Sosyal Fobi Nedir? Sosyal Fobi Nasıl Yenilir?

Sosyal fobi, sosyal anksiyete (kaygı) bozukluğu veya sosyal fobi bozukluğu olarak da bilinen, kişinin sosyal ortamlarda yani sosyal olduğu durumlarda, ortamda bulunan diğer insanlar tarafından tuhaf, gülünç veya utanç verici bulunmasından kaygı duyması hatta bu durumlardan büyük korku duymasıdır.

Sosyal Fobinin Tipleri Var mıdır?

Sosyal fobinin iki farklı tipi bulunur; yaygın tip ve yaygın olmayan tip. Korkuların birçok durumu kapsaması durumunda yaygın tip sosyal fobi görünürken sadece bazı durumları kapması durumunda yaygın olmayan sosyal fobi görülür.

Sosyal Fobinin Belirtileri Nelerdir?

• Sosyal durumlardan veya fazla insan bulunan ortamlardan kaçınma,
• Kızarma ve kaslarda titreme,
• Çarpıntı,
• Titreme,
• Terleme,
• Kaslarda gerginlik,
• Ellerde titreme,
• Midede veya bağırsakta görülen rahatsızlık,
• Boğazda kuruma görülmesi,
• Kafada hissedilen fazla baskı,
• Kekeleme,
• Ses titremesidir.

Çocuklarda bu belirtiler ağlama, ebeveynini rahat bırakmama ve ona yapışma veya öfke nöbetleri şeklinde görülebilir.

Sosyal Fobi Neden Olur?

Sosyal fobi oluşumunda birçok faktör etkilidir. Biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörlerin sosyal fobi gelişiminde etkili olduğu araştırmacılar tarafından yapılmış bazı araştırmalar sonucunda belirlenmiştir. Bu faktörlere örnekler:

• Genetik yatkınlık (irsiyet): Akrabalarında veya ailesinde sosyal fobili birinin olması kişide sosyal fobi gelişme olasılığını arttırır.
• Serotonin dengesizliği veya azlığı: En önemli sosyal fobi nedeni olarak gösterilir. Serotonin dengesinin bozulduğu durumlarda serotonin bir nörotransmitter olarak işlevini gerçekleştirerek sinir hücreleri arasındaki haberleşmeyi sağlayamaz ve böylece bilgiler beyinde gerektiği gibi iletilemeyerek anksiyeteye neden olabilir.
• Kişilik özellikleri,
• Ebeveynlerin çocuklarını katı, fazla duygusal olmayan şekilde fakat kontrolcü, reddedici ve aşırı korumacı olarak yetiştirmesi durumunda çocukların normal gelişim sürecinde öğrenmesi gereken bazı sosyal becerileri öğrenememesi,
• Ebeveynlerin çocuktan beklentilerinin yüksek olması ve çocuğun beklentiyi karşılayamadığı durumda cezalandırılması,
• Diğer insanlar ile daha önceden sosyal bir ortamda yaşanan kötü tecrübeler yani zihinsel altyapısı daha önce hazırlanmış olan sosyal fobi (rezil olduğunun düşünülmesi, küçük düşürülmek, dışlanmak, aşağılanmak gibi),
• İnsan hayatında önemi bulunan ve kişiye sıkıntı, üzüntü veren bazı olaylar (ölüm, ayrılık gibi).

Sosyal Fobi Tanısı Nasıl Konur?

Sosyal fobi belirtileri görülmesi durumunda bir psikiyatrist veya psikoterapiste başvurmak gerekir. Başvurulan psikiyatrist veya psikoterapist hastanın fizik muayenesine ek olarak hastanın rahatsızlıkları, genel sağlık durumu ve bedensel hastalıkları hakkında bilgi edinir. Görüşme sonucunda bu belirtilere fiziksel bir rahatsızlığın neden olup olmadığı ortaya çıkar. Fiziksel rahatsızlık bulunmadığı takdirde hasta psikolog veya psikiyatriste yönlendirilir. Psikiyatrist ve psikologlar tanımlanmış kriterlere ve Liebowitz sosyal fobi test sonucuna göre sosyal fobi tanısı koyar. Aynı zamanda sosyal fobinin şiddeti de değerlendirilir. Sosyal fobinin farklı zihinsel hastalıklarla da bağlantısı bulunabildiği için hekim hastaya bu yönde de testler uygulamalıdır.

Sosyal Fobi ile Çekingenlik Aynı Şey Midir?

Sosyal fobi tanısının konulmasında önemli bir nokta da çekingenlik ile sosyal fobinin ayrılmasıdır. Kişi kendinde gördüğü belirtilerin çekingenlik mi olduğunu yoksa sosyal fobiden mi kaynaklandığını karıştırabilir. Topluluk önünde konuşma, bazı sosyal ortamlarda kendini ifade etmekten çekinme gibi durumlar birçok insanın başına gelebilir. Bu durumlar sosyal fobi belirtileri olarak sayılmaz. Bu gibi korkuların yanında kaçınma davranışlarının da görülmesi sosyal fobiye işaret ediyor olabilir. Ayrıca sosyal fobili kişi o duruma karşı duyulan korkunun çok fazla olduğunu ve gereksiz olduğunu bilir. Bu aşırı ve anlamsız olan korkuya katlanmaya çalışması durumunda büyük sıkıntılar yaşayabilir. Gerçekten korku duyulması gereken yani korku duyulmasının anlamlı olduğu olaylarda görülen belirtiler sosyal fobi varlığını göstermez.

Sosyal Fobi Nasıl Tedavi Edilir? Sosyal Fobi Nasıl Yenilir?

Sosyal fobi doğru gerçekleştirilen tedavi ile genellikle tamamen iyileştirilebilen bir psikiyatrik rahatsızlıktır. Fakat tedavinin başarısını birçok faktör etkileyebilir. Bu faktörler;

• beraberinde farklı psikiyatrik hastalıkların görülmesi, 
• başlangıcının erken yaşta olması,
• kişinin tedaviye olan isteği,
• kişinin tedavi sürecindeki iyileşmeye yönelik çabası olarak sayılabilir. Bu faktörler ışığında beklentilerin gerçekçi boyutta olması gerekir. 

Sosyal fobide tedavi ilaçla yapılan tedavi ve psikoterapi olarak iki tiptedir. Hastalığın şiddetine göre bazen sadece psikoterapi uygulanırken genellikle iki tedavinin birlikte uygulanması tercih edilir. 
İlaç dışı tedavi yönteminde bilişsel davranış terapisinin (BDT) sosyal fobi çözümünde en etkili yöntemdir. Bilişsel davranışçı terapi hakkında detaylı bilgiye BDT Nedir? adresinden ulaşabilirsiniz.

BDT’nin amacı sosyal fobi teşhisi konmuş kişinin düşüncelerinin daha mantıklı bir yere yönlendirilmesi ve daha önce kişinin kaygı duymasına neden olmuş durumlardan kaçınmamasını sağlanmasıdır. Bu terapide sosyal fobili kişinin kaygılarının nedeni araştırılır ve korkularıyla yüzleşmesi sağlanır. Kişinin kaygı duymasına neden olan herhangi bir olaya karşı daha önce verdiği tepkileri tanıması ve daha öncekilerden farklı bir tepki vermesi sağlanır. Sistematik duyarsızlaştırma bu terapinin en önemli amaçlarındandır. Sistematik duyarsızlaştırma sonucunda kişi korkularıyla başa çıkmayı öğrenir. 

Sosyal fobi tedavisinde kullanılan ilaçlar genellikle serotonin dengesizliği veya serotonin yetersizliği üzerine etkilidir. Bu ilaçların etkileri ancak 2-3 hafta içerisinde görülebilir. Ancak 10 hafta kullanım sonrasında ilacın etkinliğine dair bir yorum yapılabilir. Bu ilaçlar kişide kalıcı bir hasara neden olmazlar. Gerekli etki için tedavi süresi ortalama 9-12 ay olmalıdır.

• Bilişsel davranış terapisinin yanında ilaç tedavisinin uygulanması tedaviyi daha etkili hale getirir ve belirtilerin azalmasını sağlar.
• Bu tedavi yöntemlerine ek olarak sosyal fobinin tedavisinde sosyal becerilerin geliştirilmesi amacıyla danışmanlık ve nefes egzersizleri gibi teknikler de kullanılabilir.

Sosyal Fobi Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Duyulan korku sosyal beceride görülen eksiklik veya yaşanan herhangi bir kötü olay sonucunda ağırlaşarak panik atağa çevrilebilir.

Tedavisi yapılmayan veya herhangi bir destek almayan sosyal fobili kişilerde bu durum ileride sosyal hayatta, iş hayatında, okul hayatında veya ilişkilerde birçok probleme neden olabilir. Kişinin günlük hayatını olumsuz yönde etkiler, kişinin günlük rutinini bozar. Tedavi edilmeyen durumlarda ayrıca kişide ilerideki zamanlarda depresyon ve alkol kullanımının artması görülebilir.

Sosyal fobi ile ilgili merak ettiğiniz konuları Grup Florence Nightingale Hastaneleri’nin uzman ekibine sorabilir, sorunuzla ilgili öneriler isteyebilirsiniz. Bize ulaşmak için web sitemizde yer alan iletişim formunu kullanabilirsiniz.