Dalak vücutta lenfatik sistem olarak isimlendirilen yapının önemli bir parçasıdır. Lenfatik sistem hücresel atıkların temizlenmesi, sıvı dengesinin korunması ve hastalıklara karşı mücadele eden bağışıklık sistemi hücrelerinin üretimi ve aktifleştirilmesi gibi fonksiyonlara sahiptir. Bu sistem aynı zamanda iyileşme sürecinin bir parçası olarak inflamatuar yanıtın oluşturulmasında da önemli rol oynar.
Dalak Büyümesi Nedir?
Karın bölgesinin sol üst kadranında yer alan dalak; göğüs kafesinin içerisine, diyaframın altına ve midenin üst arka kısmına yerleşir. Yumruk şeklindeki bu organ sağlıklı bireylerde yaklaşık 70-200 gram ağırlığında ve 12 santimetre uzunluğundadır. Bu değerlerin üzerinde tespit edilen ölçümler splenomegali olarak ifade edilen dalak büyümesine işaret edebilir.
Dalağın yaşa ve cinsiyete göre belirlenmiş boyutlarında normal kabul edilen sınırların üzerine çıkması dalak büyümesi olarak ifade edilir. Vücudun diğer bölümlerinde olduğu gibi dalak da zaman içerisinde gelişim gösterebilir. Bu gelişme süreci genellikle yetişkinlik dönemine kadar devam eder ve bu dönemden sonra dalak boyutu giderek azalır.
Dalağın insan vücudundaki temel görevlerinden biri kanı filtrelemektir. Dalak, kan dolaşımındaki yaşlı, hasarlı ya da anormal yapıdaki hücreleri tespit ederek onları ortadan kaldırır. Bu hücreler için aynı zamanda bir depo işlevi gören bu organ kırmızı kan hücresi olan eritrositleri, kan pıhtılaşmasından sorumlu plateletleri ve enfeksiyonlara karşı mücadele eden akyuvarların bir kısmını bünyesinde saklayabilir.
Hematolojik özelliklerine ek olarak dalak; kan dolaşımında bakteri, virüs ya da diğer hastalık oluşturma potansiyeline sahip mikroorganizmaları tespit etmesi halinde bu durumu ortadan kaldırmak adına lenfosit olarak isimlendirilen beyaz kan hücrelerinin (akyuvarların) üretimini gerçekleştirebilir.
Dalak büyümesi (splenomegali) kavramı genel olarak 400-500 gram ağırlığında ve 12-20 santimetre uzunluğunda tespit edilen dalak için kullanılır. Çoğunlukla belirgin bir şikayete neden olmayan bu durum rutin fizik muayene sırasında tespit edilir. Normal boyutlardaki bir dalak fizik muayene sırasında ele gelmezken, büyümesi halinde kolaylıkla hissedilebilen bir organdır. Fizik muayene dışında dalak büyüklüğünün ortaya konulmasında ultrasonografi (USG), bilgisayarlı tomografi (CT) ya da manyetik rezonans görüntüleme (MRI) gibi radyolojik tetkikler de kullanılabilir.
Dalak Büyümesi Belirtileri Nelerdir?
Dalak büyümesi bazı kişilerde herhangi bir belirtiye neden olmadan meydana gelebilen bir durumdur ve sağlık kuruluşlarındaki rutin fizik muayene uygulamaları sırasında fark edilir. Bazı kişilerde ise bu organın büyümesi çevre dokulara bası yaparak veya kan filtreleme fonksiyonundaki değişiklikler nedeniyle çeşitli belirtilere neden olabilir.
Dalak büyümesi ile ilişkili fiziksel belirtilerin başında müphem bir abdominal rahatsızlık hissi gelir. Bu durumu olan kişiler bu belirtiye ek olarak sol üst karın ağrısı ve sol omuz ağrısı tarifleyebilirler. Karında şişkinlik, genişleme, beslenme bozukluğu ve erken doyma gibi belirtiler de semptom tablosunda yer alıyor olabilir. Erken doyma ve tokluk hissi oluşmasının altındaki neden büyüyen dalağın mideye baskı yapmasından kaynaklanır.
Aşırı halsizlik, kilo kaybı ve gece terlemesi gibi belirtiler varlığında ise dalağın büyümesinin altında yatan neden kötü huylu bir hastalık olabileceği için dikkatli olunmalıdır. Akut (yeni) başlangıçlı bir enfeksiyon hastalığına bağlı oluşan dalak büyümesinde ise ateş, üşüme titreme ve genel halsizlik hali gibi belirtiler dalak büyümesine eşlik edebilir.
Zaman içerisinde aşırı büyük hale gelen dalak filtreleme fonksiyonunun kontrolünü kaybederek çok sayıda eritrosit hücresinin parçalanmasına neden olabilir. Bu hücrelerin sayısının yeterli düzeyin altına inmesi anemi (kansızlık) olarak ifade edilen sağlık problemi ile sonuçlanabilir. Aşırı büyüyen dalak aynı zamanda bağışıklık hücresi üretimi ile ilgili sorunlar da yaşar ve dolayısıyla bu kişilerde enfeksiyon hastalıklarına karşı bir yatkınlık oluşabilir.
- Sol omuz bölgesine yayılabilen karnın sol tarafında ağrı veya doluluk hissi
- Beslenme öncesi veya çok az miktarda gıda tüketimini takiben tokluk hissi oluşması
- Kansızlık
- Halsizlik
- Sık hastalanma
- Kanamaya karşı yatkınlık oluşması
Dalak Büyümesi Neden Olur?
Birçok farklı sağlık durumu ve rahatsızlığın seyri sırasında dalakta büyüme meydana gelebilir. Mononükleozis gibi enfeksiyon hastalıkları, dalak büyümesinin en sık karşılaşılan nedenleri arasında yer alır. Bulaşıcı hastalıklar dışında siroz veya kistik fibrozis gibi karaciğer hastalıkları da dalak büyümesine neden olabilir.
Dalak büyümesi için bir diğer olası neden de juvenil romatoid artrit olarak isimlendirilen genç yaşta ortaya çıkan romatizmal hastalıktır. Bu rahatsızlık dalağın da dahil olduğu lenf sisteminde genel bir inflamasyon hali meydana getirir ve dalağın boyutlarının artmasına neden olabilir.
- Sıtma
- Hodgkin hastalığı
- Lösemi
- Kalp yetmezliği
- Siroz
- Direkt olarak dalak üzerinde veya başka organlarda meydana gelip oradan dalağa sıçramış tümöral oluşumlar
- Viral, bakteriyel veya parazitik enfeksiyon hastalıkları
- Lupus ya da romatoid artrit gibi inflamatuar hastalıklar
- Orak hücreli anemi
Orak hücreli anemi ve dalak büyümesi özellikle çocukluk yaş grubunda hayatı tehdit edici bir durum olan “splenik sekestrasyon krizi” ile sonuçlanabileceği için dikkatli olunmalıdır. Bu çocuklarda büyümüş dalağa akan aşırı miktardaki kan bu organa ulaşan damarların tıkanması ile dalağın içinden diğer organlara ilerleyemez ve bu bölgede sıkışır. Ardından çocukta hemoglobin seviyelerinde ani bir düşüş meydana gelerek hipovolemik şok durumu oluşabilir.
Dalak Büyümesi Tanısı Nasıldır?
Fizik muayenede dalak büyümesinden şüphelenen hekimler çeşitli biyokimyasal ve radyolojik tetkiklere başvurarak bu durumun ortaya çıkarılmasını sağlayabilirler. Bu testlerin bir arada kullanılması hem splenomegali tanısı hem de altta yatan nedenin ortaya çıkarılması açısından önemlidir. Tam kan sayımı ve bu hücrelerin yapısal özellikleri ile ilgili parametrelerin incelenmesi dalak büyümesinin kan dolaşımındaki hücreler üzerindeki etkisini tahmin etmede fayda sağlayabilir.
Bu tetkik dışında karaciğer fonksiyon testi, lipaz, romatolojik belirteçler veya şüphelenilen hastalığa yönelik varsa spesifik testler de dalak büyümesi tanısında kullanılabilecek tetkikler arasında değerlendirilir.
Dalak boyutlarının değerlendirilmesindeki temel radyolojik tetkik ultrasonografidir. Hekimler USG sırasında dalağın ön arka çapı, eni ve uzunluğunu değerlendirerek splenomegali tanısı koyabilir.
Görüntüleme yöntemlerinden bilgisayarlı tomografide (CT) ise dalağın boyutlarındaki artışın tespit edilmesine ek olarak bu organ içerisinde yer alan apse, kitle, damarsal anormallikler, kistik yapılar, iltihabi değişiklikler, travmatik hasar ya da diğer anormalliklerin tespit edilmesi de sağlanabilir.
Dalak Büyümesi Tedavisi Nasıl Yapılır?
Dalak büyümesi tedavisindeki amaç altta yatan hastalığın ortadan kaldırılması ve kişiyi dalağın büyümesi ile ilgili durumlara karşı korumaktır. Hangi nedenle olursa olsun dalağı büyümüş kişilerde bu organda yırtılmaya karşı bir yatkınlık söz konusudur ve olası karın bölgesine alınan travmalardan kişilerin kendilerini sakınması önemlidir.
Asemptomatik (belirti vermeyen) dalak büyümesi bu durumun altında yatan herhangi bir neden tespit edilememesi halinde müdahale edilmeden 6-12 aylık periyotlar halinde takip altına alınabilir. Komplikasyonlara neden olmuş veya ciddi belirtiler ile seyreden dalak büyümesinde ise cerrahi müdahale ile dalağın çıkarılması gerçekleştirilebilir. Splenektomi olarak isimlendirilen bu operasyon sonrası her ne kadar kişiler bu organ olmadan normal yaşantılarına devam edebilecek olsalar da kapsüllü bakteri enfeksiyonlarına karşı bir yatkınlık oluşması açısından operasyon öncesi ve sonrası dönemde bu rahatsızlıklar açısından aşılanmaları oldukça önemlidir.
Dalak büyümesi ile ilgili merak ettiğiniz konuları Grup Florence Nightingale Hastaneleri’nin uzman ekibine sorabilir, sorunuzla ilgili öneriler isteyebilirsiniz. Bize ulaşmak için web sitemizde yer alan iletişim formunu kullanabilirsiniz.
Randevu Alın
E-Sonuç
Sizi Arayalım