Erişkinlerde Demir Eksikliği Anemisi Nedir?

Sağlığın korunması ve vücut fonksiyonlarının olması gerektiği gibi devam ettirilmesi için beslenme ile mineral gereksiniminin karşılanması çok önemlidir.

Demir Eksikliği Anemisi Nedir?

En sık görülen mineral yetersizliği olan demir eksikliği; yetersiz ve dengesiz beslenme, özel diyetlerin uygulanması sonucunda demir mineralinin vücuda yeteri kadar alınmaması ya da vücuttaki bazı hastalıklara bağlı olarak besinlerle alınan demirin emilememesi, kaybedilmesi gibi durumlarda ortaya çıkan sağlık sorunudur. 

Demir eksikliği, dünya üzerinde çok yaygın olarak görülen sağlık sorunlarından bir tanesi olan demir eksikliği, kansızlık başta olmak üzere çok önemli sağlık problemlerine neden olur. Bu nedenle demir eksikliği tespit edilen bireylerde uygun mineral desteği ve tedavi uygulamaları yardımıyla bu durumun önüne geçilmesi oldukça önemlidir.

Demir eksikliği, dünya üzerinde en yaygın olarak görülen anemi türüdür. Halk arasında kansızlık olarak da bilinen demir eksikliği anemisi, kana kırmızı rengini veren hemoglobin adlı proteinin yapısında bulunan demirin eksikliğine bağlı olarak gelişir. Kandaki hemoglobin akciğerdeki oksijenin kanla birlikte dokulara ulaştırılmasından sorumludur. 

Bu nedenle demir eksikliği anemisi olan bireylerde çabuk yorulma, nefes darlığı gibi sorunlar gözlenir. Demirin yetersiz alınmasına ek olarak vücuttan herhangi bir nedene bağlı olarak kan kaybının söz konusu olması veya sindirim kanalından yeteri miktarda emilememesi halinde de demir eksikliği anemisi ortaya çıkabilir. Her iki cinsiyette ve her yaştan bireyde görülen demir eksikliği, kadınlarda erkeklere oranla çok daha sık gözlenir. Bilimsel araştırmalarda ortaya koyulan istatistiki verilere bakıldığında her üç kadından birinde ve her beş erkekten birinde demir eksikliği anemisinin bulunduğu görülmüştür. 

Demir eksikliği bazen tek başına bir hastalık olabilir. Fakat bazı durumlarda ise sindirim sistemi hastalıkları, kanserler veya farklı hastalık türlerinin bir belirtisi olarak da ortaya çıkabilir. Bu nedenle demir eksikliği anemisinin tespit edildiği hastalarda bu olasılık göz önünde bulundurularak ilişkili olabilecek hastalıklara yönelik gerekli araştırmalar yapılmalıdır.

Demir Eksikliği Anemisi Belirtileri Nelerdir?

Demir eksikliği anemisi belirtileri hastadan hastaya ve hastalığın şiddetine göre değişkenlik gösterebilir. Hafif düzeyde anemisi olan bireyler herhangi bir belirti hissetmeyebilir. Bu kişilerde anemi sorunu genellikle rutin sağlık taramalarında veya farklı bir nedene yönelik olarak istenen kan testlerinde tesadüfi olarak saptanır.

• Sürekli yorgunluk, bitkinlik ve güçsüzlük hissi
• Hafif egzersizlerde bile nefes darlığı hissetme
• Tenin soluk renkte olması
• Saç dökülmesi
• Tırnak bozuklukları
• Uyku düzenine ilişkin bozukluklar
• Sabahları yorgun uyanma
• Baş ağrısı
• Kulaklarda çınlama ve uğultu
• Dudaklarda çatlama ve ağız kenarlarında yara oluşumu
• Konsantrasyon güçlüğü
• El ve ayaklarda uyuşma, üşüme
• Sinirlilik hali

Yukarıdakiler demir eksikliği anemisinin en yaygın belirtileri olmakla birlikte aneminin şiddetlenmesi halinde kalpte çarpıntı, huzursuz bacak sendromu belirtileri, tiroid fonksiyonlarının yavaşlaması, toprak ve buz gibi besin olmayan maddeleri yeme isteği (pika davranışı) tarzında daha şiddetli belirtiler ortaya çıkabilir. Bu gibi problemlerin ve daha ciddi sağlık sorunlarının önlenmesi için yukarıdaki belirtilerden bir veya birkaç tanesini hisseden kişilerin sağlık kuruluşlarına başvurarak kan testi yaptırmalarında fayda vardır.

Demir Eksikliği Anemisi Nedenleri Nelerdir?

Anemi, yalnızca demir eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkan bir durumdur. B12 vitamini, folik asit gibi farklı vitamin eksikliklerine veya hematolojik hastalıklara bağlı olarak da anemi sorunu ortaya çıkabilir. Demir eksikliğine bağlı olarak görülen anemilerin en yaygın nedeni beslenmeye ilişkin sorunlardır. 

Demir içeriği yüksek olan et, yumurta gibi besinlerin yetersiz tüketimi, hayvansal besinleri içermeyen vejetaryen ve vegan beslenme gibi durumlar demir eksikliği anemisinin temel nedenleri arasında sayılabilir. Aynı zamanda sindirim sistemine ilişkin hastalıklar besinlerle birlikte alınan demirin emilimine engel olarak anemiye yol açabilir. Ülseratif kolit, Crohn hastalığı gibi inflamatuar bağırsak hastalıklarında da gastrointestinal sistemde meydana gelen kanamalarla demir kaybı söz konusu olabilir.

• Hazır gıdaların fazla miktarda yer aldığı beslenme düzeni,
• Sosis, salam gibi sağlıksız besinlerin fazla tüketimi,
• Etin çok fazla pişirilerek tüketilmesi,
• Çay ve kahve gibi demir emilimini azaltan besinlerin fazla tüketilmesi,
• Gebelik ve emzirme döneminde artan demir ihtiyacının yeterince karşılanamaması,
• Kadınlarda jinekolojik hastalıkların söz konusu olması,
• Doğum kontrol yöntemi olarak spiral kullanımı,
• Böbrek yetmezliği ve diyaliz,
• Kanserler ve bazı diğer kronik hastalıklar.

Demir Eksikliği Anemisi Teşhisi Nasıl Konulur?

emir eksikliği teşhisi, tam kan sayımı olarak adlandırılan kan testi ile konulabilir. Koldan alınan kan örneği ile yapılan inceleme sonucunda elde edilen verilerden hemoglobin, hematokrit, serum demir miktarı, demir bağlama kapasitesi, transferrin saturasyonu ve ferritin gibi değerlere bakılarak demir eksikliği anemisinin söz konusu olup olmadığı tespit edilebilir. Demir eksikliği anemisi olan hastalarda mineral eksikliğinin şiddetine de bağlı olarak bu değerlerden birkaç tanesi veya tümü düşük bulunur. 

Demir eksikliği anemisi teşhisi koyulan hastalarda tedaviye başlamadan önce bu durumun altında yatan sorunlar tespit edilmelidir. Beslenme düzenine ilişkin sorunlar demir eksikliğinde en yaygın neden olsa da gastrointestinal sistem kanamaları da demir eksikliğine neden olan önemli bir faktördür. Bu şekilde kaybedilen kan dışkıda gizli kan şeklinde atılır ve hasta tarafından fark edilmesi güç olabilir. Bu nedenle gastrointestinal sistemde kanamaya neden olabilecek hastalıkların araştırılması için kolonoskopi işlemi yapılabilir, aynı zamanda dışkıda gizli kan olup olmadığına bakılması açısından gaita testi istenebilir. 

Hekim tarafından farklı hastalıklardan şüphelenilmesi halinde idrar testi, tıbbi görüntüleme tetkikleri gibi farklı tanı testleri de gerekli görülebilir. Tüm bu uygulamaların ardından demir eksikliği anemisine neden olan faktörler tespit edilerek buna yönelik tedavi uygulamaları başlatılır.

Demir Eksikliği Anemisi Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Demir eksikliği anemisinde nasıl bir tedavi yönteminin uygulanacağının belirlenmesi için öncelikle anemiye neden olan sorunların tespit edilmesi gerekir. Oral demir takviyeleri genellikle demir eksikliği anemisi teşhisi alan her hasta için önerilse de gastrointestinal sistem hastalıkları veya farklı sağlık sorunlarına bağlı olarak demirin kaybı ya da yeteri kadar emilememesi söz konusu ise bu takviyeler aneminin önlenmesi için yeterli olmaz. 

Dolayısıyla demir takviyesine ek olarak bu tür hastalıklara karşı ayrıca tedavi planı yapılmalıdır. Demir eksikliği anemisine sağlıksız, dengesiz ve yetersiz beslenme neden olmuş ise demir takviyelerine ek olarak hastalar bir diyetisyene yönlendirilmeli ve tıbbi beslenme tedavisi alması sağlanmalıdır. Diyetisyen tarafından hastaya özgü olarak planlanan bir beslenme programı ile günlük demir gereksinimi tam olarak karşılanmalıdır. Buna ek olarak demir içeriği yüksek olan besinler hakkında bilgi verilmelidir. Çay ve kahve gibi besinler demir emilimini doğrudan azaltır. Kansızlık sorunu olan bireylerin bu besinleri mümkün olduğunca tüketmemesi, tüketeceği zamanlarda ise öğünlerden 45 dakika önce ve sonrasına denk gelmemesine dikkat etmesi gerekir. 

Kalsiyum minerali bağırsaklardan emilimi sırasında demirle yarışa girdiğinden kalsiyum içeriği yüksek olan süt, yoğurt gibi besinler önemli demir kaynakları olan et, yumurta, kuru baklagiller gibi besinlerle aynı anda tüketilmemelidir. Asidik ortamda demir emilimi artar. Demirden zengin olan kırmızı ve beyaz et, balık, yumurta, kuru baklagiller gibi besinlerin yanında bol limonlu salatalar gibi C vitamini kaynakları tüketildiğinde besinlerin içerisinde bulunan demirden daha fazla yararlanılmış olacaktır. 

Vejetaryen ve vegan beslenen bireyler ise demir takviyelerine ek olarak bitkisel proteinlerden zengin olan kuru baklagiller, yağlı tohumlar ve demir mineralinden zengin olan ıspanak gibi koyu yeşil yapraklı sebzeleri yeteri kadar tükettiklerinden emin olmalı, düzenli olarak kan testi yaptırarak anemiye yönelik gerekli araştırmalarını yaptırmalıdır.

Eğer siz de demir eksikliği anemisine sahipseniz gerekli kontrollerinizi yaptırmak, son üç ayda rutin kan testlerinizi yaptırmadıysanız bu testleri yaptırarak kansızlık veya farklı bir hastalığınızın bulunup bulunmadığını öğrenmek için sağlık kuruluşlarına başvurabilirsiniz. Muayene ve tetkiklerinizi düzenli olarak yaptırarak hastalıklarınızın erken dönemde tespit edilmesini sağlayabilir, yaşamınıza sağlıklı bir şekilde devam edebilirsiniz.