Nefes Darlığı Nedir? Nefes Darlığı Belirtileri

Tıp dilinde dispne olarak da bilinen nefes darlığı; nefesin yetmemesi, derin nefes alamamak ya da hava açlığı çekmek olarak tanımlanabilir. Normalde solunum, beyin tarafından bilinçsizce yapılan ve kişi dikkatini vermedikçe fark edilmeyen bir eylemdir. Nefes darlığı varlığında ise kişi, aldığı havanın kendisine yetmediğini, soluk almak için özel çaba sarf etmesi gerektiğini düşünür. Halk arasında oksijen açlığı olarak da bilinen bu durum, akciğer ve kalp ile ilgili farklı hastalıklardan kaynaklanabilir. Bu gibi durumlarda kişi, eskiden yaptığı merdiven çıkma gibi efor gerektiren eylemleri yaparken soluksuz kalır, sık sık dinlenmek ve soluklanmak ister. Bazı durumlarda kişi, istirahat hâlindeyken de nefes darlığı hissedebilir. Özellikle yaz aylarında artış gösteren nefes darlığı şikayetleri, akciğer hastalıklarından kaynaklanabileceği gibi yaz mevsiminde kalbe binen yükün artmasından dolayı da oluşabilir.

Nefes Darlığı (Dispne) Nedir?

Soluk alıp verme, kişi dikkat etmedikçe farkına varılmayan, bilinçsizce yapılan hareketlerden biridir. Kişinin durup dururken ya da nabzın hızlanmasına neden olan aktivitelerin haricinde solunumunu hissetmesi beklenmez. Ancak kişinin nefes darlığı gibi bir problem yaşaması durumunda kişi solunumunun farkına varır. Dispne ya da halk arasında yaygın olarak bilinen tanımıyla nefes darlığı, solunumun kişinin farkına varacağı şiddette sıkıntılı bir şekilde yapılması olarak tanımlanabilir. Oksijen açlığı olarak da bilinen rahatsızlık, kişinin günlük aktivitelerine engel olacak ve yaşam kalitesini düşürecek şiddette olabilir. Akciğer ve kalp hastalıklarının yanı sıra psikolojik nedenlere bağlı olarak da gelişebilen nefes darlığı, bu yönüyle değerlendirildiğinde akciğere bağlı ve akciğer dışı sebepler olarak iki ayrı başlık altında incelenir.

Akut gelişen nefes darlığı çoğunlukla kalp ve akciğerlere bağlı olarak gelişir. Ancak nefes darlığı, zaman içinde kademeli bir şekilde artarak da ortaya çıkabilir. Kişide göğüs sıkışması, nefesin yetmemesi, soluk soluğa kalma gibi şikayetlere yol açar. Nefes darlığı subjektif bir durumdur. Bu yüzden de nefes darlığının tanımı ve şiddeti, kişiye, coğrafyaya ve kültürlere göre farklılık gösterir. Nefes darlığının nedenlerine geçmeden önce sıkça sorulan "Nefes darlığı semptomları nelerdir?" sorusunu yanıtlamak gerekir.

Nefes Darlığı Neden Olur?

Nefes darlığı özellikle yürüyüş, merdiven çıkma gibi efor gerektiren eylemler sırasında kişinin zorlanmasına, hava açlığı çekmesine ve eskiye kıyasla daha fazla güç harcamasına yol açar. Kişinin solunum zorluğu çekmesi veya yeterince nefes alamaması olarak tanımlanabilen nefes darlığı, çoğunlukla akciğerde var olan rahatsızlıklara bağlı olarak görülür.

Ancak dispne, kalp hastalıklarından ya da psikolojik nedenlerden de kaynaklanabilir. Kişinin nefes alıp verme konusunda güçlük yaşamasına yol açan bu rahatsızlık, hayati fonksiyonu bulunan doku ve organların yeterince oksijenlenememesine neden olarak pek çok farklı hastalığa da yol açabilir. Obezite, kişinin akciğerlerinin yeterince hava dolamamasına ve bu durum da nefes darlığına neden olabilir. Anemi varlığında da alyuvarların (RBC, eritrosit, kırmızı kan hücresi) azalmasına bağlı olarak kişide nefes darlığı şikayeti görülebilir.

• Akciğere Bağlı Olarak Gelişen Nefes Darlığı: Solunum sisteminde var olan hastalıklar sıklıkla nefes darlığına yol açar. Farklı mikroorganizmalardan kaynaklanabilen alt ve / veya üst solunum yolu enfeksiyonları, kişinin hava yollarında daralmaya neden olabilir. Halk arasında saman nezlesi olarak bilinen alerjik rinit, astım, KOAH, pnömoni, (Zatürre) bronşiyolit ve bronşektazi hastalıklarının varlığı nefes darlığına yol açabilir. KOAH hastalığında oluşan nefes darlığı hissi, egzersizle başlar ve giderek artma eğilimi gösterir. Astımı olan hastalarda ise nefes darlığı daha nadir görülür. Akciğerde bulunan plevral sıvı ya da farklı bir deyişle akciğer zarında görülen sıvı toplanması, pnömotoraks yani akciğerin tamamen ya da kısmen sönmesi gibi hastalıkların varlığında da kişide nefes darlığı gelişebilir. Kişinin yaşam fonksiyonlarının bozulmasına yol açabilen akciğer embolisi (Akciğere giden damarlarda pıhtılaşma) varlığında da kişide nefes darlığı şikayeti gelişebilir. Kronik bronşit, akciğer kanseri gibi hastalıkların yanı sıra sigara kullanımı, zararlı kimyasalları solumak, sanayi bölgesinde yaşamak, çevre ve hava kirliliği gibi çevresel etkenler de nefes darlığına neden olabilir.
• Kalbe Bağlı Olarak Gelişen Nefes Darlığı: Solunum sisteminde görülen hastalıkların yanı sıra kalp ve dolaşım sistemine ait rahatsızlıkların varlığında da nefes darlığı görülebilir. Ancak kalbe bağlı olarak gelişen nefes darlığı çoğunlukla birden bire oluşmaz. Kişinin nefes darlığı şikayeti zaman içinde oluşur ve gittikçe şiddetlenir. İlk zamanlarda kişinin farkına varmadan tolere edebildiği bu durum, hastalık ilerledikçe şikayetlerin artmasına neden olur. Erken dönem kalp krizi belirtilerinden biri olan nefes darlığı, zaman zaman kalp çarpıntısı gibi farklı kalp hastalıklarından da kaynaklanabilir. Kalp yetmezliği, kalp tamponadı, (kalbin çevresinde sıvı birikmesi) yüksek tansiyon, (hipertansiyon) koroner arter tıkanıklığı gibi hastalıklar da nefes darlığı şikayetine yol açabilir.
• Psikolojik Nedenlere Bağlı Olarak Gelişen Nefes Darlığı: Anksiyete bozukluğunun bir çeşidi olan panik atak, klostrofobi, yoğun stres, endişe ve diğer bazı duygu durum bozuklukları, kişinin soluksuz kaldığını ya da boğuluyormuş gibi hissetmesine neden olabilir.

Akut Nefes Darlığı Neden Olur?

Akut nefes darlığı, çeşitli sağlık sorunlarından kaynaklanabilir. İşte başlıca nedenler:

• Akciğer Sorunları: Ani gelişen astım krizi, zatürre veya akciğer embolisi gibi durumlar akut nefes darlığına yol açabilir.
• Kalp Sorunları: Kalp krizi veya kalp yetmezliği gibi durumlar, vücuda yeterli oksijen taşınamamasına ve nefes darlığına neden olabilir.
• Enfeksiyonlar: Akciğerlerde meydana gelen enfeksiyonlar (örneğin bronşit veya zatürre) ani nefes darlığı hissine yol açabilir.
• Panik Atak: Ani kaygı veya panik ataklar sırasında kişi nefes darlığı hissedebilir.
• Alerjik Reaksiyonlar: Alerjik reaksiyonlar, hava yollarının daralmasına ve nefes almanın zorlaşmasına neden olabilir.

Bu gibi durumlarda sakin kalmak, yavaş ve derin nefes almak ve gerekiyorsa inhaler kullanmak önemlidir.

Nefes Darlığı Belirtileri Nelerdir?

Nefes darlığı, kişinin günlük işlerini yapmasına engel olabilen ve yaşam kalitesinin düşmesine yol açan rahatsızlıklardan biridir. Akut, subakut ya da kronik olabilen nefes darlığı şikayetlerinin tümü ciddiye alınmalıdır. Rahatsızlığın neden kaynaklandığının araştırılması ve odak hastalığın tedavi edilmesi gerekir. Nefes darlığı varlığında ortaya çıkan belirtilerin bir kısmı şu şekilde sıralanabilir:

• Kronik ya da birden başlayan öksürük,
• Solunum güçlüğü,
• Dudak ve ellerde morarma,
• Kalp çarpıntısı,
• Nefessiz kalmaya bağlı olarak konuşmanın sürekli kesilmesi,
• Alt bacak ve ayak bölgesinde ödem,
• Günlük aktiviteler sırasında durup soluklanma ihtiyacı,
• Baş ağrısı,
• Baş dönmesi,
• Bilinç bozukluğu,
• Kilo kaybı,
• Hâlsizlik,
• Nefesin hızlı olması,
• Yorgunluk.
• Göğüs bölgesinde sıkışma hissi,
• Boğuluyormuş gibi hissetmek,
• Hırıltılı solunum,
• Hava açlığı,
• Kanlı balgam,
• İstirahat sırasında solunum güçlüğü,

Nefes Darlığı Nasıl Geçer?

Nefes darlığına iyi gelen yöntemler, nedenine göre farklılık gösterebilir. İşte nefes darlığını hafifletmeye yardımcı olabilecek bazı öneriler:

• Doğru Nefes Alma Teknikleri: Diyafram nefesi gibi derin ve yavaş nefes alma teknikleri nefes darlığını hafifletebilir.
• Egzersiz: Hafif egzersizler, akciğer kapasitesini artırarak nefes darlığını azaltabilir. Ancak bu egzersizler, nefes darlığının şiddetine ve kişisel sağlık durumuna göre yapılmalıdır.
• Pozisyon Değiştirme: Öne eğilme veya yüksek yastıkla desteklenmiş bir pozisyonda oturmak ya da uzanmak, nefes almayı kolaylaştırabilir.
• Nemli Hava: Nemli hava, hava yollarını rahatlatabilir. Özellikle kuru hava nefes darlığını artırabileceği için, buhar makinesi veya sıcak bir duş faydalı olabilir.
• Bol Sıvı Tüketimi: Yeterli sıvı alımı, mukusun incelmesine ve daha rahat solunmasına yardımcı olur.
• Alerjenlerden ve Sigara Dumanından Kaçınma: Özellikle alerjik bir yapıya sahip bireyler için alerjenlerden ve sigara dumanından uzak durmak nefes darlığını hafifletebilir.

Nefes Darlığı Tanısı Nasıl Konur?

Hastanın nefes darlığı şikayetiyle hekime başvurmasının ardından hekim, hastanın anamnezini alır ve fizik muayenesini yapar. Hekim, tanıya yardımcı olan laboratuvar testlerinin yanı sıra akciğer grafisi, BT, solunum fonksiyon testleri, koroner anjiyografi, EKG ve EKO gibi pek çok farklı tektik yapılmasını isteyebilir. Elde edilen tüm bulgular ışığında nefes darlığına yol açan odak hastalığın tanısı koyulur.

Nefes Darlığı Nasıl Tedavi Edilir?

Nefes darlığı şikayetinin önlenmesi için sigara kullanımının bırakılması, kimyasalların ya da uzun süre ile kirli havanın solunmaması önerilir. Nefes darlığı, altta yatan farklı bir hastalığa bağlı olarak ortaya çıkan bir tür semptomdur. Bu yüzden nefes darlığı tedavisi, odak hastalığa göre farklı şekillerde yapılır.

Nefes darlığının aniden gelişmesi, acil müdahale gerektirebilir. Bu gibi durumlarda ise oksijen seviyesinin yükseltilmesi için kişiye maske ile oksijen verilir. Şiddetli vakalarda ise pozitif basınçlı ventilasyon uygulanır. Böylece kişinin yorulan kasları dinlendirilirken sağlıklı bir şekilde nefes alıp vermesi sağlanır.

Nefes Darlığı Psikolojik Olabilir mi?

Evet, nefes darlığı psikolojik nedenlerle de ortaya çıkabilir. Özellikle stres, anksiyete ve panik atak gibi durumlarda, kişi yeterince nefes alamadığı veya nefesinin yetmediği hissine kapılabilir. Psikolojik kökenli nefes darlığı genellikle kısa süreli ve ani olarak gelişir, bu nedenle kalp veya akciğer problemlerinden kaynaklanan nefes darlığından farklılık gösterir. Psikolojik nefes darlığı yaşandığında, sakinleşmek ve nefes egzersizleri yapmak rahatlamaya yardımcı olabilir.

Nefes Darlığı İçin Hangi Doktora Gidilir?

Nefes darlığı şikayetiyle öncelikle Göğüs Hastalıkları bölümüne başvurmak gerekir. Göğüs hastalıkları uzmanı, nefes darlığının akciğer kaynaklı olup olmadığını tespit etmek için çeşitli testler yapacaktır. Eğer nefes darlığının kalp ile ilgili olabileceği düşünülüyorsa, göğüs hastalıkları uzmanı hastayı Kardiyoloji bölümüne yönlendirebilir. Psikolojik nedenlerden şüphelenilirse, bir Psikiyatri uzmanından destek alınabilir.

Akciğere Bağlı Görülen Nefes Darlığı

Akciğere bağlı nefes darlığı, akciğerlerin yeterince oksijen alıp veremediği durumlarda ortaya çıkar. Başlıca nedenler arasında astım, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), zatürre, bronşit, akciğer embolisi ve akciğer kanseri gibi hastalıklar bulunur. Bu tür nefes darlığı genellikle göğüs sıkışması, öksürük, balgam çıkarma gibi ek belirtilerle beraber görülür. Akciğere bağlı nefes darlığının tedavisi, altta yatan hastalığa göre planlanır ve ilaç tedavisi veya solunum cihazları gibi yöntemler uygulanabilir.

Kalbe Bağlı Görülen Nefes Darlığı

Kalbe bağlı nefes darlığı, kalbin vücuda yeterli kan pompalayamaması durumunda gelişir. Bu durum özellikle kalp yetmezliği, kalp krizi, kardiyomiyopati ve kapak hastalıkları gibi kalp hastalıkları nedeniyle ortaya çıkabilir. Kalbe bağlı nefes darlığında, kişi efor sırasında veya bazen istirahat halindeyken bile nefes almakta zorlanabilir. Ek olarak, ayak bileklerinde şişlik, göğüs ağrısı, çarpıntı gibi belirtiler de görülebilir. Kalp kaynaklı nefes darlığının tedavisi, kardiyoloji uzmanı tarafından altta yatan kalp hastalığına yönelik olarak planlanır.