Astım Nedir? Astım Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

Kronik bir akciğer hastalığı olan astım, tetikleyici faktörlerin etkisiyle kişinin hava yollarında daralmaya ve iltihaplanmaya yol açar. Hırıltılı solunum, öksürük, nefes darlığı ve göğüs sıkışması gibi belirtilere yol açan hastalık, hemen her yaş grubunda görülebilir.

Astım Nedir?

Astım, solunum yollarını etkileyen kronik bir akciğer rahatsızlığıdır. Astım, hava yollarının iltihaplanması ve daralması ile karakterizedir ve bu nedenle astım hastalarının nefes almaları zordur. Bu kronik rahatsızlık, tekrarlayan hışırtı, öksürük, göğüs sıkışması ve nefes darlığı nöbetlerine yol açabilir. Astımın nedeni kesin olarak anlaşılmamış olsa da genetik ve çevresel faktörlerin etkisiyle gelişir. Aile geçmişinde astım hastalığı bulunan kişilerde astım gelişme olasılığı diğer kişilere nazaran daha yüksektir.

Astım tedavisi genellikle semptomların kontrol edilmesine ve kötüleşmelerin önlenmesine odaklanır. Bu genellikle iltihabı azaltan uzun vadeli kontrol ilaçlarının ve astım krizi sırasında anlık rahatlama sağlayan bronkodilatörlerin kombinasyonuyla elde edilir. Astım, doğru tedavi ve yaşam tarzı ayarlamaları ile etkili bir şekilde yönetilebilen bir rahatsızlıktır. Astım hastaları ve sağlık profesyonelleriyle yakın işbirliği yaparak semptomları kontrol altında tutmayı amaçlar. Böylece daha kaliteli bir yaşam sürebilirler.

Astım Nedenleri Nelerdir?

Astımın kesin nedeni tam olarak anlaşılamasa da, genetik ve çevresel etkilerin bir kombinasyonu sonucunda ortaya çıktığı düşünülmektedir. 

• Genetik Yatkınlık: Astım veya diğer alerjik durumların aile geçmişi olan bireyler, astım geliştirme olasılığı daha yüksektir.
• Alerjenler: Polenler, evcil hayvan tüyleri ve ev tozu gibi alerjen maddeler bazı bireylerde astım semptomlarını tetikleyebilir. Hava yollarında alerjik reaksiyonlar iltihaplanmaya ve bronkokonstriksiyona yol açabilir.
• Solunum Yolu Enfeksiyonları: Özellikle erken çocukluk döneminde gelişen akciğer hastalıkları veya viral solunum yolu hastalıkları astım gelişme riskini artırabilir. Bu enfeksiyonlar akciğer gelişimini ve hava yolu hassasiyetini etkileyebilir.
• Çevresel Faktörler: Sigara dumanı, hava kirliliği ve endüstriyel kimyasallar gibi çevresel kirleticilere maruz kalmak, astım gelişimine katkıda bulunabilir. Erken yaşta bu faktörlere maruz kalma özellikle önemlidir.
• Mesleki Maruziyetler: Alerjenler, kimyasallar veya toz gibi hava yolu tahriş edicileri içeren bazı iş ortamları, mesleki astım riskini artırabilir. Bu, işyeri maruziyetleri tarafından tetiklenen özel bir astım türüdür.
• Fiziksel Aktivite: Bazı bireylerde fiziksel aktivite sırasında veya sonrasında oluşan egzersize bağlı bronkokonstriksiyon, sıkça egzersize bağlı astım olarak adlandırılır.
• Obezite: Obezite, astım riskinin artmasıyla ilişkilidir ve astım semptomlarını kötüleştirebilir.
• Stres: Stres ve anksiyete, bazı bireylerde astımı tetikleyebilir veya olan semptomları daha da kötüleştirebilir.. Bu psikolojik astım olarakta bilinir.

Astım Belirtileri Nelerdir?

• Nefes Darlığı: Astımı olan kişiler genellikle özellikle fiziksel aktivite sırasında veya gece nefesalmakta zorluk yaşarlar.
• Hırıltı: Hırıltı, nefes alırken meydana gelen yüksek perdeli ıslık sesidir. Astımın yaygın bir belirtisidir, özellikle nefes verirken görülür.
• Öksürük: Astımı olan kişilerde gece veya sabah erken saatlerde olan kronik öksürük görülebilir.
• Göğüs Sıkışması: Astımı olan kişiler göğüslerinde sıkışma veya basınç hissi yaşayabilirler.
• Artmış Mukus Üretimi: Astım, mukus üretiminin artmasına yol açabilir, bu da öksürüğe ve nefes almakta zorlanmaya katkıda bulunabilir.
• Uykusuzluk: Astım belirtileri genellikle gece kötüleşir, bu da uykusuzluğa neden olabilir.
• Alevlenmeler veya Nöbetler: Astım nöbetleri, nefes almayı son derece zorlaştıran ciddi belirti dönemleridir. Bunlar yaşamı tehdit edebilir ve hemen tıbbi müdahale gerektirir.

Astım Türleri Nelerdir?

Astım çeşitli formlarda veya tiplerde ortaya çıkabilen bir durumdur. Bu tipler genellikle farklı özellikler ve tetikleyicilere dayalı olarak kategorize edilir. 

• Alerjik Astım: Bu, astımın en yaygın türüdür. Çeşitli alerjenlerin sebep olduğu bu astım, genellikle ailelerde görülür ve hava yollarındaki eosinofilik iltihapla karakterizedir.
• Alerjik Olmayan Astım: Bu tür astıma solunum yolu enfeksiyonları, egzersiz, soğuk hava, duman veya güçlü kokular gibi faktörler neden olabilir.
• Mesleki Astım: Bu tür astım, işyeri tahriş edicilerine maruz kalma, kimyasallar, duman, toz veya alerjenler gibi nedenlerle oluşur. Belirli mesleki maruziyetler sonucunda gelişebilir veya kötüleşebilir.
• Egzersize Bağlı Bronkokonstriksiyon (EIB): Bazı kişiler, astım semptomlarını genellikle fiziksel aktivite sırasında veya sonrasında yaşarlar. EIB hem astım öyküsü olan hem de olmayan kişilerde meydana gelebilir.
• Çocukluk Çağı Astımı: Bu tür astım çocukluk döneminde başlar ve çocuk büyüdükçe düzelir veya tamamen ortadan kaybolabilir. Genellikle alerjilerle ilişkilendirilir ve solunum yolu enfeksiyonları gibi tetikleyicileri olabilir.
• Yetişkinlerde Başlayan Astım: Yetişkinlerde başlayan astım, bireyin yetişkinlik döneminde ilk kez astım geliştirmesi durumudur. Solunum yolu enfeksiyonları, alerjiler veya tahriş edici maddelere maruz kalma gibi çeşitli faktörlere bağlı olabilir.
• Şiddetli Astım: Şiddetli astım, agresif tedaviye rağmen sürekli kontrol edilmesi zor semptomlarla karakterizedir. Daha yüksek dozlarda ilaç veya daha özelleştirilmiş tedaviler gerekebilir.
• Astım Bronşit: Astım bronşiti astım ve bronşit semptomlarının örtüştüğü bir durumdur. Hava yolunda iltihaplanma ve artmış mukus üretimini içerir, öksürme ve solunum zorluklarına yol açar.
• Kırılgan Astım: Bu, öngörülemeyen, ciddi nöbetlere sahip nadir ve şiddetli bir astım türüdür, ki bu nöbetler yaşamı tehdit edebilir. Kırılgan astım özel bir yönetim ve izleme gerektirir.

Astım Tedavisi Nelerdir?

Astım tedavileri, semptomları azaltarak, alevlenmeleri önleyerek ve genel akciğer fonksiyonunu artırarak astımı kontrol altına almayı ve yönetmeyi amaçlar. 

• Uzun Süreli Kontrol İlaçları:
    
  İnhaler Kortikosteroidler (ICS): Bunlar en yaygın uzun süreli kontrol ilaçlarıdır ve hava yolu iltihabını azaltarak çalışırlar. Örnekler arasında flutikazon, budesonid ve beklometazon bulunur.
  
  Uzun Etkili Beta-Agonistler (LABA): Bu ilaçlar hava yolundaki kasları rahatlatır ve genellikle ICS ile bir arada kullanılarak daha iyi kontrol sağlar. Örnekler arasında formoterol ve salmeterol bulunur.
  
  Lökotrien Modifiyatörleri: Bu ilaçlar astımda rol oynayan iltihap molekülleri olan lökotrienlerin etkisini engeller. Montelukast bir örnektir.
  
  İmmünomodülatörler: Omalizumab, ciddi alerjik astım için kullanılan bir monoklonal antikor ilacıdır. Alerjik reaksiyonları azaltmak için IgE antikorlarını hedef alır.
• Hızlı Rahatlama İlaçları (Kurtarıcı İlaçlar):  
  
  Kısa Etkili Beta-Agonistler (SABA):Albuterol ve levalbuterol, akut astım semptomları veya astım krizi sırasında hızlı rahatlama sağlayan bu bronkodilatörlerin örnekleridir.
  
  Oral Kortikosteroidler: Prednizon ve prednizolon, ciddi vakalarda veya hızlı rahatlama gerektiren astım krizleri sırasında reçete edilebilir.
  
  Kombine İnhalerler: Bazı ilaçlar, ICS ve LABA'yı tek bir inhaler içinde birleştirir, tedaviyi basitleştirir ve uyumu artırır.
  
  Biyolojik Tedaviler: Ciddi, kontrolsüz astım için belirli yolları hedefleyen mepolizumab, benralizumab ve dupilumab gibi biyolojik ilaçlar kullanılabilir.  
  
  Bronşial Termoplasti: Bu, aşırı düz kas dokusunu azaltmak için hava yollarına kontrollü ısı uygulanan şiddetli astım için bir prosedürdür.  
  
  Alerjen İmmünoterapi (Alerji İğneleri): Alerjik astım için, bağışıklık sistemini belirli alerjenlere karşı duyarsızlaştırmak amacıyla alerjen immünoterapisi önerilebilir.  
  
  Astım Eylem Planı: Hastalar, astımı nasıl yöneteceklerini, ilaçları ne zaman alacaklarını, alevlenmeler sırasında ne yapacaklarını ve acil bakım gerektiğinde ne zaman başvuracaklarını belirlemek için sağlık profesyonelleriyle işbirliği yaparak kişiselleştirilmiş bir astım eylem planı geliştirmelidir.  
  
  Yaşam Tarzı Yönetimi: Tetikleyicilerden kaçınma, sağlıklı bir yaşam tarzını sürdürme ve erken uyarı işaretlerini tanıma, astımı kontrol altına almak için yardımcı olabilir. Bu, alerjileri yönetmek, sigarayı bırakmak ve fiziksel olarak aktif kalmayı içerir.

Astım Öksürüğüne Ne İyi Gelir?

Astım öksürüğü birkaç yaklaşımla yönetilebilir. Bir sağlık profesyoneli tarafından reçete edilen ilaçlar, iltihabı azaltabilir ve hava yollarını rahatlatabilir, böylece öksürüğü hafifletir. Astım tetikleyicilerini tanımlama ve kaçınmak son derece önemlidir. Ayrıca iyi iç hava kalitesini ve nem seviyelerini korumak, yeterince sıvı almak ve derin nefes alıştırmaları yapmak, öksürük semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir. Öksürük devam eder veya kötüleşirse, astım yönetim planının detaylı bir değerlendirmesi ve ayarlanması için bir sağlık profesyoneli ile görüşmek gerekir.