Pankreas İltihabı Belirtileri Nelerdir?

Pankreas hem enzim hem de hormon sentezleyebilen bir organdır. Sentezlediği enzimler sayesinde vücudun sindirim işlevine katkıda bulunur. Bu enzimler pankreastan bir kanal vasıtasıyla ince bağırsağa salgılanır.

Pankreas İltihabı Nedir?

Pankreas aynı zamanda insülin ve glukagon gibi birçok hormonun üretimini ve salınımını gerçekleştirerek kan şekerinin düzenlenmesinde temel rol oynar. Pankreas anatomik olarak karın bölgesinde midenin arkasında yer alır.

İnsülin hormonu, beslenme sonrasında yükselen kan şekerinin kontrolünde görev alırken, glukagon hormonu ise düşük seyreden kan şekerinin yeniden normal seviyeye gelmesinde rol oynar. Kan şekerinin düzenlenmesi tüm organlar için önemli bir konudur. Pankreastan salgılanan bu hormonların dengeli şekilde salgılanması ve fonksiyon göstermesi özellikle sinir ve kalp-damar sistemi başta olmak üzere tüm vücut sistemleri için önem arz eder.

Vücutta bir bölgenin hasar görmesi sonucu orada inflamasyon (iltihaplanma) meydana gelir. Pankreasın zarar görmesi ve bunun sonucunda oluşan pankreas bezi iltihabı “pankreatit” olarak isimlendirilir.

Pankreas İltihabı Neden Olur?

Pankreastan vücudun sindirim işlevlerine yardımcı olmak amacıyla ince bağırsağa salgılanan enzimlerin henüz bu organın içindeyken aktive olması sonucu pankreasta iltihaplanma meydana gelir. Akut (ani başlangıçlı) olarak gerçekleşen pankreatit olguları genellikle bir safra taşının enzimlerin ince bağırsağa ulaşmasını sağlayan kanalı tıkaması sonucu oluşur. Ani başlangıçlı pankreas iltihabı için sık karşılaşılan bir diğer neden ise aşırı alkol tüketimidir.

Alkol etkisiyle meydana gelen pankreas iltihabı kullanılan maddenin direkt olarak organ üzerinde zehirleyici (toksik) etkisine ve vücudun bu duruma tepkisine bağlı olarak meydana gelir.

Kronik pankreatit ise pankreastaki iltihaplanma sürecinin tekrar tekrar meydana gelmesi ya da iltihaplanmanın süresinin uzaması ile ilişkilidir. Uzun süreli inflamasyon süreci o bölgede bir yara dokusu gelişimi ile sonuçlanabilir.

Pankreasın bu şekilde hasarlanması sonucunda insülin üretiminden sorumlu hücreler etkilenebilir ve kan şekerinin düzenlenmesi sekteye uğrayabilir. Bu durum kronik pankreas iltihabı gelişen kişilerin neredeyse yarısında şeker hastalığı ile sonuçlanabileceği için önem arz eder.

• Safra taşları
• Aşırı düzeyde alkol kullanımı
• Bazı ilaçların kullanımı sonrasında
• Pankreas kanseri
• Karın bölgesinden geçirilen operasyonlar
• Enfeksiyon hastalıkları
• Kistik fibrozis
• Karın bölgesi travmaları

Bu durumlar dışında kişinin kan dolaşımında bulunan kalsiyum düzeyi ve trigliserit olarak adlandırılan yağ yapıdaki maddenin seviyesinin yüksek olması da pankreas iltihabına zemin hazırlayabileceği için dikkatli olunmalıdır.

Karaciğerde sentezlenen ve safra kesesinde depolanarak daha sonrasında sindirim kanalına salgılanan safra, bazı durumlarda taşlaşarak pankreas ile bağlantılı kanalların tıkanmasına neden olabilir. Safra taşları, ani başlangıçlı pankreas iltihabı olgularının en sık karşılaşılan nedenleri arasındadır.

Pankreas İltihabı Belirtileri Nelerdir?

Pankreas iltihaplanmasını (pankreatit) takiben hastalar en sık olarak sol-orta karın bölgesinde ağrı şikayetinden yakınırlar. 

• Üst karın bölgesinde ağrı
• Karın bölgesinde oluşan ağrının sırta doğru yayılması
• Karın bölgesindeki ağrının öğünleri takiben kötüleşmesi
• Ateş
• Nabızda hızlanma
• Bulantı ve kusma
• Karın bölgesinde dokunmaya karşı hassasiyet gelişmesi
• Sindirim problemleri
• Gaz veya karın bölgesinde şişkinlik
• Hıçkırık

• İstemsiz kilo kaybı
• Yağlı ve kokulu defekasyon (dışkılama)

Yağlı dışkılamanın (steatore) olması kişinin sindirim enzimi yetmezliğine bağlı olarak tükettiği gıdalardaki yağların emilimini gerçekleştiremediğine işaret eder.

Pankreas İltihabı Tanısı Nasıldır?

Ani başlangıçlı pankreas iltihabının temel belirtisi karından sırta doğru yansıyan tarzdaki ağrıdır. Bu ağrıya bulantı ve kusma eşlik edebilir.

Hekim tarafından gerçekleştirilen fizik muayene esnasında ilk olarak hastanın nabzı, tansiyonu, solunum hızı ve vücut sıcaklığı değerlendirilir. Akut pankreatit düşünülen hastanın muayene esnasında sarılık bulgularının tespit edilmesi o kişide safra kanalları ile ilgili bir tıkanıklık sonucu pankreas iltihabı geliştiğine işaret ediyor olabilir.

Hastada karnın iki yanında veya göbek deliği çevresinde meydana gelen morluklar pankreastaki iltihaplanmanın doku hasarına neden olması ile karın boşluğuna sızan kan akımı nedeniyle meydana gelmiş olabileceği için dikkatli olunmalıdır. Pankreas iltihaplanmasının bu şekilde ağır seyrettiği ve ilerlediği olgularda aynı zamanda bilişsel düzeyde bazı problemler tespit edilebilir.

Fizik muayene sonrasında hekim tarafından pankreas iltihabının ortaya konulmasına yönelik olarak bazı biyokimya testlerine ve görüntüleme yöntemlerine başvurulabilir. Ani başlangıçlı bir pankreas iltihabında bu organın sentezlediği enzimler yapılan testler sonucunda yüksek olarak tespit edilebilir.

Pankreastan sentezlenen enzimlerden olan amilaz, nişasta gibi kompleks karbonhidratların sindirilmesine sağlar. Bir diğer enzim olan lipaz ise yağ yapıdaki maddelerin daha küçük parçalara ayrılmasında görev alır. Bir kişide pankreas hasarı gelişmesini takiben enzim seviyesine yönelik yapılan analizlerde amilaz ve lipaz enzimleri normalin 3 katı düzeyde bulunabilir.

Bu durum uzun süreli devam eden kronik pankreas iltihabı gelişmiş kişiler için geçerli olmayabilir. Kronik pankreatit hastalarında pankreas enzimleri yüksek ya da normal olarak tespit edilebilir.
Radyolojik tanı yöntemlerinden ultrasonografi (USG), bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans görüntüleme (MRI), manyetik rezonans kolanjiopankreatografi (MRCP) ya da bilgisayarlı tomografi kullanılarak pankreasın anatomik olarak incelenmesi sağlanabilir.

Pankreas İltihabı Nasıl Tedavi Edilir?

Ani başlangıçlı pankreas iltihabı (pankreatit) hastalarında tedavi planlamasının başında agresif şekilde gerçekleştirilen hastaya sıvı verilmesi işlemi gelir. Bu işlemde pankreas iltihabı diyeti kapsamında ringer laktat adı verilen bir solüsyon kullanılır. Pankreas iltihabı ne yemeli sorusuna cevap olarak kişinin oral alımı yani ağızdan beslenmesi, karın ağrısı, bulantı, kusma veya bağırsak tıkanıklığı gibi belirtileri iyileşme gösterene kadar kesilir. Hekim tarafından gerekli görülmesi halinde etkili ağrı kesici (opical) türevi çeşitli ilaçlar, ağrının kontrolü amacıyla pankreas iltihabı tedavisi içerisinde hastaya reçetelendirilebilir.

• Tıkalı Safra Kanalının Çıkarılması: Pankreas iltihabının safra kanallarında meydana gelen bir daralma ya da tıkanıklık sonucu oluşması halinde bu kanalın genişletilmesi ya da çıkarılması, cerrahi olarak gerçekleştirilebilir. ERCP (endoskopik retrograd kolanjiopankreatografi) adı verilen bir prosedür kullanılarak, kameralı uzun bir tüp vasıtasıyla pankreas ve safra kanallarının görüntülenmesi ve gerekli durumlarda müdahale edilmesi sağlanabilir.
• Safra Kesesi Operasyonu: Pankreas iltihaplanmasının altında yatan nedenin safra taşları olarak tespit edildiği durumlarda kolesistektomi olarak isimlendirilen bir operasyon ile cerrah tarafından hastanın safra kesesinin alınması gündeme gelebilir.
• Pankreas Operasyonu (Pankreas iltihabı Ameliyatı): Hekim tarafından uygun görülen durumlarda kişinin hasara uğrayan pankreas dokusu veya bu organda toplanan sıvının drene edilmesi amacıyla cerrahi girişimlere başvurulabilir.

Uzun süredir devam eden kronik pankreas iltihabı hastalarında ise tedavi planlamasının temel amacını ağrının kontrolü ve sindirim fonksiyonların iyileştirilmesi oluşturur. Ağrı kesiciler kronik pankreas iltihabı nedeniyle oluşan ağrının kontrolünde etki gösterirken yapay sindirim enzimleri pankreas hasarı sonucunda eksikliği meydana gelen enzimlerin dışarıdan verilmesi ve sindirim işlemlerinin normal fonksiyonun sağlanmasında katkı sağlar.

Kronik pankreas iltihabı nedeniyle kişide şeker hastalığı gelişmiş ise hekim tarafından insülin hormonu tedavi planlamasına dahil edilebilir.