Pamukçuk (Dil Mantarı) Nedir? Pamukçuk Nasıl Geçer?

Pamukçuk ya da diğer adıyla dil mantarı, ağız içerisindeki dokularda mantar enfeksiyonu gelişmesi sonucu oluşur. Hastalık özellikle dilin üstündeki beyazlık oluşumu ile karakterizedir. Toplumda sık karşılaşılan bu durum ile ilgili ‘Pamukçuk nedir, nasıl geçer?’ sorularının cevabını burada bulabilirsiniz.
 

Pamukçuk (Dil Mantarı) Nedir?

Pamukçuk ya da dil mantarı olarak bilinen durum, ağız içerisinde gelişen bir mantar enfeksiyondur. Candida albicans olarak adlandırılan bir mantar türü, ağız içerisinde başta dil olmak üzere farklı yapılarda çoğalarak pamukçuk oluşumuna neden olur. Aslında bu mantar türü sağlıklı insanların ağzında da bulunur. Ancak bağışıklık sisteminin yeterince güçlü olmadığı dönemlerde Candida Albicans aşırı miktarda çoğalarak pamukçuk hastalığının gelişmesine yol açar. Bu nedenle bu mantar, ‘fırsatçı mikroorganizma’ olarak tanımlanabilir. 

Pamukçuk daha çok küçük çocuklarda ve ileri yaş grubundaki kişilerde görülür. Bunun nedeni bu grupların bağışıklık sistemlerinin görece daha zayıf olmasıdır. Elbette bu grup dışında yer alan kişilerde de ağız mantarı ile karşılaşmak mümkündür. Ağızda pamukçuk sağlıklı kişilerde genellikle çok ciddi problemlere yol açmaz. Ancak bağışıklık sistemi güçsüz kişilerde pamukçuk tedavisi zorlayıcı olabilir.
 

Pamukçuk Neden Olur?

Normal şartlarda bağışıklık sistemi vücuda giren virüs, bakteri, mantar gibi zararlı olabilecek mikroorganizmaları yok etmekle görevlidir. Bağışıklık sistemi görevini tam anlamıyla yerine getirdiğinde vücuttaki ‘iyi’ ve ‘kötü’ mikroorganizmalar arasındaki denge sağlanmış olur. Ancak sistemdeki bir zayıflık bu dengeninin bozulmasına yol açabilir. Ağız içi mantar yani pamukçuk gelişiminde de böyle bir durum söz konusudur.Sağlıklı kişilerin de ağzında bulunan Candida, bağışıklık sistemi tarafından belirli bir düzeyde tutulur. Ancak bağışıklık sisteminin koruyucu etkisindeki bir zayıflama Candida mantarının aşırı çoğalmasına neden olur. Sonuç olarak bu mantar türü ağız içinde birikerek dilde pamukçuk oluşumuna yol açar.

Zayıflamış bağışıklık sistemi pamukçuk oluşumunun başlıca nedenlerinden biridir. Bu sistemde zayıflamaya sebep olan çeşitli durumlar vardır. Bağışıklığı zayıflatarak dil mantarı oluşma riskini artıran faktörler:

Bazı Tıbbi Durumlar: Hastalıklardan bazıları bağışıklığı zayıflatır ve kişiyi enfeksiyonlara karşı savunmasız hale getirir. AIDS, bu hastalıklara örnek olarak verilebilir. Yine bazı tedavi yöntemleri de bağışıklığı baskılayabilir. Organ nakli hastalarında doku reddini önlemek için kullanılan ilaçlar bağışık sistemini baskılar. Kanser hastalığının kendisi immün sistemi zayıflatabileceği gibi tedavisi de bağışıklığı güçsüz bırakabilir. 

Diyabet: Tedavi almayan veya tedavisini düzgün uygulamayan diyabet hastalarının tükürüklerinde yüksek miktarda şeker vardır. Bu yüksek şeker miktarı mantar gelişimi açısından pozitif etki yapar. 

Vajinal Mantar Enfeksiyonları: Bazen vajinada enfeksiyona neden olan mantar türü ağızda da pamukçuk oluşumuna neden olabilir. 

İlaçlar: Kortizon türevi ilaçlar bağışıklığı baskılayarak pamukçuk oluşumu riskini artırır. Antibiyotikler ise vücuttaki ‘iyi’ ve ‘kötü’ mikroorganizmaların dengesini bozarak ağızda mantar gelişimine zemin hazırlayabilir. 

Sayılan durumlara ek olarak ağız içi aparat kullanımı da pamukçuk açısından risk oluştur. Diş protezleri, diş telleri gibi aparatlar bunlara örnek olarak verilebilir. Ağız kuruluğuna neden olabilecek durumlar da ağızda pamukçuk oluşma ihtimalini artırır.

• Dengeli ve düzenli beslenerek bağışıklık sistemini güçlü tutmak
• Dişleri günde en az iki kere fırçalamak, diş ipi kullanmak, ağız hijyenine gereken önemi göstermek
• Diş ve ağız sağlığı kontrollerini düzenli olarak yaptırmak
• Ağız kuruluğu gibi bir problemin varlığında bir sağlık merkezine başvurarak gereken tedaviyi almak
• Ağız içi aparat kullanılıyorsa aparatı yatmadan önce çıkarmak, her gün düzenli olarak temizlemek ve aparatın ağızda ilgili yere tam oturduğundan emin olmak
• Kortikosteroid inhaler ilaç kullanımında, işlem sonrası dişleri fırçalamak
• Diyabet hastalığı varsa kan şekerini kontrol altında tutmak
   

Pamukçuk (Dil Mantarı) Belirtileri Nelerdir?

Pamukçuk çok sayıda farklı semptoma neden olabilir. Ancak her kişide bu semptomların hepsi görülmeyebilir. Bazı kişiler semptomların çoğunu taşırken bazıları ise dilin üstündeki beyazlık dışında bir belirti göstermeyebilir.

Çocuklarda ve yetişkinlerde pamukçuk belirtileri:

• Dilde beyazlık, kremsi yapıda lezyonlar
• Lor peyniri görünümünde çevre dokudan hafifçe kabarık görünen lezyonlar
• Ağız içinde özellikle lezyon çevresinde kızarıklık, ağrı ve yanma hissi ve bunlara bağlı olarak yiyip içmede, yutmada zorluk yaşama
• Lezyonlara temas edildiğinde kanama olması
• Ağız kenarlarında çatlama ve kızarıklık
• Ağızda pamuksu his
• Tat kaybı
• Ağız içi aparat kullanılıyorsa ilgili aparatın altında kızarıklık, ağrı olarak sıralanabilir.

Pamukçuk kendini genel olarak dil beyazlaması şeklinde gösterse de bu hastalıkta lezyonlar yanak içlerine, damağa, diş etlerine ve bademciklere yayılabilir. Başta kanser ve AIDS gibi hastalıklar olmak üzere pamukçuğun daha şiddetli seyretmesine neden olan durumlarda lezyonlar yemek borusuna kadar ilerleyebilir. Lezyonların yemek borusuna kadar uzandığı durum Candida özofajiti olarak adlandırılır. Özofajit hastaları yukarıdaki belirtilere ek olarak yutmada güçlük, besinlerin boğazda takılı kalmasına bağlı ağrı gibi semptomlar da gösterebilir. 

Bebeklerde pamukçuk dilde beyaz lezyonların yanı sıra beslenme güçlüğü, huzursuzluk gibi belirtilerin oluşmasına da neden olabilir. Bebekler pamukçuğu emzirme sırasında annelerine geçirebilir. Candida ile enfekte olan meme, bu mantarın süt yoluyla yeniden bebeğe geçmesine yol açarak yeniden pamukçuk oluşumuna neden olabilir. Birbirini takip eden bu durum kısır döngü halini alabilir. 

Memede Candida enfeksiyonu şu belirtilere yol açabilir:

• Meme uçlarında her zamankinden farklı bir kızarıklık, çatlak, kaşıntı veya hassasiyet
• Meme ucu etrafındaki koyu bölgedeki (areoladaki) derinin parlak veya pul pul olması
• Emzirme sırasında veya emzirme arası periyotlarda meme ucunda normalden farklı bir ağrı hissedilmesi
• Memenin derin dokularında bıçaklanma benzeri ağrı olması

Pamukçuk Nasıl Geçer?

Dil mantarı tedavisi, hastalığa neden olan mantar hastalığının hızlı bir biçimde çoğalmasını ve ağız içerisinde yayılmasını engellemeyi hedefler. Pamukçuğun tedavisi planlanırken hastanın genel durumu, yaşı ve hastalığa neden olan altta yatan sebebin belirlenmesi oldukça büyük önem taşır. Altta yatan nedenin doğru olarak tespit edilmesi ve nedene uygun tedavinin yapılması pamukçuk hastalığının tekrarlamasının önüne geçer.Pamukçuk tedavisi için ek hastalığı bulunmayan çocuk ve yetişkinlerde antifungal (mantar karşıtı) ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar pastil, tablet veya sıvı formda olabilir. 

Bebeklerde ve emziren annelerde pamukçuk tedavisinin yapılması, enfeksiyonun anne ve bebek arasında kısır döngüye girmesinin önüne geçer. Bebeklere hafif dozlarda antifungal ilaç ve anneye de memelerine sürmesi için antifungal içeren krem verilebilir. 

Bağışıklık sistemi ciddi derecede zayıflamış hastalarda ise güçlü antifungal ilaçlar pamukçuk tedavisinde tercih edilir.

Pamukçuk hastalığını hafif geçiren kişiler evde uygulayabilecekleri basit yöntemlerle semptomların şiddetini azaltabilir. Örneğin ağzı tuzlu, karbonatlı (yemek sodalı), içerisine biraz limon sıkılmış veya elma sirkesiyle karıştırılmış su ile çalkalamak dilde mantar lezyonlarının ortadan kalkmasına yardımcı olabilir.

Pamukçuk ya da diğer adıyla dil mantarı pek çok kişinin hayatında bir kez olsun karşılaştığı bir sağlık sorunudur. Bu hastalık kendiliğinden birkaç haftada düzelse de özellikle bazı gruplar tamamıyla iyileşmek için tedaviye ihtiyaç duyar. Bu bağlamda özellikle bebekler, yaşlılar, bağışıklığı zayıflatan hastalığı olanlar, emziren anneler ve bağışıklık baskılayıcı ilaç kullananlar; pamukçuk şüphesi taşırsa vakit kaybetmeden en yakın sağlık merkezine başvurmalıdır.  

Pamukçuk ile ilgili merak ettiğiniz konuları Grup Florence Nightingale Hastaneleri’nin uzman ekibine sorabilir, sorunuzla ilgili öneriler isteyebilirsiniz. Bize ulaşmak için web sitemizde yer alan iletişim formunu kullanabilirsiniz.