Maymun Çiçeği Virüsü Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Maymun çiçeği virüsü özellikle Afrika’nın batısında ve merkezinde bulunan, nadiren enfeksiyona yol açan bir virüstür. Maymun çiçeği hastalığı, dünyada global aşılama programlarıyla eradike edilen bir hastalık olan çiçek hastalığına benzer bir hastalığa sebep olur. Maymun çiçeği virüsü zoonotik bir hastalıktır. Zoonotik hastalıklar hayvanlardan insanlara bulaşır.

Maymun Çiçeği Virüsü (Monkeypox) Nedir?

Maymun çiçeği virüsü (Monkeypox), nadir bir hastalık olan maymun çiçeği hastalığının etkenidir. Genel olarak döküntü ve grip benzeri semptomlara yol açar. Çok daha yaygın olarak bilinen çiçek hastalığının etkeni olan Variola virüsü ile beraber Orthopoxvirus cinsinin ve Poxviridae familyasının üyelerindendir. Maymun çiçeği hastalığı 1958’de araştırma yapmak için kullanılan maymunlar arasında çiçek hastalığı benzeri semptomlar gösteren iki salgın yaşanması üzerine keşfedilmiştir. Esas olarak enfekte olmuş kemirgenlerin (sıçanlar, fareler ve sincaplar gibi) insana teması ile yayılır; ancak bazen enfekte insandan diğer insana cilt teması yoluyla da bulaşabilir. Orta Afrika’dan köken alan maymun çiçeği virüsü ve Batı Afrika’dan köken alan maymun çiçeği virüsü olmak üzere iki tipi vardır. 2022’de dünyada salgına yol açma tehdidi bulunan virüs ise daha az şiddetli olan Batı Afrika kökenli maymun çiçeği virüsüdür.

Maymun çiçeği virüsü yıllar boyunca Afrika’da görülse de ara sıra Afrika dışında diğer bölgelerde de görüldüğü olmuştur. 2003’te Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşanan maymun çiçeği salgını, Afrika dışında görülen ilk maymun çiçeği salgını olmuştur. Bu salgın Gana’dan Teksas’a ithal edilen enfekte hayvanlar yoluyla gerçekleşmiştir. Enfekte kemirgenler, virüsü evcil köpeklere yaymıştır. Daha sonra Amerika’nın orta batısında 47 kişiye maymun çiçeği virüsü bulaşmıştır.

Daha önce sadece belli bölgelerde görülüp sadece o bölgeye sınırlı olan enfeksiyonlar uluslararası seyahatlerin yaygınlaşmasıyla dünyaya yayılabilir hale gelebilir. 2021 yazında Nijerya’dan Amerika’ya seyahat etmiş olan birinde maymun çiçeği virüsü tespit edilmiştir. Daha sonra 2022 salgınında Afrika dışında Avrupa, Amerika ve Avustralya'da da vakalar görülmüştür.

Maymun Çiçeği Virüsü Belirtileri ve Bulguları

Herhangi bir kimse maymun çiçeği virüsü ile enfekte olabilir. Afrika’daki vakaların çoğu 15 yaş altındaki çocuklarda görülmüştür. Belirti ve bulguların ortaya çıkması, maruziyetten birkaç gün veya birkaç hafta sonrayı bulabilir.

• Ateş
• Titreme
• Baş ağrısı
• Kas ağrıları
• Bel ağrısı
• Yorgunluk ve halsizlik
• Büyümüş lenf düğümleri

Grip benzeri belirtiler kendini gösterdikten birkaç gün sonra döküntü görülür. Döküntüler ağrılı olabilen kırmızı yumrular şeklinde başlar. Daha sonra bu yumrular, içi iltihapla dolu kabarcıklara dönüşür. Ardından kabarcıklar kabuklanır ve düşer. Tüm süreç iki ila dört hafta kadar sürebilir. Ağız içinde, vajinada ve anüs çevresinde de benzer yaralar ve döküntüler görülebilir. Maymun çiçeği virüsü ile enfekte olan kişilerin hepsi, tüm semptomları göstermeyebilir. 2022 salgınında çoğu vakada olağan süreç gözlenmemiştir. Bu salgında hastalarda büyümüş lenf düğümleri görülmezken sadece birkaç döküntü ve daha hafif olsa da ateş çıkardıkları görülmüştür. Bazı kişiler ise enfekte olmalarına rağmen hiçbir belirti ve bulgu göstermemiştir. Hastalığı asemptomatik geçiren kişilerin de uzun süren temaslarda diğer insanlara hastalığı bulaştırabildikleri unutulmamalıdır.2022 maymun çiçeği hastalığı salgını diğer maymun çiçeği salgınlarına göre daha hafif geçirilmektedir. Güncel olarak maymun çiçeği enfeksiyonundan ölen bildirilmemiştir. Ancak nadiren de olsa hastalığın, pnömoni, ensefalit veya göz enfeksiyonlarına yol açabildiği bilinmektedir.

Maymun Çiçeği Virüsü Bulaşıcı Mıdır?

Maymun çiçeği virüsü bulaşıcıdır. Virüsle enfekte olan insan veya hayvanlara temas sonrası bulaşabilir. Hayvandan insana virüsün bulaşması, sıyrıklar veya açık yaralar gibi bütünlüğü bozulmuş cilde temas yoluyla veya enfekte hayvanın kanı, vücut sıvıları ve döküntüleri ile direkt temas yoluyla gerçekleşebilir.Maymun çiçeği virüsünün insandan insana bulaşma riski daha azdır. İnsandan insana yayılabilmesi için enfekte kişinin döküntüleriyle, solunum yolu damlacıklarıyla veya ağız sıvısıyla temas gerekir. Araştırmalar devam etse de hastalığın meni veya vajinal sıvıyla bulaştığına dair bir kanıt yoktur. Ayrıca hasta hayvan veya insana temas etmiş olan kıyafetler, yatak örtüleri, havlular ve çamaşırlara temas edilmesi ile de hastalık bulaşabilir. Maymun çiçeği virüsü hakkında bilgi edinmek için bilimsel çalışmalar yapılmaya devam etmektedir.

Maymun Çiçeği Virüsü Tanısı

Maymun çiçeği virüsü Afrika dışında oldukça nadir görülen bir enfeksiyon olduğu için döküntüler, doktorları benzer hastalıklar olan suçiçeği veya kızamık gibi diğer hastalıklara yöneltebilir. Ancak büyümüş lenf nodları, maymun çiçeği hastalığını diğer hastalıklardan ayırt ettirebilir. Tanı konulabilmesi için döküntülerden örnek alınır. Örnek, polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) testi için laboratuvara gönderilir. PCR testi pozitif ise hasta tanı alır.

Maymun Çiçeği Virüsünden Korunma Yolları

Maymun çiçeği virüsüne karşı halihazırda bir aşı bulunmamaktadır. Ancak maymun çiçeği gibi Poxviridae familyasının Orthopoxvirus cinsinden olan çiçek virüsü aşısının, maymun çiçeği virüsüne karşı da koruyucu olduğu bilinmektedir. Çiçek hastalığının 1980 yılında eradike edilmesiyle çiçek aşısı güncel aşı takvimlerinde yer almamaktadır. Çiçek aşıları sadece bilimsel araştırmalar kapsamında kullanılmaktadır. Bu virüsten korunmak için enfekte hayvanlarla temas edilmemeli ve bulaşı sınırlamak için insandan insana temas yolu kısıtlanmalıdır.

• Özellikle hasta veya ölü olan hayvanlarla temastan kaçınılmalıdır.
• Enfekte olan kişi veya hayvanla temas etmiş olan çamaşır ve kıyafetlere temas edilmemelidir.
• Et veya hayvansal gıda içeren tüm yiyecekler iyi pişirilmeli ve çiğ tüketilmemelidir.
• Eller sık sık ve doğru bir şekilde su ve sabunla yıkanmalıdır.
• Virüsle enfekte olmuş olma ihtimali olan kişilerle temasta bulunmaktan kaçınılmalıdır.
• Güvenli cinsel ilişkide bulunulmalı ve kondom kullanılmalıdır.
• Kalabalık toplulukların olduğu yerlerde ağız ve burnu kapatacak şekilde maske takılmalıdır.
• Sıklıkla dokunulan yerler, sık sık temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.
• Virüsle enfekte kişilere bakım verirken kişisel koruyucu ekipman kullanılmalıdır.

Maymun Çiçeği Hastalığı Tedavisi

Maymun çiçeği hastalığı 2-4 hafta içerisinde kendi kendini sınırlayan bir hastalıktır. Çoğu kişi tedaviye gerek duymaz ve hastalık tedavisiz iyileşir. Tanının konulmasının ardından doktorlar, hastalığın şiddetini değerlendirir ve hastayı belirti ve bulgular yönünden takip eder. Gerekli durumlarda semptomlara yönelik tedavi verilebilir. Tedavide hastanın ateşi için ateş düşürücü, ağrılar için ağrı kesici ve sekonder bakteriyel enfeksiyonları önlemek için antibiyotik verilmesi çoğu zaman yeterli olur. Hastanın sıvı kaybetmesi önlenmelidir. Dolayısıyla enfekte kişilerin bol su içmesi önerilir. Şu anda maymun çiçeği virüsü için belirlenmiş bir antiviral tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Antiviral tedavi uygulamaları hastalığın atlatılmasına yardımcı olabilir ancak spesifik olarak maymun çiçeği virüsü tedavisi için yeterli araştırma yapılmamıştır.

Maymun çiçeği virüsü ile enfekte olan hayvan veya insan ile temasınız sonrası nefes almada zorluk, yeni başlayan veya kötüleşen göğüs ağrısı, boyun tutulması, konfüzyon, konuşmada veya hareket etmede zorluk, bilinç kaybı ya da nöbet gibi şikayetleriniz varsa mutlaka en yakın sağlık kuruluşunun acil servisine başvurunuz.