Fıtık Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Halk arasında fıtık olarak bilinen herni, kas ve dokularda var olan boşluklara iç organların girmesi ile oluşur. Potansiyel tehlikeleri bulunan fıtıklar oluşum yerine göre farklı belirtiler göstererek kişinin yaşam kalitesini düşürür.

Fıtık Nedir?

Fıtık, çoğunlukla ağır yük kaldırmak, fiziksel güç kullanımı gerektiren meslek gruplarında çalışmak, uzun süre ayakta kalmak, kronik öksürük, ıkınmak, hızlı kilo değişimleri ve gebelik gibi nedenlerden oluşur.

Fıtık oluşumundan korunmak her zaman mümkün olmasa da hareketli yaşam tarzı, düzenli egzersiz, aşırı ıkınmadan kaçınmak, doğru postür ile hareket etmek, sigara tüketiminin bırakılması, öksürük gibi rahatsızlıkların kronikleşmeden tedavi edilmesi gibi basit önlemler fıtık oluşma riskini azaltabilir. Fıtık denince akla ilk olarak bel fıtığı gelse de fıtığın oluşum yerine göre pek çok farklı çeşidi bulunur.

Fıtık Çeşitleri Nelerdir?

• Kasık (inguinal) fıtığı,
• Femoral fıtık,
• Göbek (umbilikal) fıtığı,
• Kesi yeri fıtığı,
• Epigastrik fıtık,
• Midenin bir bölümünün yemek borusunun içine kaçması (hiatal herni),
• Omurga fıtıkları (bel, boyun fıtıkları vb.).

Fıtık Nasıl Anlaşılır?

Karın ve kasık bölgesindeki fıtıklar ağrılı veya ağrısız şişlikler şeklinde belirti verir. Ağrılı fıtıklarda genellikle fıtık alanına iç organlardan bir parça, çoğunlukla ince bağırsak, girmiştir. Bazı hastalarda ince bağırsak parçası fıtık alanına girip çıkabilir veya elle karın içine itilebilir.

Bağırsak parçasının fıtık alanında boğulmasına bağlı olarak fıtık ağrısı gelişir. Bu durum cerrahi olarak acil müdahale gerektirir. Yapılmadığı takdirde bağırsağın o bölümü yeterince kanlanamaz ve nekroze olur.

Omurga üzerindeki fıtıklar ise gözle görünmez. En sık boyun ve bel bölgesi fıtıklarına rastlanır. Bu hastalar genellikle ağrı, hareket kısıtlılığı ve tutulma şikayetleri ile hekime başvururlar. Radyolojik görüntüleme yöntemleri ile fıtığın yeri, derecesi ve sayısı tespit edilerek fizik tedaviden veya cerrahiden yarar göreceğine karar verilir.

Kasık Fıtığı Nedir?

Tıpta inguinal herni olarak tanımlanan kasık fıtığı, kadınlara oranla erkeklerde yaklaşık 3 kat daha fazla görülür. 

Yenidoğanlar da dahil olmak üzere hemen her yaşta oluşabilen bu fıtık türü bel, karın, kasık ve testislerde ağrı hissedilmesine yol açar. Yenidoğanlarda ve çocuklarda oluşan herni türlerinin tedavileri çocuk cerrahları tarafından yapılırken yetişkinler, genel cerrahlar tarafından opere edilir. Çocuk cerrahisinde en sık yapılan ameliyatlardan biri olan kasık fıtığı fıtık ameliyatı sonrası tamamen iyileştirilebilir.

Tüm fıtık türlerinin %75'ini oluşturan kasık fıtığı, karın duvarında var olan yırtık ya da defektin içine karın içi (intraabdominal) dokuların girmesiyle oluşur. Kasık bölgesinde şişlik ile kendini belli eden bu fıtık türünde şişlik, kişi ayağa kalktığında ya da öksürdüğünde belirginleşir ve elle içeri doğru itildiğinde ya da kişinin yatmasıyla kaybolur.

Erkeklerde spermatik kordun ve kadınlarda uterusun normal pozisyonunda kalmasını sağlayan ligamentum rotundumun adlı bağın geçtiği açıklık, internal ring olarak tanımlanır. Bu bölge karın duvarına göre çok daha zayıf bir yapıya sahiptir. Dolayısıyla aşırı ıkınmak, ağır kaldırmak, sürekli öksürmek ve prostat büyümesi gibi sebepler, indirekt herni olarak da bilinen kasık fıtığı türüne neden olabilir.

En sık rastlanan kasık fıtığı türü olan indirekt herni varlığında bağırsağın bir bölümü bu boşluğa girerek sıkışır ve deri altında şiş bir görünüme neden olur. Direkt inguinal herni ise internal ring adlı bölgenin iç tarafında oluşur. İndirekt herni ile benzer nedenlerden dolayı oluşan direkt inguinal herni, erkek çocuklarında testisin aşağı inmesine bağlı olarak karın içinde oluşan boşlukta oluşur. Alanın büyüklüğüne göre bu boşluğa bağırsak girerek fıtıklaşabilir. Bazı vakalarda alan bağırsakların giremeyeceği kadar dar olsa da bu bölgede sıvı birikimine bağlı olarak da fıtık oluşabilir.

Göbek Fıtığı Nedir?

Göbek fıtığının temel sebebi doğumdan hemen sonra bağlanarak kapatılan göbek kordonunun olduğu bölgedir. Göbek deliğinin olduğu alandaki kasların zayıf olması durumda görülen göbek fıtığı, hemen her yaşta oluşabilir.

Bebeklik döneminde oluşan göbek fıtığı, kendiliğinden iyileşebilse de bazı durumlarda cerrahi müdahale gerekebilir. Göbek deliğinin kaslar tarafından örtülememesine veya bu bölgenin zorlanmasına bağlı olarak çocukluk döneminde de göbek fıtığı oluşabilir.

Yetişkinlerde göbek fıtığının görülme oranı %8'dir. Prostat büyümesi bulunan erkeklerde ve doğum yapan kadınlarda daha sık görülen göbek fıtığı kilolu, hızlı kilo veren, ağır spor yapan, ağır yük taşıyarak çalışan kişilerde de görülür. Kronik öksürük varlığı da göbek fıtığı oluşumunda rol oynar. Göbek fıtığı tedavisinin tek yolu cerrahi girişimdir. Kendiliğinden iyileşmesi mümkün olmayan göbek fıtığının erken dönemde tedavi edilmesi çok daha kolaydır.

Bel Fıtığı Nedir?

Tıp dilinde lomber disk hernisi olarak bilinen bel fıtığı, kişinin yaşam kalitesini oldukça düşüren rahatsızlıklardan biridir. Lomber ya da farklı bir deyişle bel bölgesinde 5 adet omur bulunur. Bu omurlar arasında kişiye esneklik kabiliyeti kazandıran diskler bulunur. Omurlar arasında yastık görevi gören diskler, omurga hareketlerini kolaylaştırmasının yanı sıra vücut ağırlığının omurga üzerinde eşit dağılmasını da sağlar. Yaklaşık 4 ila 6 mm. kalınlığında olan diskler, jel benzeri bir yapıya sahiptir.

Yaşın ilerlemesine bağlı olarak disklerde mikroskobik ölçüde yıpranmalar oluşur. Çoğunlukla bel bölgesindeki son iki omur arasında oluşan bel fıtığı; bel ağrısı, ayak ve bacaklarda ağrı, uyuşma, güçsüzlük ve yürümede zorluk gibi belirtilere yol açar.
Öykünün dinlenmesinin ardından yapılan klinik muayene ile tanısı koyulabilen bel fıtığında hekim, gerekli gördüğünde tanıyı netleştirmek için manyetik rezonans (MR) görüntülemesi isteyebilir.

Bel fıtığının tedavisindeki birinci amaç hastanın ağrısının giderilerek günlük normal yaşantısına geri döndürülmesinin sağlanmasıdır. İlk olarak uygulanması gereken yatak istirahati ve ilaç tedavileri ile birlikte hastaların eğitilmesidir. Hekimin hastasına ağrının oluşma nedenlerini ve hastalığının tekrarlamaması için yapması gerekenleri anlatması gerekir.

Fizik Tedavi uygulamaları ile omurga çevresindeki yapılar güçlendirilerek vücut kütlesinin daha dengeli dağılımı sağlanır ve diske binen yük belli ölçüde azaltılarak şikayetlerin hafiflemesi amaçlanır. Epidural enjeksiyonlar veya bloklar, hastaların ağrılarının giderilmesi amacıyla kullanılan bir diğer yöntemdir. Bunlar, spinal sinirler etrafındaki boşluğa yapılan kortikosteroid enjeksiyonları ile sağlanır.

Eğer bacakta ve ayakta kuvvet ve his kaybı gibi durumlar ortaya çıkarsa ya da konservatif tedavi yöntemleri ile hastaların şikayetleri giderilemezse, fıtıklaşmış disk materyalinin cerrahi olarak boşaltılması ile sinir rahatlatılma yoluna gidilir. Lomber disk cerrahisinde açık cerrahinin yanında kliniğe ve radyolojik bulgulara göre mikroskobik ya da endoskopik cerrahi yöntemleri uygulanabilir. Kliniğimizde uygulanan bir diğer tedavi yöntemi disk protezi uygulamasıdır. Uygun hastalarda disk protezlerinin kullanımı, omurganın hareketlerini koruyarak ağrının geçirilmesini mümkün kılar. Hareketin korunması ile ileride oluşabilecek dejeneratif sorunların da önüne geçilmiş olur.

Fıtık Patlaması Nedir? Patlamış Fıtık İyileşir Mi?

Bel fıtığı patlaması, fıtığın boyutlarının büyük olduğunu anlatan halk arasında kullanılan bir ifadedir. Omurgadaki disklerin omurgaları hizada tutan zarın dışına kadar çıkması olarak kısaca anlatabiliriz. Bu büyük fıtık çevredeki sinir köklerine baskı yapar.

Bu büyük fıtıkların radyolojik değerlendirmesinden sonra hastaya göre karar verilir. Mutlaka cerrahi yapılır diye bir kural yoktur. Fizik Tedavi ve Beyin Cerrahisi bölümlerinin ortak tedavi düzenlemesi ile bazı hastalar rahatlayabililr.

Boyun Fıtığı Nedir?

Boyun bölgesinde yer alan omurların arasında jel benzeri yapıya sahip olan diskler bulunur. Boyun hareketlerinin yapılabilmesine olanak tanıyan diskler, yırtılma, zedelenme ya da yıpranmaya bağlı olarak normal pozisyonunu kaybeder. Omurların arasından diskin bir kısmının dışa doğru kayması sonucunda bölgeden geçen sinirler sıkışır. 

Servikal disk hernisi olarak da bilinen boyun fıtığı varlığında kişi, kollarında ağrı ve sızı hisseder. Kollarda his kaybı ve güçsüzlük de boyun fıtığı varlığında yaygın görülen belirtiler arasında yer alır. Nadiren de olsa bazı vakalarda bacaklarda da güçsüzlüğe yol açabilen boyun fıtığının tanısı için hastanın ayrıntılı öyküsü alındıktan sonra fizik muayene yapılır. Ardından radyolojik görüntüleme yapılarak fıtığın pozisyonu ve oluşum şekli görüntülenir.

Çoğunlukla fizik tedavi uygulamaları ve ilaç kullanımıyla tedavi edilebilen boyun fıtığı, şiddetli vakalarda ameliyat ile tedavi edilir. Diskektomi yöntemiyle yapılan operasyon sonrasında hasta 24 saat içinde evine gönderilebilir.

Kesi Yeri Fıtığı Nedir?

Ameliyat fıtığı olarak da bilinen kesi yeri fıtığı, tıp dilinde insizyonel herni olarak tanımlanır. Geçirilen açık ya da kapalı operasyonlardan sonra dikiş bölgesinde gelişen bu fıtık türünün tek tedavi yolu ameliyattır. Cilt, altındaki doku ve kasların kesilmesine neden olan operasyonlar sonrasında iç organların zayıflamış olan bu bölgeye girmesiyle oluşur.

Açık ameliyatlarda %20 ila %40 oranında tekrarlayabilen insizyonel herni, kapalı ameliyat olarak da bilinen laparoskopik cerrahi sonrasında çok daha düşük oranda tekrar edebilir. Kesi yeri fıtığı da fıtık oluşumunun büyüklüğüne göre açık ya da laparoskopik olarak yapılabilir.

Fıtık Tedavisi Nasıl Yapılır?

Anatomik bir probleme yol açan fıtıkların çoğunlukla tek tedavi yöntemi ameliyattır.
Açık ve kapalı (laparoskopik) fıtık ameliyatı ile tamir yapılır. Büyük fıtıklarda, hastanın dokusu fıtık alanını kapatmaya yeterli değilse yama (mesh) konabilir. Laparoskopik fıtık tamirinden sonra hasta ertesi gün taburcu edilir.

Fıtık Ameliyatlarını Hangi Bölümler Yapar?

Bebeklerde ve çocuklarda oluşan fıtıklar, çocuk cerrahisi bölümü hekimleri tarafından opere edilir. Yetişkinlerdeki karın ve kasık bölgesi fıtıklarını genel cerrahlar, omurga fıtıkalrını ise beyin cerrahları ameliyat eder.