Corona Virüs Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Coronavirüsler (CoV) develer, yarasalar, misk kediler gibi birçok hayvan türünde yaygın olarak bulunmaktadır. Alfa, beta, gama ve delta olmak üzere dört corona virüs alt grubu vardır.

Corona Virüs

Coronavirüsler (CoV) develer, yarasalar, misk kediler gibi birçok hayvan türünde yaygın olarak bulunmaktadır. Alfa, beta, gama ve delta olmak üzere dört corona virüs alt grubu vardır. İnsanlarda sık görülen corona virüs alt tipleri 229E, NL63, OC43 ve HKU1’dir (bu alt tipler COVID-19’dan önce izole edilmiştir).

Nadiren, bazı corona virüsler hayvanlardan insana sıçramakta ve insanda infeksiyon etkeni olabilmektedir. Bu klinik tablolar hafif üst solunum yolu infeksiyonundan insan hayatını tehdit eden Middle East Respiratory Syndrome (MERS-CoV) ve Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS-CoV) gibi akut solunum yolu sendromlarına yol açabilir.

31 Aralık 2019 tarihinde Çin’de Wuhan şehrinde ortaya çıkan ve günümüze kadar 114 ülkede tespit edilen yeni Corona virüs (COVID-19), 12 Mart 2020 tarihi itibariyle dünya genelinde 126,380 kişinin enfekte olmasına, 4634 kişinin ölümüne yol açmıştır. COVID-19 enfeksiyonundan 68313 kişi tümüyle iyileşmiştir. Dünya Sağlık Örgütü 3 Mart 2020 tarihinde yeni Corona virüsü enfeksiyonuna bağlı tahmini ölüm hızını %3,4 olarak açıklamıştır.

Dünyada hızla yayılan COVID-19 ülkemizde de endişeye yol açmış, resmi kanallardan ve uzman hekimler aracılığıyla Corona’dan korunma yolları ile ilgili güncel ve doğru bilgilendirme yapılmasına rağmen, bilimsel dayanaktan yoksun fikir ve bilgi paylaşımları da artmıştır. Bu nedenle, Corona virüs hakkında doğru zannedilen yanlışlara göz atmanın yararlı olacağını düşünüyoruz.

İnsan Coronavirüsleri Nelerdir?

İnsanda infeksiyon etkeni olduğu bilinen yedi coronavirüs bulunmaktadır. Bunlardan ilk 4’ü alfa ve beta grubunda yer alan coronavirüsler olup insanda hafif seyirli solunum yolu infeksiyonu yapmaktadırlar.

• SARS-CoV (Ağır Akut Solunum Sendromu): 2002 yılında Çin’de tanımlanmıştır. Ciddi akut solunum yolları sendromuna neden olmaktadır. 2002 ve 2003 yıllarında dünya genelinde salgın yaparak ve 774 kişinin hayatını kaybetmesine neden olmuştur.
• MERS-CoV (Ortadoğu Solunum Sendromu): 2012 yılında Suudi Arabistan’da ortaya çıkmış ve bugüne kadar birçok ülkede görülmüştür. Orta Doğu solunum yolları sendromu virüsü (MERS) olarak adlandırılmıştır.
• Son olarak; 2019 yılı aralık ayında Çin’in Hubei eyaletine bağlı Wuhan şehrinde insanlarda pnömoni (zatürre) salgını yapan ve COVID-19 olarak adlandırılan yeni bir Corona Virüs (nCoV) tanımlanmıştır.

Yeni Corona virüs (nCoV), COVID-19, Hakkında Neler Biliyoruz?

İlk olarak Çin’in Wuhan şehrinde ciddi alt solunum yolu infeksiyonu yapan bir etken olarak ortaya çıkmıştır. Yapılan araştırmalar sonucu etkenin bilinen virüslerden farklı olduğu sonucuna varılmıştır. Virüsün genom yapısı Çin bilim adamlarınca tanımlanmıştır. İlk vakaların Wuhan şehrinde bulunan büyük bir deniz ürünleri marketiyle bağlantılarının olması etkenin vahşi hayvanlardan, özellikle de yarasalardan, insana bulaştığını düşündürmektedir. Zaman içinde yeni vakaların deniz ürünleri marketiyle ilişkilerinin olmaması, sağlık çalışanlarında infeksiyon gelişmesi virüsün insandan insana yayılabildiğini ispatlar niteliktedir.

• COVID-19 enfeksiyonu tanısı konmuş birisiyle 1 metreden yakın temasınız oldunuz,
• Yakın zamanda COVID-19 tespit edilen bir ülkede (Çin, İran, İtalya, İspanya, Güney Kore, Almanya, Fransa, Amerika Birleşik Devletleri gibi) bulundunuz,
• Yüksek ateş (>37,5°C),
• Öksürük,
• Nefes darlığı geliştiyse,

Aile hekiminize veya bir sağlık kuruluşuna telefon açınız veya bir maske takarak en yakın sağlık kuruluşuna başvurunuz.

Temas ve/veya seyahat ettiğiniz ülkeyi belirttikten sonra şikayetlerinizi anlatınız.

Sağlık Bakanlığının Alo 184 Koronavirüs Danışma Hattı’na başvurarak Koronavirüsten Korunma Yolları Hakkında detaylı bilgi sahibi olabilirsiniz.

Korona Virüs Etkileri Ne Zaman Başlar?

Korona virüsün kuluçka süresi tam bilinmemekle birlikte Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) açıklamasına göre 5-6 gündür. Kuluçka süresi bazı hastalarda 14 güne kadar uzayabilir. Bazı kaynaklarda kuluçka süresinin 2 gün kadar kısa olabileceği bildirilmektedir.

Her Boğaz Ağrısı Korona Virüs Belirtisi Midir?

Yaşadığımız sonbahar-kış aylarında üst solunum yolları infeksiyon sayısı hızla artmaktadır. Coronavirus infeksiyonu solunum yoluyla yayılan ve soğuk algınlığı, grip ile benzer belirtiler gösterir. 

Boğaz ağrısı Coronavirus infeksiyonunun sık görülmeyen bir belirtisidir. Corona belirtileri kişiden kişiye değişkenlik gösterdiği için her Covid hastasında görülmeyebilir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Çin’de yaptığı bir çalışmada doğrulanmış Covid vakalarının %13.9’unda boğaz ağrısı görüldüğünü bildirmiştir.

Covid-19’da en sık görülen belirtiler ise ateş, kuru öksürük, yorgunluktur.  

• Kapı kolları, elektrik düğmeleri gibi yüzeyler sirkeli su ile dezenfekte edilebilir.
• Havlu, bardak gibi kişisel eşyalar ortak kullanılmamalıdır.
• Hapşıran, öksüren bireyler maske takmalıdır.
• Aile içindeki 60 yaş üstü bireyler ile astım, kalp hastalığı ve diyabet gibi kronik hastalığı olan kişiler risk grubundadır. Bu kişilerin başkalarıyla yakın temastan kaçınması, kullanmakta oldukları ilaçları bırakmaması gereklidir.
• Aile bireylerinin sağlıklı, düzenli ve dengeli beslenmesi genel vücut direncinin yüksek kalmasını sağlayacaktır. Bu amaçla, vitamin ve minerallerden, sebze ve meyvelerden zengin beslenme sağlanmalıdır.
• Tüm aile üyeleri sakin olmalıdır. Ailecek birlikte keyifli zaman geçirmeye çalışmak evde yaşamaya mecbur kalmanın sıkıntısı ve hastalık endişesinden uzaklaşmanıza bir miktar yardımcı olacaktır

• Şüpheli hasta tanımına uyan kimselere hemen cerrahi maske takılmalı ve hastalar yeterli şeklide havalandırılan tek kişilik, mümkünse ve negatif basınçlı izolasyon odasında izlenmelidir.
• Hastayla teması olacak tüm bireyler standart önlemlere ek olarak mutlaka damlacık ve temas izolasyonu önlemlerine uymalı; cerrahi maske, tek kullanımlık ve uzun kollu sıvıya dayanıklı önlük, eldiven, göz koruması (örneğin gözlük veya yüz siperi) kullanmalıdır. 
• Tek kullanımlık atılabilir veya hastaya özel ekipman (örneğin stetoskoplar, tansiyon aletleri ve ateş ölçerler) kullanılmalıdır.
• Hasta ve vücut sıvıları ile temas eden çevre yüzeylerinin düzenli şeklide su ve deterjanla temizlenmesi ve sodyum hipoklorit gibi dezenfektanların uygulanması gerekmektedir. 
• Hastanın vücut salgıları ve sıvılarının solunum yoluyla alınmasını kolaylaştıracak girişimler yapılacaksa, N95 maske ve yüz siperliği kullanılmasına dikkat edilmelidir.
• Her durumda el hijyenine mutlaka uyulmalıdır.

Corona virüs infeksiyonundan korunmada en önemli nokta, 20 saniye boyunca ellerin sabun veya el dezenfaktanı ile yıkanmasıdır!

Şüpheli Hastayla Temas Durumunda Hangi Önlemler Alınmalıdır?

COVID-19 enfeksiyonu şüphesi olan bir hastayla temas halindeki -sağlık çalışanları dahil- tüm bireylerin sayısı sınırlanmalı; tüm personel ve ziyaretçiler de dahil olmak üzere hastanın odasına giren tüm kişilerin kaydı tutulmalıdır. 

Corona Virüs Mide Bulantısı Yapar mı?

COVID-19 enfeksiyonu için doğrulaması yapılmış veya değerlendirmesi devam eden bir kişi ile yakın temas etmiş olanlar, son temaslarından sonraki 14 gün boyunca günde iki kez ateşlerini ölçmeli, öksürük, solunum sıkıntısı, vücut ağrıları, boğaz ağrısı, baş ağrısı, ishal, mide bulantısı /kusma gibi diğer erken bulguların olup olmadığını takip etmelidir.

Koronada Laboratuvar Tanısı Nasıl Konulur?

COVID-19 olası vaka tanımına uyan hastalardan solunum yolu numuneleri alınır. COVID-19 sekans bilgileri paylaşılmış ve moleküler (PCR) testler tasarlanmıştır. Bu yöntem ile solunum yolu numunelerinde virüs varlığı ortaya konulabilir. COVID-19 açısından numuneler Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarlarında değerlendirilmektedir.

• Covid-19 bir virüs olduğu için antibiyotikler etki göstermez.
• Soğuk algınlığı ilaçlarının Korona belirtilerini kontrol etmede yetersiz kaldığı bilinmektedir. Bu nedenle kullanımları önerilmez.
• Tüm viral hastalıklarda olduğu gibi bol sıvı alımı ve yatak istirahati önerilir.
• Henüz kesin etkili bir ilaç bulunmamakla birlikte güncel Covid tedavi protokolünde favipiravir ve bir sıtma ilacı olan hidroksiklorokine yer verilmektedir.
• Korona infeksiyonundan koruyucu hiçbir ilaç yoktur. Korunma için sağlıklı ve dengeli beslenme, düzenli yaşam tarzı önerilir.

• Her Corona virüs (COVID-19) vakası ölümle sonuçlanır!
  
  31 Aralık 2019 tarihinden itibaren 126380 Corona vakası tespit edilmiş; bunların 4634’ü ölümle sonuçlanırken 68313’ünde tam iyileşme görülmüştür. 3 Mart tarihinde Dünya Sağlık Örgütü açıklamasına göre yeni Corona virüsünün öldürme hızı (mortalite) %3,4’tür. Yani COVID-19 ile enfekte olduğu kanıtlanmış 100 kişiden 3-4’ünde ölümle, geri kalanında tam iyileşme ile sonuçlanmaktadır.
  
  
  COVID-19 hayvanlardan insanlara yeni geçen bir virüs olduğu için tüm yaş grupları ve her cinsiyet için bulaşıcıdır. Çocuklar ve 65 yaş üstü kişilerde bağışıklık sisteminin etkinliği daha düşük olduğu için bu kişilere virüs bulunan ortamdan hastalık bulaşması daha kolaydır. Ek olarak, diyabet, kalp hastalığı, kanser gibi eşlik eden hastalığı olan kişilerin de Corona virüs ile enfekte olma riski daha yüksektir.
• Yeni Corona virüsü kargo paketlerinden de bulaşır!
  
  Yeni Corona Virüsü’nün (nCoV) hapşırık ve öksürük sırasında ortama saçılan solunum yolu salgıları (damlacık enfeksiyonu) ile bulaştığını biliyoruz. Eğer bu salgılar paket yüzeyleri gibi zeminlere bulaştırılırsa, virüs 4-6 saat canlı kalmakta ve sonra ölmektedir. 
  
  
  Buradan hareketle, kargo paketlerinden CoV bulaşmaz. Dünya Sağlık Örgütü, koli ve paket dağıtımında herhangi bir yasak ya da kısıtlama getirmemiştir.
• Yüzeylerin temizliği için alkolsüz kolonya el dezenfektanı olarak yeterlidir!
  
  COVID-19 (aslında tüm bulaşıcı hastalıkları enfeksiyonları için geçerlidir) ile enfekte olan sert yüzeyler çamaşır suyu, sirkeli su veya deterjanla silinmelidir.
  COVID-19 enfeksiyonunda el hijyeni dikkat edilmesi gereken en önemli konudur. 
  
  Bir sıvının dezenfektan özelliğe sahip olması için minumun yüzde 70-95 arası alkol oranı gerekir. Uygun el antiseptiği bulunamayan yerlerde yüzde 80-90 arasında alkol içeren her türlü kolonya da el hijyeninde virüsten korunmada kullanılabilir.
  El dezenfektanları ve alkol gibi ürünlerin sık kullanımı ciltte tahriş ve dermatite yol açabileceği için yan etkisi en az el hijyeni yöntemi ılık su ve sabun ile elleri 20 saniye boyunca yıkamaktır.
• Virüs salgını geçene kadar ev dışındaki her yerde maske ile dolaşılmalıdır!
  
  Tıbbi maske çevredeki insanlara hastalık bulaşmasını engellemek için üst solunum yolu enfeksiyonu, yani grip benzeri, belirtileri olan insanlar tarafından kullanılmalıdır. Başka bir deyişle, çevreden enfeksiyon almamak için maske kullanılması yeterli bir önlem sağlamaz. 
  
  Üst solunum yolu enfeksiyonu olup evden çıkmak zorunda olan kişiler ağzı ve burnu tam kapatan tıbbi maskeleri (N95 veya N99) kullanmalıdır. 
  Basit (kağıt) maskeler yeterli koruyuculuk sağlamaz. Maske kullanmayı bilmeyen sağlıklı kişiler, toplu taşımadan aldıkları virüsü gittikleri yerlere taşıyıp yayılmasına yardımcı olabilirler.
  Kronik hastalığı olan, gebe ve küçük çocuklar, hastane gibi hastalıklı kişilerin yoğun olduğu yerlerde mecburi bulunmaları gerekliyse veya virüslerin sıkça yayılma yeri olabileceği tahmin edilen havaalanı ve riskli ülkelere seyahat etme durumları varsa tıbbi maske takabilirler.
  
  Günlük yaşamımızın bir parçası olan toplu taşıma araçlarında çok kalabalık otobüs, vagon gibi yerlere girmemeye ve bir sonrakini beklemeye; eller ile ağız, burun ve göze dokunmamaya ve ulaşım sonrasında elleri su ve sabunla yıkamaya önem verilmelidir.
   
• Evdeki veya sokaktaki kedi, köpek gibi hayvanlar COVID-19 taşıyabilir ve onlardan virüs enfeksiyonu kapılabilir!
  
  Bilim insanlarının gözlemlerine göre salgının başlangıcından beri Hong Kong’da bir köpekte COVID-19 görülmüştür. Bu köpeğe enfeksiyonu sahibinden bulaştığı düşünülmektedir. Evcil hayvanlar, COVID-19 için rezervuar oluşturma potansiyeli açısından yakın takiptedir.
  
  Yaşam boyu etkili zatürre (pnömokok) aşısı ve/veya yıllık grip aşımı (influenza) aşımı yaptırdım. Bana bir şey olmaz!
  Yaşam boyu zatürre aşısı bir bakteri olan Pneumoccus pneumia’nın sık görülen bir cinsi; yıllık grip aşısı ise başka bir virüs ailesi olan influenza için hazırlanmıştır. Bu aşılar COVID-19 enfeksiyonunun bulaşmasını engellemez.
• Evdeki anti-grip ilaçlarını ve/veya antibiyotik kullanırım. Bana bir şey olmaz!
  
  COVID-19 salgınına mevcut anti-gripal ilaçların hiçbiri etkili değildir. Antibiyotikler bakteri dediğimiz mikroorganizmaların tedavisinde tercih edilmelidir. COVID-19 için etkili değildir.
   
• Sarımsak, kelle-paça, sahlep, zencefil, susam yağı,  kullanarak kendi ilacımı kendim yaparım. Bana bulaşmaz!
  
  Sağlıklı, düzenli ve dengeli beslenmek sadece COVID-19 enfeksiyonundan korunmak için değil günlük yaşamımızı dinç ve enerjik devam ettirebilmek için elbette gereklidir. Fakat, ev yapımı veya aktarlardan alınan bitkisel karışımlardan hiçbiri COVID-19 bulaşına karşı korumaz. Bu çözümlerin hiçbirisi için bilimsel destekleyici veri yoktur.
  
  Sağlıklı (ara öğünlerde paket ürün yerine taze meyve, sebze veya kuruyemiş tercih edebilirsiniz), dengeli (günlük aktiviteye göre düzenlenen beslenme planında protein, karbonhidrat ve doymamış yağ oranları uygun olmalıdır) ve düzenli (ana öğünlerin atlanmaması önemlidir) beslenmek genel vücut direncinin yüksek olmasını ve olası bir enfeksiyon bulaşının kolaylıkla atlatılmasına yardımcı olacaktır.

Tuzlu Su ile Gargara Yöntemi ile Corona Virüsten Korunulabilir mi?

Corona solunum yolundan girdiği için tuzlu suyla burunu yıkamak, sirkeli su veya nar ekşisi ile gargara yapmak, sıcak su içmek veya sıcak banyo yapmak COVID-19 bulaşmasını engellemez. 

Virüsler gün ışığı altındaki sıcak ortamlarda yaşama ortamı bulamaz, çoğalamaz ve ölürler. Sıcak su içmek veya sıcak banyo yapmanın böyle bir etkisi olmaz.
Solunum yolu enfeksiyonlarında, özellikle virüs enfeksiyonları için, ortamın sık havalandırılmasının ve güneş ışığına sık çıkılmasının bulaşıcılığı azalttığı görülmüştür.