Uyku Terörü Nedir? Uyku Terörü Belirtileri ve Tedavisi

Uyku terörü, bir kişinin uyurken aniden şiddetli bir korku ve/veya endişe içinde kaldığı ataklarla giden bir uyku bozukluğu şeklidir. Parasomniler grubunda olan bir uyku bozukluğudur. Parasomniler, uykuya dalarken, uykuda ya da uyanma sırasında ortaya çıkan istenmeyen olaylar olarak tarif edilebilir. Uyku terörü dışında, konfüzyonel uyanma, uyurgezerlik, kabus bozukluğu, REM uykusu davranış bozukluğu ve uyku paralizisi (Karabasan) de parasomniler grubunda yer alan hastalıklardan bazılarıdır. Çocukluk çağında özellikle 5-7 yaşlarında sık görülür. Genel olarak görülme sıklığı çocuklarda %3-6, erişkinlerde ise %1 den daha düşük oranda bildirilmiştir.

Uyku Terörü Nedir?

Uyku terörü nedir sorusunun cevabı merak konusu olabilir. Uyku teröründe, kişinin gözleri açık olarak ancak beyin dalgalarına bakıldığında hala uykudayken, etrafı algılamaz halde,  çığlık atma, yoğun korku, sallanma gibi belirtilerle kendini gösteren bir uyku bozukluğudur. Genellikle birkaç saniyeden birkaç dakikaya kadar süren ataklarla gider. Korkutucu görünse de, genellikle ciddi bir sorunun işareti değildir. Ataklar tipik olarak 30 saniye ile 3 dakika arasında sürer, ancak bazı olgularda süre önemli ölçüde uzun olabilir. Çoğu çocukta ergenlik yıllarıyla birlikte bozukluğa ait semptomlar, herhangi bir tedaviye gerek kalmadan tamamen ortadan kalkar.

Uyku Terörü Neden Olur?

Uyku terörü sırasında kişi ne tam uykuda ne de tam uyanıktır. Kısmi bir uyanıklık hali olan bu rahatsızlıkta altta yatan kesin neden hala bilinmemektedir. Bununla birlikte bozukluğa neden olabileceği tahmin edilen bazı faktörler vardır. 

• Stres
• Fiziksel yorgunluk
• Seyahate bağlı uyku düzeni bozuklukları
• Aşırı uykusuz kalmak
• Bazı antidepresanlar ve uyarıcı özellikli bazı ilaçlar
• Alkol alımı

Bebeklerde Uyku Terörü

Uyku terörü yaşayan bebekler panik veya korku içinde görünebilirler. Çevrelerindeki yetişkinlere tepki vermeyebilirler ve kafaları çok karışık görünebilir. Uyku terörü sırasında bebek çığlık atabilir, ağlayabilir, hızlı nefes alıp verebilir ve kalp hızında artış olabilir. Atak geçtikten sonra ise genellikle herhangi bir sıkıntı belirtisi göstermez. Uyku terörü, bebeğin kötü bir rüya gördüğünü göstermez çünkü bu ataklar rüya dönemi olmayan evrede ortaya çıkar.Bebeklerinde uyku terörü yaşayan anneler için bu süreç oldukça sıkıntılı geçebilir. Çünkü bebekleri ağlayıp, çığlık atarken onları sakinleştirmek için yapabilecekleri hiçbir şey yoktur.Uyaranlara cevap vermez ve uykudan uyandırılması oldukça güç, hatta bazen mümkün değildir. Bebeklerde uyku terörü nasıl önlenir sorusunun cevabı bu problemi yaşayan ebeveynler tarafından sıklıkla merak konusudur. Ne yazık ki uyku terörünü önlemek için uygulanan hiçbir strateji bilimsel olarak kanıtlanmamıştır. Bununla birlikte bazı ebeveynler, bebeklerinin geçirdiği uyku terörü ataklarının kaydını tutmanın stres, yorgunluk veya belirli yiyecekler gibi tetikleyicileri belirlemelerine yardımcı olduğunu fark edebilir. 

• Yatıştırıcı bir gece rutini oluşturmak
• Yorgunluğu önlemek için bebeği her gece aynı saatte yatırmak
• Bebeğe içinde kafein olan herhangi bir şey vermekten kaçınmak
• Bebekle aynı odada uyumak

Çocuklarda Uyku Terörü

Uyku terörüne bağlı atak yaşayan bir çocuk, aşırı bir panik içinde çığlık atabilir, bağırabilir, yatakta savrulabilir ve hatta yataktan fırlayabilir. Gözleri açık olmasına rağmen tam olarak uyanık değildir. Çocuklarda uyku terörü atakları genellikle gecenin erken saatlerinde ortaya çıkar ve birkaç dakika sürer. 15 dakikaya kadar uzayabilir ve bazen gece boyunca birden fazla kez tekrarlar. Ailesinde uyku terörü veya uyurgezerlik öyküsü olanlarda daha sık rastlanır.

• Yorgunluk
• Ateş
• Bazı ilaçlar
• Heyecan
• Anksiyete
• Ani gürültü
• Dolu mesane

Çocuğunuz uyku terörü geçiriyorsa yapılacak en iyi şey sakin kalmak ve durum normale dönünceye kadar beklemektir.

• Çocuk tehlikeli bir duruma düşmediği sürece müdahale edilmemeli veya etkileşimde bulunulmamalı
• Uyandırmaya çalışılmamalı
• Durumun zararsız olduğunu bilip panik olmamaya çalışılmalı

Atak sırasında çocuğa dokunmak, müdahale etmek ya da iletişim kurmaya çalışmak atağın kötüleşmesine neden olabilir. Çocuk o esnada tam uyanık olmadığı için ebeveynlerini tanımayabilir, korkabilir ve daha çok bağırabilir. Sabah uyandığında hiçbir şey hatırlamasa da durumu tetikleyen faktörleri öğrenmek adına önceki gece uyku öncesi ve uykusu ile ilgili genel bir sohbet faydalı olabilir.

• Düzenli olarak rahatlatıcı uyku öncesi rutinleri yapmak
• Ataklar hakkında çocukla ya da onun yanında başkalarıyla onu endişelendirecek şekilde konuşmamak, çünkü bu onların kaygısını artırabilir.
• Uyku terörü atakları sıksa ve her gece belirli bir saatte oluyorsa, çocuğu ataktan önce uyandırmak bu döngüyü kırabilir. Çocuk atağın beklenen saatinden 15 dakika önce 7 gün boyunca her gece uyandırılır. Bu uygulama, uyku kalitesini etkilemeden atakları durdurmanın en kolay yolu olabilir.

Yetişkinlerde Uyku Terörü

Uyku terörü küçük çocuklarda daha yaygındır, ancak rahatsızlığı bir yetişkin olarak da yaşayanlar az da olsa var.Gerçekte, bu sayı daha yüksek olabilir, çünkü birçok kişi yalnız uyuduğu ve uyku terörü yaşadığını hatırlayamadığı için veriler net değildir. Yetişkinlerde uyku terörü ruhsal travma ve psikolojik bozukluklarla çok yakından ilişkili olduğundan, bu kişilerin çoğunda saldırganlık, kaygı, hafıza kaybı ve kendini yaralama gibi davranışlar sık görülür. Bu sebeple yetişkinlerde görülen uyku terörü tedavisi altta yatan nedeni ve bozukluğa bağlı semptomları azaltmayı hedefleyen ilaçların kullanılmasını da içerir. Örneğin yetişkinlerde antidepresan kullanımı uyku terörü çözüm önerilerinden biridir.

Uyku Terörü Belirtileri Nelerdir?

Uyku terörü kabuslardan farklıdır, çünkü kabus gören kişi uyandıktan sonra detayları hatırlayabilir, ancak uyku teröründe kişi uyanmaz ve uyandığı zaman da olanları hatırlamaz. İkisi arasındaki fark  gece terörünün meydana geldiği uyku evresinden kaynaklanmaktadır. Kabuslar uykunun REM döneminde (yani rüyaların büyük bir kısmının görüldüğü evre) meydana gelirken, gece terörü atakları derin uykunun olduğu non-REM döneminde görülür. Derin uyku evresi  gecenin ilk yarısında daha fazla olduğu için uyku terörünün görülme sıklığı da bu dönemde daha fazladır. Genellikle birkaç saniye ile dakika süren atak bittikten sonra kişi hiçbir şey olmamış gibi tekrar uyur ve uyandığında da olanları hatırlamaz. 

• Çığlık atma, bağırma, ağlama, anlamsız sesler çıkartma
• Solunumda hızlanma, yüzde kızarma, hızlı kalp atışı, terleme gibi otonomik bulgular
• Korku dolu gözlerle bakma
• Gözlerin açık olması ve dışarıdan uyanık gibi görünme
• Uyandırılma güçlüğü
• Müdahale edilirse, engellenirse ya da uyandırılmaya çalışılırsa agresifleşme
• Atak sırasında uyandırılırsa kafa karışıklığı ve şaşkınlık
• Yatakta oturma, çırpınma, zıplama
• Uyanınca atağı hatırlamama

Uyku Terörü ve Epilepsi Arasındaki Fark

Uyku ile ilişkili epileptik nöbetler ile uyku terörünü de içeren, uykunun non-REM döneminde görülen parasomnilerin ayrımını yapmak sadece muayene ile yeterli olmayabilir. Nokturnal frontal lob epilepsisi, uyku sırasında ortaya çıkan karmaşık, genellikle tuhaf, şiddetli davranışlara sahip nöbetlerle karakterizedir. Bu olağandışı nöbetler, uyku sırasında görülmektedir ve genellikle uyanıklıkta çekilen EEG tetkiki ve radyolojik bulgular normal  sınırlar içinde saptanır. Bu durum da nöbetleri parasomnilerden ayırt etmeyi oldukça zor hale getirir. Polisomnografi, uyku kalitesini değerlendirmek için uyku merkezlerinde yapılan uyku testidir. Bununla birlikte tüm gece uykusu sırasında çok kanallı EEG eşliğinde yapılan, ataklar sırasında görüntü kaydı da alan video polisomnografi (VPSG-EEG) tetkiki, bu bozuklukları ayırt etmede oldukça faydalıdır.

Uyku Terörü Nasıl Geçer?

Seyrek olarak görülen uyku terörü tedavisi genellikle gerekli değildir. Bununla birlikte çok sık tekrarlıyorsa, yaralanma riskine yol açıyorsa, aile üyelerini rahatsız ediyorsa veya kişide utanç, uykusunu alamama gibi sıkıntılar ile sonuçlanıyorsa, tedaviye ihtiyaç duyulabilir. 

• Uyku terörü tedavisi için öncelikle varsa altta yatan neden ortadan kaldırılır.
• Uyku terörünü stres veya kaygının tetiklediği düşünülüyorsa bir psikologla görüşmek faydalı olabilir.
• Ataklar her gece aynı saatte oluyorsa kişiyi 15 dakika öncesinde uyandırmak faydalı sonuçlar verir. Kişi tekrar uykuya dalmadan önce birkaç dakika uyanık kalır ve bu uygulama bir süre devam ettirilerek döngü kırılmaya çalışılır.
• İlaçlar daha çok yetişkinlerde tercih edilir. Çocuklarda ise nadiren kullanılır.

Eğer uyku terörü ya da benzeri bir uyku bozukluğuna bağlı belirtiler yaşadığınızı düşünüyorsanız, tanı ve tedavi için bir sağlık kuruluşuna başvurarak gerekli muayene ve tetkikleri yaptırabilirsiniz.