Parkinson Hastalığı Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Parkinson, Alzheimer hastalığından sonra en sık rastlanan, yavaş ilerleyici, nörodejeneratif nitelikte bir beyin hastalığıdır. Beyin hücrelerinde kayıp ile seyreden Parkinson, hareketlerde yavaşlama, istirahat sırasında titreme, vücudun hafifçe önde doğru eğilmesi gibi semptomlarla karakterizedir. Kadınlara oranla erkeklerde %50 oranında daha fazla görülen bu nörolojik hastalık, çoğunlukla 60 yaş üzerindeki kişilerde görülse de 20 ila 40 yaşları arasında da ortaya çıkabilir.

Parkinson Nedir?

İlk kez 1817 yılında James Parkinson tarafından tanımlanarak literatüre giren hastalığın Türkiye'de görülme sıklığı %1 oranındadır. Hastalığın oluşturduğu belirtiler, kişinin yaşam kalitesinin oldukça düşmesine neden olur. Parkinson hastaları, doğru tanı ve tedavi ile uzun yıllar boyunca yaşamlarını sürdürebilir. Bu nedenle hastalığın belirtileri fark edildiğinde vakit kaybedilmeden bir nöroloji uzmanına başvurulması ve tedavi seçeneklerinin değerlendirilmesi büyük önem taşır. Parkinson hastalığının tanı ve tedavi yöntemlerine geçmeden önce sıklıkla sorulan "Parkinson hastalığı nedir?" sorusunu yanıtlamak gerekir.   

Parkinson, yavaş ilerleyen ve beyin hücrelerinin kaybıyla seyreden (nörodejeneratif) nörolojik bir hastalıktır. Halk arasında titrek felç olarak da bilinen Parkinson, büyük oranda 40 ila 70 yaş aralığındaki bireylerde görülür. Erkeklerde görülme sıklığı kadınlara kıyasla %50 oranında daha fazladır.

Hastalık, yaklaşık %5 oranında 20 ila 40 yaş arasındaki genç yetişkinlerde de görülebilir.  Hastalığın yavaş ilerleyici özelliğinden dolayı Parkinson hastaları tedavi ile birlikte uzun yıllar yaşamlarını sürdürebilir.  Parkinson hastalığının öne çıkan belirtileri, titreme ve hareket kısıtlılığı olsa da kişide pek çok farklı belirtinin görülmesine sebep olur. 

Parkinson Hastalığının Başlangıç (Erken) Dönem Bulguları Nelerdir?

Parkinson hastalığının başlangıç döneminde (Evre 1) vücudun tek tarafındaki el ve parmaklarda titreme görülür. Titremenin gözlendiği tarafta yürüyüş sırasında kol salınımı da olmaz. Bazı kişilerde Parkinson hastalığının neden olduğu titreme dil, çene ya da ayakta da görülebilir.  Hastanın mimik, duruş ve yürüyüşteki bozulmaları ancak hastanın yakınları fark eder.     

Hastalık ilerleyici olduğu için klinik bozulma devam eder. Çoğunlukla Parkinson belirtilerinin başlamasının ardından geçen üçüncü senede (Evre 2) semptomlar, vücudun her iki tarafında da görülür; az miktarda özürlülük gelişmiştir. Duruş ve yürüyüşün etkilendiği fark edilir düzeydedir.       

Parkinson belirtilerinin fark edilmesi, hastalığın erken tanısı için önemlidir. Erken tanı ile hastalık, erken dönemde tedavi edilerek ilerleyişi yavaşlatılır. Bu da kişinin yaşam kalitesinin yükselmesini sağlar.    

Evre 3’te motor bozukluğa gövde hareketlerinin yavaşlaması, denge bozukluğu ve düşmeler eklenir. Orta derecede yaygınlaşmış işlev bozukluğu göze çarpar. Evre 4’te hasta zorlukla yürüyebilir. Hareketler yavaşlamıştır ve vücutta katılık vardır. Titreme azalmakla birlikte hasta yardımsız tek başına işlerini yapamaz, yaşayamaz.   

Hastalığın son evresinde hastanın hareketliliği tümüyle kısıtlanmıştır; yatağa veya tekerlekli sandalyeye bağımlıdır ve sürekli bakıma ihtiyaç duyar. Parkinson hastalığında görülen belirtilerin ortaya çıkış nedenlerini anlamak için Parkinson’un neden olduğunu anlamak gerekir.

Parkinson Nasıl Oluşur?

Sağlıklı her bireyin beyninin belirli bölgelerinde dopamin üreten beyin hücreleri bulunur.

• Beyin hücrelerinin ürettiği dopamin adlı kimyasal sayesinde substansiya nigra ile vücut hareketlerinin kontrol edildiği striatum adlı beyin bölgeleri arasında sağlıklı bir şekilde iletişim kurulur.
• Dopamin hücrelerinin yüksek oranda kaybı, vücudun ihtiyaç duyduğu dopaminin karşılanamamasına yol açarak Parkinson hastalığının motor belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olur. Farklı bir deyişle dopamin, kişinin birbiriyle uyumlu ve akıcı hareketleri yapmasını sağlayan bir kimyasaldır.
• Dopamin eksikliğine bağlı olarak beynin farklı bölgeleri arasındaki iletişim bozulur ve bu da kişinin hareketlerinin aksamasına, istemsiz olarak titreme gibi belirtilerin ortaya çıkmasına neden olur.
• Enterik sinir sistemi, (ESS) alt beyin sapı ve koku duyusunda görülen bozulmalar, Parkinson hastalığının erken belirtileri arasında yer alır.    
• Zamanla hastalık, bu bölgelerden substansiya nigra bölgesine ve beyin kabuğuna doğru yayılır.

Bu yüzden Parkinson'un, koku duyusunun azalması ya da kaybı, hareketlerde yavaşlama, titreme, kabızlık ve uyku bozukluğu gibi motor semptomların ortaya çıkmasından yıllar önce başladığı düşünülür. 

Parkinson Belirtileri Nelerdir?

Parkinson hastalığının belirtileri, motor (hareketle ilgili) ve motor olmayanlar olarak iki ayrı grupta incelenebilir. Parkinson'un motor belirtileri arasında titreme, bradikinezi (hareketlerde yavaşlama), akinezi (hareket edememe), kaslarda ve uzuvlarda kasılmalar, kamburluk, yürüyüş farklılıkları bulunur. Motor olmayan belirtiler ise koku duyusunun kaybolması, anksiyete, depresyon, kabızlık, uyku ve cinsel işlev bozuklukları şeklinde sıralanabilir. 
 
Parkinson, her kişide farklı belirtilere yol açar ve başlangıç belirtileri de kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Parkinson belirtileri, hemen her yaş grubunda ortaya çıksa da hastalığın ortalama başlangıç yaşı 60 olarak kabul edilir.  30 yaş ve altındaki bireylerde ise çok nadiren görülür.   


Hastalığın belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterdiği için Parkinson'un ilerleyişi de farklılık gösterir. Ancak çoğunlukla ilk görülen belirti, tek bir elin hareketlerindeki yavaşlamadır. Buna yürüyüş sırasında kolun savrulmasındaki azalma ve omuz ağrısı da eşlik edebilir. Erken dönem Parkinson hastalarının bir kısmında denge problemleri oluşabilir.

İstirahat sırasında fark edilen titremelerin yaşanması da öncelikle elde hissedilir. Fakat bazı hastalarda kol ve bacaklar da titreyebilir. Her ne kadar Parkinson, titrek felç olarak bilinse de hastaların yaklaşık %15'inde hiç titreme görülmez. Titreme şikayetinin varlığı çoğu hastanın erken tanı almasına yardımcıdır. Parkinson hastalığı, tipik yaşlanma belirtileri ile karıştırılabilir.   

Mimik kullanımının azalması, vücudun hafif öne eğilmesi, hareketlerin yavaşlaması ve konuşmanın monotonlaşması, Parkinson varlığında sık görülen belirtilerdir. Ayrıca kol, omuz ve boyun ağrıları, anksiyete, depresyon gibi diğer belirtiler hastanın farklı tanı almasına yol açabilir.

• Ayak sürümek,
• Bacakların birinde tutukluk,
• Kol salınımının yürüyüşe eşlik etmemesi,
• El yazısının küçülmesi,
• Gözleri kırpmaksızın sabit bakmak (dalmak),
• İçten gelen titreme sesi,
• Ses tonunda yumuşama,
• Yüz ifadesinde farklılaşma,
• Vücudun öne doğru eğilmesi,
• Omuzda donukluk,
• Boyun ve / veya uzuvlarda uyuşma, karıncalanma.

Parkinson Tanısı Nasıl Koyulur?

Parkinson belirtileri ile kişinin nöroloji uzmanına başvurmasının ardından hekim, öncelikle hastanın öyküsünü dinler ve ardından fizik muayene yapar. Titreme, hareketlerde yavaşlama, uzuvlarda ya da gövdede katılık ve denge sorunları olarak sıralanan dört ana motor belirtisinden ikisinin bir süredir varlığı Parkinson hastalığının düşünülmesini sağlar.   

Ayrıca hekim bulguları desteklemek için gerekli gördüğünde ek laboratuvar testleri ve radyolojik tetkikler isteyebilir.  Tüm veriler değerlendirildikten sonra Parkinson tanısı koyulur.

Parkinson Tedavisi Nasıl Yapılır?

Parkinson, kişinin yaşam kalitesinin zamanla düşmesine yol açan bir hastalık olduğundan, kişinin kendisinin ve aile bireylerinin bilinçlendirilmesi önemlidir. Ayrıca belirtilerin ilk çıktığı zamanda hekime başvurmak, hastalığın erken dönemde teşhis edilmesini ve dolayısıyla hastanın tedaviye daha iyi yanıt vermesini sağlar. Hastalığın tedavisi, hastalığın evresine göre farklı şekillerde düzenlense de öncelikle kişinin bağımlı olmadan yaşamına devam edebilmesi amaçlanır. Bunun için kişiye, dopaminerjik sinir sinyallerinin azalmasını önlemeye yardımcı ilaçlar (Parkinson ilaçları) reçete edilir. Bazı ilaçlar, hastalarda yan etkilere yol açabilir. Bu tür durumlarda ilaçları bırakmadan tekrar hekimle görüşmek gerekir. Böylece hekim, ilaçları ya da ilacın dozunu değiştirebilir.   

Parkinson hastalığının ilaçla düzeltilememesi durumunda cerrahi seçenekler değerlendirilir. Derin beyin stimülasyonu olarak da bilinen beyin pili uygulamasında hastanın beyninin belli bölgelerine uyarım elektrotları, göğüs ya da karın bölgesinde ise pil yerleştirilir. Seçilmiş vakalara uygulanabilen beyin pili sayesinde kişinin şikayetleri azaltılabilir.   
 
Tüm tedavi türlerine ek olarak hekim, hastaya Parkinson egzersizleri önerebilir. Bunlar fizik tedavi uygulamaları ya da kişinin evde kendi başına uygulayabileceği egzersiz türleri olabilir. Hastalığın erken dönemlerinde hastaların hareket kısıtlaması belirgin olmadığı için fizyoterapist tarafından hazırlanmış Parkinson egzersizleri rahat yapabilirler. Egzersizler temelde kas sertliğini azaltmak ve hareketliliği arttırmak için planlanır. Aynı zamanda hastanın özgüvenini yüksek tutmaya da yardımcıdır.    
Hastalığın ileri evrelerinde kısıtlılıkları arttıkça fizyoterapist tarafından yeni egzersiz programı hazırlanabilir. Amaç hastalığın ilerleyen evrelerinde de hastayı aktif tutabilmektir. Başlıca egzersizler; düğme ilikleme ve açma, yataktan kalkma ve yatma, giyinme, mimik hareketleridir.
   
Hastalığın ileri evrelerinde kısıtlılıkları arttıkça fizyoterapist tarafından yeni egzersiz programı hazırlanabilir. Amaç hastalığın ilerleyen evrelerinde de hastayı aktif tutabilmektir. Başlıca egzersizler; düğme ilikleme ve açma, yataktan kalkma ve yatma, giyinme, mimik hareketleridir. Konuşması etkilenen hastalara dil terapisi gibi ek tedavi uygulamaları önerilebilir.