıkların etkisiyle ağız-mide veya bağırsak dokuları boyunca biriken farklı biyolojik maddeler de olabilir.

Bu bilgiler ışığında, alınan besin maddelerine göre kısa süreli ağız kokusu meydana gelebilse de, sürekli ağız kokusu varlığında buna neden olabilecek sağlık sorunlarının araştırılması gerekir. Bu bağlamda, ağız kokusuna neden olan maddeler kötü ağız sağlığı alışkanlıkları nedeniyle günlük alınan gıdaların artıklarından kaynaklanabilir.

Ağız hijyeni konusunda yeterli tedbirlerin alınmaması nedeniyle ağız kokusu kötüleşebilir. Tüm bu sebeplerle, ağız kokusunun oluşmasını önlemek konusunda da ağız hijyeni ilk sırada yer alır.

Ağız Kokusunun Nedenleri Nelerdir?

Ağız kokusuna, ağız sağlığına yeterli özenin gösterilmemesi neden olabildiği gibi farklı sistemik problemler de yol açabilir. Bu açıdan ağız kokusu sebepleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Ağız İçindeki Yemek Artıkları: Ağız hijyenine dikkat edilmediği durumlarda, yemek sonrası dişler arasındaki boşluklara, ağız içindeki anatomik bölgelere veya bademcik oluklarına yemek artıkları dolabilir. Temizlenmediklerinde, bu artıklarda ağız içindeki mikroorganizmalar üreyerek kötü ağız kokusu meydana getirirler. Aynı şekilde uzun süre artıklar bu bölgelerde kalırlarsa sertleşerek taş oluşumuna (diş taşı, bademcik taşı vs.) yol açabilir.
• Diş Çürükleri: Düzenli diş fırçalama gibi ağız sağlığı alışkanlıklarına uyulmaması durumunda, diş çürükleri meydana gelebilir. Bu durumda çürüklerde bulunan mikroorganizmaların etkisiyle kötü ağız kokusu meydana gelebilir.
• Dişler Üzerindeki Plaklar: Yine kötü ağız hijyeni dolayısıyla dişlerin yüzeyinde mikroorganizmalar plak oluşumuna neden olur. Plaklar, mikroskobik düzeyde besin artıkları içerebilir ve ağız kokusu yapabilir.
• Diş Eti İltihapları: Periodontit de denilen diş etrafındaki yumuşak dokuların ve diş etlerinin iltihabı, mikroorganizmaların enfeksiyonu neticesinde kötü ağız kokusu oluşturabilir.
• Bademcik ve Boğaz İltihapları: Çeşitli mikroorganizmaların etkisiyle bademciklerin veya boğaz dokularının iltihaplanması hem solunum pasajını daraltarak hem de enfeksiyon etkisiyle ağız kokusu meydana getirir.
• Uzun Süren Açlık: Vücudumuz, açlık durumunda düşen kan şekerine karşı dokuların beslenmesini temin edebilmek için, yağ dokularının yıkımını artırarak keton cisimleri adı verilen geçici besin maddelerini kana verir. Keton cisimleri ise çeşitli kimyasal süreçlerin ardından aseton adı verilen kötü kokulu kimyasal maddelere dönüşerek solunum yoluyla vücuttan atılır. Bu nedenle uzun süren açlıkta veya oruç tutulduğunda sürekli ağız kokusu meydana gelebilir.
• Gastroözefageal Reflü: Mideden yemek borusuna mide içeriği ve besin artıklarının geri kaçması olarak tanımlanan reflü hastalığında, mide içeriğinin ve besin artıklarının kötü kokusu ağza ulaşabilir ve ağız kokusu yapabilir.
• Mide-Bağırsak Hastalıkları: Hazımsızlık, karında şişkinlik gibi şikayetlere neden olan mide-bağırsak rahatsızlıklarında mide-bağırsak içeriklerinin geri kaçması ve geğirme gibi yollarla ağza kötü kokuların gelmesi söz konusu olabilir. Ayrıca gece boyunca sindirim sisteminde biriken gazlar sabahları ağız kokusu oluşmasına yol açar.
• Mideden Gelen Ağız Kokusu: Genellikle sindirim sisteminin gerektiği gibi çalışmamasına bağlıdır. Sindirimi düzenleyen çiğ sebzeler aynı zamanda gaz oluşumunu engeller. Ek olarak daha fazla tükürük oluşmasını sağlayarak diş ve dildeki kötü kokuya yol açan bakterilerin temizlenmesini sağlarlar.
• Şeker Hastalığı: Vücuttaki kan şekerinin kontrolsüz artması ile meydana gelen şeker hastalığında, ağız içindeki damarlar ve dokularda da şeker birikir. Bu biriken şekerin mikroorganizmalar tarafından kullanılması nedeniyle kötü koku oluşabilir.
• Böbrek Rahatsızlıkları: Böbrekler vücuttaki zararlı maddelerin atılmasından sorumlu organlardandır. Böbreklerin bu fonksiyonundaki aksaklıklar sonucu, zararlı maddeler ağız dokularında birikerek kötü kokuya sebep olabilir.
• Sinüzit: Burun boşluğu geniz yoluyla ağız boşluğu ile bağlantılıdır. Bu nedenle burun boşluğunda ve sinüslerde, sinüzit gibi enfeksiyon nedeniyle iltihabi maddelerin birikmesi sonucu meydana gelen kötü kokular ağızdan da hissedilebilir.
• Burun ve Geniz Eti Hastalıkları: Burundaki eğrilikler, burun etlerinin veya geniz etinin solunum yolunu daraltacak şekilde büyüklüğü gibi sebeplerle kişiler burundan nefes alamadığı durumlarda ağızdan nefes almaya eğilimlidirler. Bu durumda, ağız içinde kuruluk meydana gelebileceğinden mikroorganizmaların çoğalıp yayılmasına uygun ortam sağlanmış olur. Bu da ağızda kötü kokuya neden olabilir.
• Sigara veya Alkol Kullanımı: Sigara ve alkoldeki maddeler ağızdaki dokularda birikerek kötü koku oluşumuna katkıda bulunur.
• Uyku Apnesi: Uyku sırasında horlama veya apne meydana geldiğinde, ağız yoluyla soluk almaya yatkınlık oluşarak ağız kuruluğu meydana gelebilir. Bu da sabahları ağız kokusu yapabilir.
• Dehidratasyon: Vücudun sıvı kaybetmesi olarak bilinen dehidratasyon durumunda ağız kuruluğu da meydana geleceğinden ağızda mikroorganizmaların üremesi kolaylaşır ve ağız kokusu gelişebilir.
• Bazı Vitamin Eksiklikleri: A vitamini gibi bazı besin öğelerinin eksikliğinde ağızdaki dokuların yapısı bozularak mikroorganizmalara uygun koşullar meydana gelir ve ağız kokusu oluşabilir.
• Solunum Sistemi Hastalıkları: Bronşektazi veya akciğer enfeksiyonları gibi durumlarda solunum yoluyla akciğerlerdeki mikroorganizmadan zengin hava ağza gelerek ağız kokusuna neden olabilir.
• İlaçlar: Bazı ilaç tedavilerinin yan etkisi olarak ağız kokusu oluşabilir.

Bebeklerde Ağız Kokusu Neden Olur?

Bebeklerde ve çocuklarda da ağız kokusu yetişkinlerdeki gibi görülebilir. Yetişkinlerde etkili olan sebepler; aynı şekilde küçük yaştaki bireyler için de geçerlidir. Bu anlamda ağız hijyeni ilk sırada önemini korumaktadır. Bunun yanında aşağıdaki sebepler de küçük çocuklarda görülen ağız kokusunun başlıca nedenleri arasında sayılabilir:

• Fizyolojik Durumlar: Ağzı açık uyuma nedeniyle gelişen ağız kuruluğuna bağlı durumlar, ağızdaki tükürük salgısının azlığına bağlı durumlar, açlık, dehidratasyon gibi belirli hallerde ağız kokusu gelişebilir.
• Tüketilen Gıdalar: Soğan, sarımsak, lahana, süt ürünleri gibi besinler ağız kokusuna yol açabilir.
• Ağız İçi Sağlık Problemleri: Diş problemleri, ağız içi enfeksiyonlar, ağızda çıkan ülser veya aftlar, damak problemleri, tükürük bezi hastalıkları gibi çeşitli sorunlar ağız kokusuna neden olabilir.
• Solunum Yoluyla Alakalı Problemler: Burun ve geniz bölgesindeki solunum yolunda daralmalar meydana geldiğinde ağızdan nefes alma alışkanlığı gelişebildiği için ağız kokusu meydana gelebilir. Aynı şekilde sinüzit, boğaz iltihabı, akciğer enfeksiyonları gibi solunum yolu hastalıkları da ağız kokusu yapabilir.
• Yabancı Cisim Aspirasyonu: Solunum veya sindirim sisteminde yabancı cisim varlığı durumunda da, dokulardaki salgıların artışı ve mikroorganizmaların üremesi sonucu kötü ağız kokusu gözlenebilir.
• Sistemik Hastalıklar: Karaciğer veya böbrek hastalıkları gibi çeşitli sistemik hastalıkları da yetişkinlerdeki gibi ağız kokusu yapabilir.
• Genetik Temelli Hastalıklar: Metabolizma hastalıkları gibi genetik temelli sendromlar da çocuklarda ağız kokusu ile karşılaşılabilir.

Ağız Kokusu Nasıl Giderilir? Ağız Kokusu İçin Ne Yapmalı?

Ağız kokusunun meydana gelmesinde en sık rastlanılan neden kötü ağız hijyenidir. Bu nedenle ağız kokusu tedavisi için, kişinin ağız sağlığı alışkanlıkları sorgulanarak, buradaki aksaklık ve yanlış uygulamalar düzeltilmeye çalışılır. Bu anlamda, aşağıdakiler ağız kokusunun giderilmesinde ağız sağlığı açısından yapılabilir.

Yemeklerden sonra dişlerin fırçalanması; çürük gelişimi, tartar ve plak oluşumu gibi ağız kokusuna neden olan durumların önüne geçer. Dil ve yanak gibi ağız içindeki dokuların fırçalanması da buradaki mikroorganizmalardan kurtulmak adına oldukça önemlidir.

Diş ve ağız dokularında biriken gıdaların temizlenmesi de ağız kokusunu gidermek için mutlaka yapılmalıdır. Bunun için günde en az bir kez diş ipi kullanılabilir.

Protez dişlerin geceleri çıkarılarak gündüz kullanmadan önce temizlenmesi ağız kokusunun giderilmesi için faydalıdır.

Ağız kuruluğu doğrudan ağız kokusuna neden olabileceği için gün içinde yeterli sıvı alarak kuruluğun giderilmesi de çok önemlidir.

Bunların yanında ağız kokusuna neden olan diş çürüğü, diş eti iltihabı gibi ağız ve diş sağlığı sorunları varsa, mutlaka bir diş hekimi tarafından değerlendirilerek uygun tedavinin planlanması gerekmektedir. Bunların dışında altta yatan diğer sağlık sorunlarından ileri gelen ağız kokularında, uzman bir hekimin değerlendirmesine göre gerekli olan tedaviler planlanarak uygulanır.

Ağız Kokusu Nasıl Önlenir?

• Ağız kokusunun oluşmaması veya tekrarlamamasına yönelik kişiye doğru ağız hijyeninin nasıl yapılacağına dair eğitim verilerek ağız sağlığına yönelik alışkanlıkların kazanılması çok önemlidir. Bu anlamda yapılabilecekler arasında şunlar vardır:
• Günde en az ikişer dakika boyunca, en az iki kez diş fırçalama öğütlenir.
• Ağızdaki besin artıklarının temizlenmesine yönelik diş ipi kullanılması tavsiye edilir.
• Dil ve yanaklar gibi ağız dokularında da artık birikimi ve mikroorganizma oluşumunun engellenmesi için, bu bölgelerin de fırçalanması önerilir.
• Protez diş kullanımı söz konusu olduğunda, geceden protezin çıkarılarak temizlenmesi ve kullanım öncesinde de temizliğine dikkat edilmesi istenir.
• Ağız temizliğinin ardından antibakteriyel ağız gargaraları kullanılabilir.
• Ağız kokusunun giderilmesinde naneli şeker gibi aromatik maddeler kullanılabilir.
• Yılda iki defa ağız ve diş muayenesinin yaptırılması tavsiye edilir.
• Tüketilen besinlerden sarımsak, süt ürünleri, çok şekerli yiyecekler gibi ağız kokusuna neden olabilecek gıdaların çıkarılması veya azaltılması ağız kokusunun önlenmesine katkıda bulunabilir.
• Kullanılan diş fırçalarını üç-dört ayda bir değiştirmek de; diş fırçalarının üzerinde üreyebilen mikroorganizmalardan korunarak ağız kokusunu önleme de önemli olabilir.

Ramazan Ayında Ağız Kokusu Nasıl Önlenir?

Ağız kuruluğunu önleyerek bol sıvı alınmalıdır. Ağız hijyenine özen gösterilmeli, dişler ile beraber dil ve yanaklar da fırçalanmalıdır. Suyu yutmamak kaydıyla gün içinde ağız su ile çalkalanabilir. Ağız kuruluğunu artıran baharatlı yiyecekler, çay, kahve gibi besinler az tüketilmelidir. Soğan, sarımsak gibi kötü kokuya neden olan besinler pişirilerek tüketilmelidir. Lokmalar mümkünse fazla çiğnendikten sonra yutulmalıdır.