Ödem Nedir? Ödem Nasıl Atılır?

Vücudumuzda normal koşullar altında alınan sıvı miktarı ile atılan sıvı miktarı arasında bir denge söz konusudur. Dolaşım sistemimiz kalpten aldığı sıvıyı kan damarları ile dokulara taşır.

Ödem Nedir?

Ödem, vücutta sıvı dengesinin bozulması sonucu dokularda fazla sıvı birikmesi ile oluşan şişlik durumudur. Normal koşullarda, dolaşım sistemi aracılığıyla dokulara taşınan sıvı, ihtiyacı olan oksijen ve besin ögelerini sağlayarak kan damarlarına geri döner. Ancak hareketsizlik, iklim değişiklikleri, ilaç kullanımı gibi faktörler nedeniyle bu denge bozulduğunda sıvı dokularda birikir ve şişlikler (ödem) meydana gelir. Ödem, özellikle el, ayak, bacak gibi bölgelerde belirgin hale gelir ve sıklıkla rahatsızlık hissine neden olur.

Ödem Neden Olur? 

Vücudumuzda normal koşullar altında alınan sıvı miktarı ile atılan sıvı miktarı arasında bir denge söz konusudur. Dolaşım sistemimiz kalpten aldığı sıvıyı kan damarları ile dokulara taşır.

Vücudumuzda normal koşullar altında alınan sıvı miktarı ile atılan sıvı miktarı arasında bir denge söz konusudur. Dolaşım sistemimiz kalpten aldığı sıvıyı kan damarları ile dokulara taşır. Dokuların ihtiyacı olan oksijeni ve besin ögelerini içeren bu sıvı, dokulara gelindiğinde kan damarlarından ilgili dokulara aktarılır, besin ögeleri kullanıldıktan sonra tekrar kan damarları aracılığıyla kalbe geri döner. Hareketsizlik, iklimsel faktörler, ilaç kullanımı gibi çeşitli durumlarda ise bu sıvıda dengesizlik yaşanır ve vücutta ödemler (sıvı tutulumu) oluşur.

• Hareketsizlik: Normalde bacak kasları yürürken veya koşarken kan damarlarını sıkıştırarak kanın akımını sağlar. Kaslar hareketsiz kaldığında kan venlerde toplanır ve sıvıyı dokulardan kan damarlarına aktarım zorlaşır ve sıvı dokularda birikir, ödem oluşur. Özellikle otobüs veya uçak yolculuğu gibi uzun süre hareketsiz kalınan durumlarda ayak bileği ve ayaklarda sıvı tutulumu gözlenir.
• Isı: Fazla ısı kan damarlarının genişlemesine neden olur ve sıvının dokulara geçişini kolaylaştırarak ödeme sebep olur. Yüksek nem bu tabloyu daha da ağırlaştırır.
• Lodos: Bedensel ve ruhsal açıdan insan sağlığını olumsuz yönde etkileyen ve uykusuzluk veya aşırı uyku hali, baş ve mide ağrısı, yorgunluk, huzursuzluk, iştahsızlık veya aşırı iştah gibi pek çok probleme neden olan lodos vücutta su toplanması ve şişkinliğe neden olan önemli bir faktördür.
• İlaç kullanımı: Bazı ilaçlar (steroid, HRT, non-steroid anti-inflamatuvar ilaçlar, kan basıncı düzenleyici bazı ilaçlar gibi) kan damarlarından ayrılan sıvının hızının ayarlanmasını etkileyerek ödeme neden olurlar.
• Tuzlu besin tüketimi: Vücut dokularının belli oranlarda tuza ihtiyacı vardır, ancak fazla tuz tüketildiğinde vücut bu tuzu yapısında suyu tutarak seyreltir ve sonuçta ödem oluşur.
• Menstürasyon ve hamilelik: Hormon seviyelerindeki değişim vücuda giren ve atılan sıvı dengesini etkileyerek sıvı tutulumuna neden olur.
• Çeşitli hastalıklar: Kalp hastalığı, böbrek hastalığı, tiroit, lenfödem ve karaciğer hastalığı gibi hastalık tablolarında, kan pıhtılaşmasında, enfeksiyon ve inflamasyonlarda ve tümör gibi durumlarda vücudun sıvı dengesi bozularak ödem oluşur.

Ödem Belirtileri Nelerdir? 

• Göz kapakları
• Eller ve ayaklarda aşırı şişme
• Ağırlık artışı
• Bacaklarda aşırı terleme
• Yüksek kan basıncı
• Nabızda artış en sık görülen belirtilerdir. 

Ödemin altında çok ciddi bir sağlık problemi yer alabilir, bu nedenle iyi gözlemlemek ve gerektiğinde doktora başvurmak gerekir.

Ödem Nasıl Atılır? Ödem Atmak İçin Neler Yapılabilir?

• Yeterli miktarda su tüketilmelidir (35 ml/kg/gün)
• Sodyum alımı azaltılmalıdır. Yüksek sodyum sıvı tutulumunu arttırır.
• Tüketilen besinlere dikkat edilmelidir. Karahindiba (dandelion), kabuklu armut, maydanoz, salatalık, elma, üzüm, kabak, portakal, tam tahıl ürünleri, yeşil yapraklı sebzeler, tarçın ve karanfille yapılmış çay, kiraz sapı, mısır püskülü, avokado yaprağından hazırlanmış karışım vücuttan sıvı atılımı sağlarken salamura ve turşu gibi tuzlu yiyecekler, alkol, kola, kafein, çikolata, şeker, soya sosu gibi besinler, aşırı protein ve süt ürünleri tüketimi, meyankökü içeren besinler vücudun sıvı tutulumunu arttıran besinlerdir.
• Sağlıklı kilo diliminde yer almaya özen gösterilmelidir. Fazla kilo damarlar üzerinde ekstra basınç oluşmasına ve dolaşımın yavaşlamasına ve sonuçta vücuttaki sıvı dengesinin bozulmasına neden olur.
• Egzersiz yapılmalıdır. Düzenli fiziksel aktivite dolaşım sistemi için uyarıcıdır ve sıvı dengesini düzenlemeye yardımcıdır.
• Masaj vücudun ödeminin çözülmesine yardımcıdır.

Ödem Çeşitleri Nelerdir?

Ödemin türleri, biriken sıvının vücutta bulunduğu bölgeye ve ödemin oluşum nedenine göre farklılık gösterir. İşte en sık rastlanan ödem türleri:

Bacaklarda Şişme (Ödem) Hangi Hastalıkların Belirtisi Olabilir? 

Bacaklarda şişme (ödem), kalp, böbrek ya da karaciğer rahatsızlıklarına da işaret edebilir. Bu nedenle mutlaka detaylı kan, idrar tahlilleri ve görüntüleme tetkikleri ile değerlendirilmeli ve böbrek, karaciğer hastalıkları ekarte edilmelidir.

Kalp hastalığına bağlı ödemin nedeni kalbin kanı pompalama görevini tam olarak yerine getirememesidir. Pompalamanın yeterli olmamasına bağlı olarak sağ veya sol kalp yetmezliği gelişir. Kalp yetmezliği diye adlandırdığımız bu durumda ödem sıklıkla bacaklarda görülür ve nadiren yüz ve kolları tutar. Ancak ileri evre kalp yetmezliğine bağlı ödemde bacaklarla birlikte karın boşluğunda sıvı (asit) olabilir.

Bacaklarda ödem kalp hastalıklarından sıklıkla kalp yetmezliğinin habercisidir. Bazen kalp yetmezliği olan yatan hastalarda, kuyruk sokumu üstünde ödem görülebilir. By-pass ameliyatı sonrası da damar alınan bacakta ödem oluşabilir. İleri evre kalp yetmezliğinde ve kalp zarının sertleşip, kalbi sıkıştırması durumunda bacaklardaki ödeme karın boşluğunda sıvı birikmesi (asit) eşlik edebilir.

Tansiyon tedavisinde kullanılan bazı ilaçlarda (kalsiyum kanal blokerleri) ayak ve ayak bileğinde ödeme neden olabilirler. Bu durumda mutlaka doktorunuza başvurup durumu bildirmeniz gerekmektedir.

Böbrek rahatsızlıklarında bağlı ödemin nedeni idrarla protein kaçağının olmasıdır. Böbrek rahatsızlıklarına bağlı ödem hem bacaklarda hem de yüzde görülebilir. Böbrek rahatsızlığına bağlı bacaklardaki ödem bazen böbrek yetersizliğinin ilk bulgularından olabilir.

Öte yandan ileri evre karaciğer rahatsızlıklarına (siroza) bağlı ödemin sebebi kanda protein (albümin) miktarının azalmasıdır ve ödem hem bacaklarda hem de karında asit şekilde görülebilir.

Bacak şişmeleri tüm vücudu ilgilendiren hastalıklar sonucu oluşabildiği gibi, sadece o bacağa ait bir rahatsızlıkta da görülebilir. Bacak toplardamarlarındaki tıkanıklıklar ve veya yetersizliklerde her iki bacakta (diz ile ayak bileği arasında) şişliklerin nedeni olabilir. Bacaklarda toplardamarlardaki dolaşım bozukluğu sonucu gelişen varisler ya da şişmanlık ve sıkı korse kullanımı da bacaklarda ödeme neden olabilir.

Hamilelik döneminde de bacaklarda ödem yakından takip edilmelidir. Hamilelikte bacaklarda ödem idrarda protein kaçağının habercisi olabilir. Bu durumu mutlaka kadın doğum doktorunuza bildirmeniz gerekir. Hamilelikte bacakalrda ödem gebelik zehirlenmesi (pre-eklamsi/eklamsi) yönünden yakın takip edilmenizi gerektirebilir.

Guatr ve bazı metabolik hastalıklarda her iki bacakta simetrik ödem görülür.

Ödem Nasıl Anlaşılır?

Ödem, genellikle şişlik, ağırlık hissi ve ciltte gerilme gibi belirtilerle kendini gösterir. Ödemi anlamanın en yaygın yollarından biri, cilde baskı uygulayıp bıraktıktan sonra bölgede çukur oluşup oluşmadığını kontrol etmektir. Çukur kalıyorsa, bu durum çukur ödem (pitting ödem) olarak adlandırılır ve ödem belirtisi olabilir. Özellikle bacaklar, ayak bilekleri, eller ve göz çevresi gibi bölgelerde şişlik daha belirgin olabilir. Ayrıca, sıkı giysiler veya ayakkabıların normalden daha dar hissettirmesi de ödemin bir işareti olabilir.

Ödem Nasıl Geçer?

Ödemin geçmesi, altta yatan nedenin tedavisi ile mümkündür. Hafif ödem vakalarında aşağıdaki yöntemler ödemin azalmasına yardımcı olabilir:

• Düzenli Egzersiz: Hareket etmek, kan ve lenf dolaşımını hızlandırarak ödemin dağılmasını sağlayabilir.
• Tuz Tüketimini Azaltma: Aşırı tuz tüketimi sıvı birikimine neden olabilir. Düşük sodyum diyeti uygulamak ödemin azalmasına yardımcı olur.
• Bacakları Yükseltme: Özellikle bacaklarda ödem varsa, bacakları yukarı kaldırmak ödemin azalmasını sağlar.
• Bol Su Tüketimi: Yeterli miktarda su içmek, vücudun sıvı dengesini koruyarak ödemin dağılmasına yardımcı olabilir.

Ödem Nasıl Tedavi Edilir?

Ödem tedavisi, ödemin türüne ve nedenine göre belirlenir. Ödemin altında yatan sebep kalp, böbrek veya karaciğer kaynaklıysa, tedavi bu hastalıkların kontrol altına alınmasıyla birlikte uygulanır. Tedavi seçenekleri şunlardır:

• Diüretikler (İdrar Söktürücüler): Doktor kontrolünde verilen diüretik ilaçlar, vücuttaki fazla sıvıyı atmaya yardımcı olabilir.
• Altta Yatan Hastalıkların Tedavisi: Kalp yetmezliği, böbrek veya karaciğer hastalıkları gibi durumlar ödemin temel nedeniyse, bu hastalıkların tedavi edilmesi ödemin azalmasına yardımcı olur.
• Beslenme Düzenlemesi: Diyette tuz miktarını azaltmak ve ödem atıcı yiyecekleri tüketmek tedaviye destek sağlar.
• Sıkıştırma Çorapları: Bacaklarda oluşan ödem için özel sıkıştırma çorapları kullanmak, dolaşımı iyileştirerek ödemin azalmasına yardımcı olabilir.

Ödem Atıcı Yiyecekler Nelerdir?

Ödem atmaya yardımcı bazı yiyecekler şunlardır:

• Salatalık: Yüksek su içeriği ile ödem atıcı özelliğe sahiptir ve sindirim sistemini destekler.
• Maydanoz: Doğal bir idrar söktürücüdür ve ödem atmaya yardımcı olabilir.
• Karpuz: Su oranı yüksek olan karpuz, ödem atımına destek sağlar.
• Ananas: Bromelain enzimi içerir ve iltihap önleyici etkisiyle ödemi azaltabilir.
• Yeşil Yapraklı Sebzeler: Potasyum içeriği yüksek olan bu sebzeler, vücudun sıvı dengesini koruyarak ödemi azaltır.
• Elma: İçerdiği lifler ve su oranı sayesinde ödemin atılmasına katkıda bulunur.

Bu yiyecekler, ödemin azaltılmasına yardımcı olabilse de, kalıcı veya sık tekrarlayan ödem durumlarında mutlaka bir doktora danışmak önemlidir.