Savant Sendromu Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Savant Sendromu’nun ilk bilimsel tanımı, Dr. J. Langdon Down tarafından 1887 yılında Londra'da yapılmıştır. Zihinsel yeteneklerinde önemli derecede bozukluklar olmasına rağmen, olağanüstü belleğe sahip bireyleri tanımlamak için "idiot savant’’ ifadesini (ismin kökeni, Fransızca'da “bilge” anlamına gelen “Savoir” kelimesinden gelmektedir.)

Savant Sendromu Nedir?

Savant Sendromu, otistik hastalıklar da dahil olmak üzere zihinsel veya fiziksel engelleri bulunan ve bu engellere tezat olabilecek çoğunlukla hafızayla ilgili olağanüstü yeteneklere sahip olan bireyler için kullanılan nadir bir sendromdur.

Otizm ve Savant Sendromu İlişkisi Nedir?

Otizmli her birey Savant Sendrom'lu değildir. Ayrıca Savant Sendromu taşıyan her birey de otizmli değildir. Çok nadir bir durum olmasına rağmen, her 10 otistik bireyden biri Savant Sendromu’na sahiptir. Savant Sendromu’na sahip bireylerin yaklaşık yarısı zihinsel gerilik ve gelişimsel engelliliğin diğer biçimlerine sahipken kalan yarısını otistik bireyler oluşturur.

Savant Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Çoğunlukla, bireyin doğumundan sonraki ilk 3 yılda saptanabilen Savant Sendromu, duygusal ve sosyal gelişimlerde, diğer insanlar ile sözel veya sözel olmayan iletişimin gecikmesiyle ya da saptanmasıyla tespit edilip teşhis konulabilir.

Savant Sendromu sıklıkla otizmli bireylerde görülür. Bu sebeple otizmin en yaygın sıklıkla görülen belirtileri arasında şunlar sıralanabilir:

• İnsanlarla göz teması kurmakta zorlanma, çok kısa süreli, alışılmadık bir biçimde göz kontağı kurmak ya da hiç göz kontağı kurmamak
• Konuşurken jest mimikleri çok az kullanmak ya da hiç kullanmamak, sosyal ortamların gerektirdiği mesafeyi iyi ayarlayamamak
• Akranlarının çoğunlukla aile bireyleri ya da arkadaşlarıyla birlikte yaptıkları pek çok etkinliği tek başına yapmayı tercih etmek
• Sıra dışı beden (kendi etrafında dönmek, oturduğu yerde sallanmak) ve el hareketleri yapmak ( ellerini sallamak, ellerini farklı biçimlerde tutmak)
• Davranışlarda esnekliğin olmaması, değişikliğe uyum sağlayamama
• Yaşıtları ile arkadaşlık ilişkisi kurmakta zorluk yaşama
• Konuşmayı öğrenmekte güçlük çekme, konuşurken zorluk yaşama
• Diğer insanların söylemek istediklerini, imalarını, esprilerini anlamakta zorluk yaşama
• Empati kurmak ile ilgili olarak karşısındaki kişinin duygularını analiz etme ve anlamada sıkıntı yaşama

Savant Sendromu Nedenleri Nelerdir?

2004 yılına kadar Savant Sendromu’nun neyin sebep olduğu hiçbir şekilde bilinmiyordu. Araştırmalara göre, sendromun bir gen veya genlerdeki değişiklikten kaynaklandığı düşünülür. Nedeni hala daha tam olarak bilinememekle birlikte otizmli bireyler, Savant Sendromu’nun gelişimi konusunda en yüksek olasılığa sahip olan grupta yer alır.

Savant Sendromu doğuştan olabildiği gibi edinilmiş bir sendrom da olabilmektedir. Diğer bir anlatımla doğum sonrası mevcut olup erken çocukluk çağlarında kendini beli eder ya da bebeklik, çocukluk ya da erişkinlikte geçirilen merkezi sinir sistemi veya kafa travması sonrası da gelişebilir. Zaman içinde, Savant becerilerinin kaybolması ise çok istisnai bir durumdur. Aksine, Savant becerileri zaman içinde kullanıldıkça gelişir veya aynı düzeyde kalır. Erkek çocuklarda otizm görülme sıklığı kız çocuklarına oranla 4 – 5 kat daha fazla görülür.

Savant Sendromu Türleri Nelerdir?

Parçalı becerileri olan Savantlar, yetenekli Savantlar ve olağanüstü Savantlar olmak üzere 3 tip Savant olgusu vardır. Savant Sendromu’na sahip olan bireyler, bu sıradışı yeteneklerinin yanında hemen her zaman olağanüstü hafızaları vardır. Doğumda olan bazı gelişimsel güçlüklerin de eklenmesiyle çocukluk döneminde ortaya çıkar. Ancak, Savant Sendromu doğumda gelişebileceği gibi sonradan da oluşabilir. Sağlıklı olan erişkin bireylerde Savant benzeri becerilerin frontotemporal demans sonrası ortaya çıktığı bildirilmiştir.

Savant Sendromu Yetenekleri Nelerdir?

Bireylerin ortalamanın altında bir zeka düzeyi olmalarına karşın, bir ya da birden fazla alanda aşırı düzeyde bilgi sahibi ve sıradışı yeteneklere sahip olurlar. Savant Sendromu’na bağlı olarak gelişen bu yetenekler ve beceriler her bireyde farklı düzeyde ve etkilerde gerçekleşir.

Bu sıradışı yetenekler arasında birden fazla basamaklı sayıların çok hızlı çarpımı, sanatsal ve müziksel yetenekler, takvim hesaplama, sporlarla haritalarla tarihle ilgili bilgileri ezberleme gibi çeşitli yetenekler olabilir. Bu beceriler genel olarak 5 kategoriye ayrılır: Sanat, müzik, takvim hesaplama, matematik ve mekanik ya da mekansal becerilerdir.

Savant Sendromu’na sahip olan bireylerin bazıları çok basamaklı sayıları hızlı bir şekilde kafalarından çarpıp bölebilir, bazılarının ise '22 Mart 1932 yılı haftanın hangi günü' sorusuna hemen 'Salı günü' diye cevap verebilecek sıradışı yetenekleri vardır. Kimisi 22 enstrüman çalmayı bilir, kimisi uzaklıkları herhangi bir ölçü kullanmadan hesaplayabilir ya da herhangi bir dili birkaç gün içinde öğrenebilir. Savant Sendromu’na sahip olan bireylerde çoğunlukla tek bir özgül beceri saptanır; ancak, bazı nadir vakalarda birden çok Savant becerisine sahip olan bireyler de gözlenmiştir.

Savant Sendromu Nasıl Tespit Edilir?

Bireylerin sahip olduğu bu olağanüstü yetenekler, sendromun kolayca tespit edilmesini sağlar. Bu üstün yetenekler çoğunlukla hafızayla ilgilidir.

Erken teşhis ve buna bağlı erken tedavi, otizm belirtilerinin azaltılmasında ve otizmli bireylerin hayata kazandırılması açısından çok önemlidir. Otizm ve buna bağlı olarak Savant Sendromu’nun teşhisi için herhangi bir somut tıbbi test bulunmamaktadır. Tespit edilmesinde en önemli etken gelişimsel bozukluğun gözlem yoluyla tespit edilmesidir. Çocuklarda akranlarıyla kıyaslandığında konuşma, sosyalleşme, davranışları açısından farklılıklar bulunup bulunmadığının gözlemlenmesi, hastalığa ilişkin ilk şüphelerin tespit edilmesi için önem arz eder.

Savant Sendromu Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Savant Sendromu, tek başına bir rahatsızlık olmadığı için Savant Sendromu’na eşlik eden altta yatan bozuklukların tedavi edilmesi gerekir. Savant Sendromu çoğunlukla eşlik eden otizm gibi merkezi sinir sistemi bozuklukları ve beyin hasarı gibi zihinsel hastalıkların tedavi süreçleri ile benzerdir.

Savant Sendromu’nda mevcut hastalıkların tedavilerine ek olarak Savant becerileri geliştirilerek kişinin kişisel, sosyal, ve mesleki alanlarda istenen yönde kullanılması ve geliştirilmesi hedeflenir. Bu şekilde kişinin özel yeteneklerinden yararlanılması altında yatan gelişimsel bozuklukların tedavisine yardımcı olabileceği düşünülmektedir. Altında yatan nedenler arasında en çok yer alan otizmde en etkili tedavi yöntemi özel eğitimdir. Otizmli bireylerin, bu bireyler için özel olarak açılmış nitelikli eğitimin verildiği kurumlarda eğitilmelidir. Erken ve doğru bir eğitim süreci ile beraber otizmli bir birey, toplum içinde kendi hayatını devam ettirebilecek bir seviyeye gelebilir.