Saç koparma hastalığı, kişide dayanılmaz bir saç yolma dürtüsünün görüldüğü durumdur.
Saç Koparma Hastalığı (Trikotilomani) Nedir?
Saç koparma hastalığı ya da diğer adıyla trikotilomani, tekrarlayan bölümler halinde karşı konulamaz saç çekme isteği uyandıran mental bir rahatsızlıktır. Trikotilomani hastaları, saç koparma isteklerini bastırmaya çalışsa da başarılı olamaz ve saç, kirpik veya diğer vücut kıllarını koparır.Saç koparma hastalığı, saçlı deride kel bölgelerin oluşmasına neden olabilir. Bu durum hastaların gerek sosyal, gerekse iş hayatında sorunlar yaşamasına yol açabilir. Trikotilomani hastaları saçlı derideki bu kel bölgeleri gizlemek için saçlarını uzatabilir veya farklı çözüm yollarına başvurabilir.Bazı hastalar için saç koparma hastalığı kontrol edilebilir bir durumdur. Bazı hastalarda ise saç koparma dürtüsü oldukça güçlü olabilir ve hastayı zorlayabilir. Hastaların saç koparma sıklığını davranışını azaltmak veya tamamen ortadan kaldırmak için çeşitli tedavi yöntemleri denenebilir.
- Tekrarlayıcı biçimde saç, kaş, kirpiklerdeki kılları çekme (bazen vücudun diğer bölgelerindeki kıllar da çekilebilir ve kıl koparılan kısım zamanla değişebilir)
- Saç koparmaya başlamadan önce veya koparma isteğine karşı direnirken artan gerginlik
- Saç koparma davranışından sonra gelen rahatlama ve zevk hissi
- Saçlı deride açılmış, kel bölgeler veya saçların belirli bölümlerinde kısalma
- Kaş ve kirpiklerde seyrelme, boş alanlar
- Spesifik bir saç tipini tercih etme
- Saç çekme davranışını ritüel haline getirme
- Koparılan saçları ısırma, çiğneme veya yeme
- Koparılan saçla oynama veya koparılan saçı dudaklara, yüze sürme
- Tekrar tekrar saç koparmayı durdurmaya çalışma
- Saç koparma isteğini durduramayınca en azından daha az sıklıkta koparmak için çabalama
- Saç koparma davranışı nedeniyle okul, iş veya sosyal hayatta ciddi stres altına girme
Saçla oynama hastalığı olan çoğu hastada deri yolma, tırnak yeme veya dudakları ısırma gibi davranışlar da görülür. Oyuncak bebekten, evcil hayvandan, battaniyeden, kıyafetlerden saç veya tüy koparma davranışı da trikotilomaninin bir bulgusu olabilir. Trikotilomani hastaları, saç koparma davranışını genellikle yalnızken yapar ve diğer insanlardan bu davranışı gizlemeye çalışır.
Saç koparma davranışı hastalarda odaklanmış veya otomatik bir şekilde olabilir. Odaklanmış davranışta, hasta saçını farkında olarak koparır. Hastanın saçını koparma konusunda karşı koyamadığı bir dürtüsü vardır ve saçını kopararak bir rahatlama sağlar. Bazı hastalar saç koparmayı daha özenli, törensel bir hale büründürür. Örneğin koparılacak doğru saçı belirlemeye çalışırlar veya koparılan saçı ısırırlar. Otomatik davranışta ise hasta saçını kopardığının farkında bile olmayabilir. Bu hastalar saçını televizyon izlerken, kitap okurken veya canı sıkıldığında koparabilir.Aynı hastada hem odaklanmış hem de otomatik saç koparma davranışı görülebilir. Davranışın nasıl olacağında kişinin o anki durumu, ruh hali etkili olur. Bazı durumlar kişide saç koparma davranışını tetikleyebilir. Saç taramak bu durumlara örnek olarak gösterilebilir.
-
Negatif Duygular: Trikotilomani hastalarının çoğunda saç koparma davranışı; anksiyete, stres, sıkıntı, gerginlik, hayal kırıklığı, yalnızlık gibi olumsuz duygularla başa çıkmak için yapılır.
-
Pozitif Duygular: Trikotilomani hastalarında saç koparma davranışı tatmin olma ve rahatlama hissine yol açar. Dolayısıyla hastalar bu duyguları hissetmeye devam etmek için saç koparma davranışını tekrarlar.
Saç çekme hastalığı kronik yani uzun süreli bir rahatsızlıktır. Hastalık, tedavi edilmediğinde dönem dönem şiddetlenebilir veya hafifleyebilir. Örneğin kadınlarda menstruasyon yani adet dönemindeki hormon değişimleri hastalık semptomlarının şiddetlenmesine neden olabilir. Bazı hastalarda; tedavi edilmeyen trikotilomani belirtileri ara ara ortadan kaybolur ve sonrasında tekrar ortaya çıkar.
Saç Koparma Hastalığı (Trikotilomani) Nedenleri Nelerdir?
Saç koparma hastalığı sebepleri henüz tam olarak aydınlatılamamıştır. Ancak hem genetik hem de çevresel faktörlerin saç yolma hastalığı gelişiminde etkili olduğu düşünülür.
Trikotilomani hastalığı sebepleri tam olarak bilinmese de, ailesinde saç koparma hastalığı olanlarda bu hastalığın görülme riski artmıştır.
Saç koparma hastalığı genellikle ergenlik yıllarında ortaya çıkar. Hastalarda görülen ilk belirtiler saçları koparma şeklindedir ve hastalar bu davranışın anksiyete ve stres hissini azalttığını ifade eder. Trikotilomani başlangıcında hastalar saçlarını kopardığının farkında olmayabilir. Hasta bu durumu fark ettiğinde utanır ve anksiyetesi artmaya başlar. Artan anksiyete saçların tekrar koparılmasına neden olur. Dolayısıyla hastada anksiyete-saç koparma-geçici rahatlama-utanma-tekrar anksiyete- saç koparma gibi bir döngü oluşur.
- Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB)
- Anksiyete
- Depresyon
- Otizm
- Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)
Saç Koparma Hastalığından Kurtulma Yolları Nelerdir?
Saç koparma hastalığından kurtulmak için öncelikle uzman birinden profesyonel yardım almak gerekir. Tedavi sürecinde kişinin kendi yapacağı bazı uygulamalar da saç koparma davranışının azaltılmasına yardımcı olabilir. Bu uygulamalar, hastada saçını koparma dürtüsü oluştuğunda hastanın dikkatini başka bir noktaya çekmeyi hedefler.
Hasta, saçını koparmak isteğinde;- Stres topu benzeri cisimleri sıkmak
- Ellerini yumruk yaparak kol kaslarını çalıştırmak
- Fidget tipi oyuncakları kullanmak
- Saçları kapatan bandana, bere tarzı aksesuarlar takmak
- Çekme dürtüsü geçene kadar belirlenen bir söz dizisini sesli bir şekilde tekrarlamak
- Stres ve anksiyeteyi azaltmak için rahatlatıcı bir duş almak
- Saç koparma dürtüsü gidene kadar derin nefes alıp vermek
- Egzersiz yapmak
- Saçları kısa kestirmek
- Parmak uçlarını flaster veya bant gibi yapışkan cisimler ile kaplamak gibi uygulamalar yapabilir.
Saç Koparma Hastalığı (Trikotilomani) Tedavisi Nasıldır?
Saç koparma tedavisi için davranış terapisi ve ilaç tedavisi uygulanabilir.
Davranış terapisinde ‘Alışkanlığı geri çevirme terapisi’ olarak adlandırılan bir yöntem kullanılabilir.
- Hastanın trikotilomani belirtileri ve tetikleyicileri konusundaki bilgilerini artırır.
- Hastada saç koparma davranışı yerine başka bir davranış koyulmasına yardımcı olur.
- Saç çekme davranışının durdurulması konusunda motive kalmayı sağlayacak yollar bulur.
- Farklı durumlar karşısında yeni öğrenilen becerilerin kullanılmasına yardım eder.
Trikotilomani tedavisinde etkili olabileceği düşünülen N-asetilsistein, klomipramin, olanzapin gibi çeşitli ilaçlar vardır. Doktor gerekli gördüğünde hastaya bu ilaçlardan birini reçete edebilir.Saç koparma hastalığı tedavi edilmediğinde bazı komplikasyonların gelişmesine neden olabilir.
Bu komplikasyonlar:- Duygusal Sıkıntı: Pek çok trikotilomani hastasının utanç, aşağılanma gibi duygular hissettiği raporlanmıştır. Bu durum hastalarda özgüven eksikliği, depresyon, anksiyete, alkol ve madde kullanımı gibi sorunlara yol açabilir.
- Sosyal Hayatta ve İş Hayatında Problemler: Saçlı derideki açık, kel bölgeler kişinin utanmasına yol açabilir. Bu nedenle kişi sosyal aktivitelerden, iş tekliflerinden uzak durabilir. Kişi özel hayatında saç koparma davranışım fark edilir korkusuyla diğer insanlarla yakınlık kurmaktan kaçınabilir.
- Cilt ve Saçta Hasar: Sürekli saç koparma davranışı saçlı deride enfeksiyon gibi bazı sorunlara neden olabilir. Saçın koparıldığı bölgelerdeki saç gelişimi kalıcı olarak durabilir.
- Trikobezoar: Koparılan saçların yenmesi, sindirim sisteminde trikobezoar olarak adlanırılan saç yumaklarının oluşmasına yol açar. Oluşan bu saç topları zaman içerisinde kusma, kilo kaybı, bağırsak tıkanıklığı ve hatta ölüm gibi ciddi sonuçlara sebebiyet verebilir.
Saç koparma hastalığı bir mental rahatsızlıktır. Hastanın tedavi edilmediği ve hastaya gereken desteğin verilmediği durumlarda trikotilomaninin ciddi sonuçları olabilir. Bu nedenle saç yolma, saç yeme gibi davranışları olan kişiler mutlaka bir uzmana başvurmalıdır.