Presbiyopi (Yaşa Bağlı Yakını Görememe) Nedir?

Presbiyopi kelime anlamı ile yaşlı göz demektir. Yaşa bağlı yakını görememe, ilerleyen yaşlarda özellikle 40 yaş sonrası gözün akomodasyon denilen net görebilmek için yaptığı değişimleri yapma yeteneğini zaman içinde kaybetmesi sonucu meydana gelen bir hastalıktır. Bu hastalığı gerçekten anlamak için öncelikle gözün görme işlevini nasıl yerine getirdiğini anlamak gerekir.

Göz Nasıl Görür?

Göz, duyu organları arasında karmaşık çalışma mekanizmasına sahip olan bir organdır. Nesnelere çarpıp direkt olarak göze gelen ışınlar, gözün ışığı uygun şekilde kıran yapılarından sırasıyla geçer. Bu yapılar kornea, göz bebeği olarak bilinen pupilla ve en önemli ışığı kıran ve görme için uyum sağlayan yapı yani göz merceğidir. Bunların amacı retina denilen yere ışığı odaklayabilmeyi sağlamaktır. Retina özelleşmiş bazı hücreler taşır. Bunlara fotoreseptör adı verilir ve ışığı bir sinyale çevirerek göz sinirleri ile beyne ulaştırmayı sağlayan yapıdır. Beyne ulaşan bu sinyal sonucu göze gelen ışık anlamlı görüntüler oluşturur. Bu basamaklardan herhangi birinde oluşan sorun nedeniyle görme işlemi sağlıklı yürümez ve kişi net göremez veya hiçbir görüntü algılayamayabilir.

Presbiyopi Nasıl Gelişir?

Presbiyopi göze gelen ışığı uygun şekilde retina üzerine odaklanmasını sağlayan elastik ve uyum sağlayabilen yapısının yaşa bağlı olarak bu özelliğini kaybetmesi ile uzaktan yakına gelen nesneleri net görememe ile sonuçlanan bir göz kusurudur. Yakına odak yapma yeteneğinin azalması olarak da tarif edilebilir. Göz merceği elastik dokusu kalınlaşır ve sertleştiğinde retina üzerinde toplanması gereken ışıklar dağınık bir şekilde retinaya ulaşır. 

Bu retinanın beyne karmaşık sinyaller göndermesine neden olur ve göz bulanık görüntüler ile nesneyi algılar. Bu göz kusurunun genetik ve cinsiyetin dışında yaşın ilerlemesi ile ortaya çıkması sonucu sebepleri araştırılmıştır. Nedeni tam anlamıyla bulunamamış olsa da insanlar yaşlanırken işlevsel hücrelerinin de yaşlanması ve bu hücrelerin yenisinin üretilememesine bağlı olarak bu hastalığın ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bu duruma ek olarak yine yaşın ilerlemesi ile bağıntılı astigmat vb. birçok göz kusuru da birlikte görülebilmektedir.

Presbiyopi Belirtileri Nelerdir?

Günlük hayatta çok sık rastlanılan bir problem olan yaşa bağlı yakını görmeme sorunu, özellikle kitabı, gazeteyi net bir şekilde okuyamama, eldeki resim veya nesneyi tam görememe ve bunun sonucunda gözden bu nesneyi uzaklaştırma tepkisi en net belirtisidir. Genel kural olarak göze 50 cm'den daha yakındaki eşyaları net görememek şeklinde tanımlanır. Uzun süre net görememekten kaynaklı kişilerde baş ağrısı oluşabilmektedir. Yine uzun vadede kişi kendini, yakını net görmek için odaklanmaya zorladığında daha sonra uzaktaki nesnelere bakarken de odaklama ve netleme sorunu yaşayabilir. 

Bazı yaşı ilerlemiş kişilerde belirti vermediği halde de bu hastalığın teşhisi konulmuştur. Bunun sebebi genellikle bu hastalığa eşlik eden görme kusuru yaratan başka bir hastalığın da kişide olması sonucu birbirinin belirtilerini gizleyebilir. 

• Okunanları uzaklaştırma,
• Yakın mesafede iş yapamama (net görememe)
• Okurken parlak ışığa ihtiyaç duyma,

Presbiyopi Nedenleri Nelerdir?

Bu problemin nedeni hala tam olarak anlaşılmasa da yapılan araştırmalarda bazı görüşler vardır. Genellikle 38-45 yaş arasında meydana gelir. Göz merceği yapı olarak saydam, esnek ve bir kapsül ile kaplı yapıdadır. Gözün diğer yapıları ile koordineli olarak çalışır. Bu yapının sertleşmesi, esnekliğini yitirmesi, kapsülün yapısının bozulması, lensin hareketlerine yardımcı olan liflerin deforme olması gibi birçok durum bu hastalığa neden olarak görülmüştür. Göz hücrelerinden bazıları kendilerini deri hücresi gibi sıklıkla yenisi üretilerek kendisini yenileyemez. Bu durumlar oluştuğu zaman radikal bir tedavi uygulanana kadar kendi haline iyileşmezler.

Presbiyopi Tanısı Nasıl Konur?

Presbiyopi teşhisi genellikle kısa bir göz muayenesinde konur. Hasta cisimleri 50 cm’den daha yakına getirdiğinde görmekte zorlanır. 

Hekime başvurduğunda Snellen göz testinde tablodaki harfleri okumaya çalışır. Bu test önceden belirlenmiş uzaklıktadır ve hekim tarafından yapıldığı için tanı koymak için yeterlidir. 

Eğer başka bir ışığı kırma probleminden kaynaklı olarak yeterli sonuç vermezse, doktor retinoskopi işlemini isteyebilir. Bu hekimin hastanın durumuna göre vereceği bir karardır ancak genelde basit bir tarama testiyle teşhis konulur.

Presbiyopi Nasıl Tedavi Edilir?

Yaşa bağlı yakını göremeyen kişiler için bilinen en yaygın tedavi yöntemi presbiyopi gözlüğü, halk arasındaki adıyla “okuma gözlüğü”, kullanmaktır. Göz merceğinin yapamadığı odaklama ve ışığı, retina üzerinde toplama işini göze gelmeden önce özel gözlük camlarının yapması sağlanır. Bu görme kusuru belli bir yaş üzerindeki bireylerde görüldüğü için kişilerin gözlüğe adapte olmaları daha kolaydır. 

Ancak bazı kişilerin gözlük kullanmayı tercih etmemesi sonucu başka tedavi yöntemleri üzerine düşünülmüştür. Uzun zamandır başka problemler için  kullanılan kontakt lensler gözlük kullanamayan kişiler için bir alternatiftir. Gözlük kullanımı kontakt lensin kullanımından kaynaklı oluşabilecek riskleri daha az taşırken, presbiyopi için kullanılan kontakt lensler gözlüğe kıyasla daha geniş bir görme açısı sağlar. Avantaj ve dezavantajlar kişinin durumuna göre doktor ile birlikte karar verilir.

Her iki tedavide kişinin başka bir görme kusuru varsa bunların da tedavisini eğer mümkünse aynı gözlük veya lensle birleştirerek hastanın günlük hayatı daha konforlu hale getirilebilir. 

Bir başka tedavi yöntemi olarak cerrahi tedavi de tercih edilebilir. Cerrahi tedaviler arasında farklı teknikler hala denenmektedir. Yaygın olanları arasında göz içi merceğe lazer tedavisi ve mercek cerrahisi uygulamaktır. Bazı hastalar yaşantıları gereği gözlük ve kontakt lens kullanımına sıcak bakmayabilirler veya bazı hastalar için uzun vadede gözlük ve kontakt lens kullanımı uygun olmayabilir. Cerrahi tedavi çoğunlukla bu durumlarda tercih edilir. 

Presbiyopi Ameliyatları Nelerdir?

Günümüzde presbiyopi, korneaya lazer uygulaması veya multifokal/trifokal veya akomodatif göz içi lens yerleştirmesiyle başarılı bir şekilde tedavi edilmektedir.

Lazerle korneanın çizilmesi olarak bilinen lazer cerrahi yöntemi, 40 yaş üstü, gözlük kullanmak istemeyen, miyop, hipermetrop ve asigmatı olan hastalarda uygun bir yöntemdir. Damla anestezi ile işlem gerçekleştirilir ve hasta hemen sosyal hayatına geri döner. Eşlik eden kırma kusurları da aynı seansta düzeltilebilir.

Presbiyopinin İlerlememesi ve Erken Tanı İçin Neler Yapılabilir?

Yapılan araştırmalar ve verilere dayanarak, Amerikan Oftalmoloji Akademisi'ne göre 40 yaşını geçmiş tüm sağlıklı bireylerin mutlaka alanında uzman hekimlerce göz muayenesine tabi tutulmaları gerekir. Yaşa göre sınırlandırmak gerekirse 40-55 yaş arasında, hastalığı veya belirtisi olmayan her hasta için 2-4 yılda 1 kez, 55-65 yaş arası kişiler için muayene sıklığı 1-3 yılda 1 kez olacak şekilde düzenlenmelidir. 65 yaşının üstünde olan her kişi için mümkünse yılda 1 kez göz muayenesi yaptırılması önerilir. Gereken önlemler alındığında presbiyopi korkulacak bir durum yaratmayan fizyolojik bir sorundur. Herkesin yaş ile birlikte eşit derecede risk altında olduğu hatırlanmalıdır.

Ailesinde göz problemi olmayan ve herhangi bir görme problemi yaşamayan kişi ile halihazırda görme problemi yaşayan kişi aynı yaştalarsa eşit riskte değerlendirilir. Tedavisi basit bir şekilde uygulanan ve hayat kalitesini olumsuz etkilemeyen presbiyopi için kişinin üstüne düşen sorumluluk sadece belirli zamanlarda göz taraması yaptırmasıdır. Yaşlanma süresinde en çok etkilenen organlardan biri olan göz hiçbir belirti vermeden seyredebilen bu gibi hastalıkların risklerini taşıyan önemli bir duyu organıdır. Rutin kontrollerin atlanmaması önemlidir.