Siyah Renkli Dışkı (Melena) Nedir?

Dışkının siyah renkli olması, çoğu zaman sindirime uğramış kandan kaynaklanan bir durumdur. Üst gastrointestinal sistemde herhangi bir sağlık sorunu nedeniyle meydana gelen kanama, melena adı verilen siyah renkli dışkılamaya neden olur. Kanamanın az miktarda olması, dışkıda gözle görülür renk değişimine neden olmayabilir. Bu durum ancak dışkı örneğinin incelendiği gaita testlerinde fark edilebilir. Gaitada gizli kan olarak da bilinen bu durumun aksine melena, belirgin bir şekilde siyah renge sahiptir. Akut başlangıçlı yoğun kanamalara bağlı olarak görülen siyah renkli dışkı, hasta tarafından kolaylıkla fark edilebilir. Böyle bir durumda ciddi kan kaybı söz konusu olabileceğinden bir an önce sağlık kuruluşlarına başvurularak gerekli sağlık kontrolleri yaptırılmalıdır.

Melena Nedir?

Melena; katran benzeri siyah renge sahip, normal dışı, kötü kokulu dışkıya verilen addır. “Melena ne demek?” sorusu bir diğer deyişle siyah renkli dışkı olarak da yanıtlanabilir. Söz konusu siyah renk, üst gastrointestinal sistemde meydana gelen kanama sonucunda sindirim boşluğuna akan kandan kaynaklanır. Sindirim sisteminde buluna kan mide asidi ve bağırsak enzimlerince sindirilmesi sonucunda siyah, zift gibi yapışkan bir karakter kazanır. Melenaya yol açan kanamaların büyük bir kısmı özofagus (yemek borusu) ve midedeki kanamalardır. Bunların yanı sıra ince ve kalın bağırsağın üst kısımlarınadan kaynaklanan kanamalar da melenaya neden olabilir. Sindirim sisteminin alt kısımlarında gerçekleşen kanamalarda ise kanın  enzimlere yeterince maruz kalmaması nedeniyle dışkıda bulunan kan vişne çürüğü renginde veya  kırmızı, parlak renkli olur. Dışkıda kan görülmesi olarak adlandırılan bu tabloya anal bölgede; hemoroid ve anal fissür, kalın bağırsakta; ülser, kanser ve polip gibi farklı hastalıklar neden olabilir.

Siyah Dışkı Neden Olur?

Dışkının siyah gelmesi nedenleri arasında gastrointestinal sistemin üst kısımlarında kanamaya yol açabilen pek çok farklı hastalık sayılabilir. İlk defa böyle bir sorunla karşılaşan, daha önceden herhangi bir sindirim sistemi hastalığı teşhisi almamış olan kişiler, “Dışkı neden siyah olur?”, “Siyah dışkı neden olur?” gibi sorulara sıklıkla yanıt arar.

• Yemek Borusu (Özofagus) Varisleri: Siroz hastalığı gibi bazı durumlarda yemek borusunda bulunan toplardamarların genişlemesi, özofagus varislerine yol açabilir. Genişleyen bu damarlarda bir yırtılma olduğunda ciddi kanamalar söz konusu olabilir. Yemek borusuna akan kan, dışkı yoluyla atılacağından siyah renkli dışkılamaya neden olur. Dışkıya ek olarak ağız yoluyla da atılan kandan kaynaklı olarak kanlı kusma (hematemez) sorununun görülme olasılığı oldukça yüksektir.
• Gastrit: Midenin iç yüzeyini kaplayan tabakada oluşan iltihaplanmalar, gastrit olarak adlandırılır. Sigara ve alkol kullanımı, Helicobacter Pylori adlı bakterinin neden olduğu enfeksiyon, sağlıksız ve aşırı baharatlı gıdalar ile beslenme gibi nedenlerden kaynaklanabilen akut ya da kronik gastritler, mukozal hasara neden olarak midede kanamaya yol açabilir. Bu durumda siyah renkli dışkılama sorunu ortaya çıkması muhtemeldir.
• Özofajit: Yemek borusunun iç yüzeyindeki mukoza katmanında meydana gelen bir enfeksiyon veya mideden özofagusa asit reflüsü nedeniyle oluşan erozyon ve ülserler özofagusta kanamaya yol açarak melena görülmesine neden olabilir.
• Mide Ülseri: Peptik ülser olarak da adlandırılan mide ülserleri, midenin iç yüzeyinde oluşan yaralardır. En yaygın nedeni gastrite de yol açan Helicobacter Pylori adlı bakterinin enfeksiyonu olsa da farklı nedenlerden kaynaklı olarak gelişen mide ülserleri, tedavi edilmediğinde ciddi kanamalara neden olabilir. Bu durum melenayı da beraberinde getirir.
• Basınç Kanamaları: Şiddetli öğürme, kusma, öksürük gibi nedenlerle karın içi basıncında ani ve şiddetli artış sonucu yemek borusunun mide ile birleştiği bölgede yırtılmaya ve dolayısıyla kanamaya neden olabilir. Bu tür kanamalarda melena önemli bir bulgudur. 
• Çeşitli İlaçlar: Ağrı kesici ve antiinflamatuar ajan olarak çok sık şekilde kullanılan non-steroid (steroid olmayan) antiinflamatuar ilaçlar, vücutta kanama eğilimini artırır. Aynı şekilde kan sulandırıcı, pıhtılaşma önleyici ilaçlar da kanama eğilimini artırır. Bunlardan kaynaklı olarak özellikle de gastrit, mide ülseri gibi hastalıkları olan bireylerde, uzun süre non-steroid inflamatuar ilaç veya antikoagülan ilaç kullanımı sonucunda gastrointestinal kanamalar gerçekleşebilir, ek olarak dışkıda siyah renk de gözlenebilir. Böyle bir durum görüldüğü takdirde ilacın bırakılması gerekebileceğinden derhal hekime danışılmalıdır.
• Gastrointestinal Sistem Kanserleri: Sindirim sisteminde oluşan tümörler, gastrointestinal sistem kanamalarının bir diğer önemli nedenidir. Özellikle bağırsakların başlangıç kısmında, özofagusta ve midede oluşan tümörlerde kanama oluşması halinde dışkıda siyah renk görülmesi muhtemeldir.
• Yenidoğanlarda Anne Kanının Yutulması: Yeni doğmuş olan bebeklerde ilk birkaç gün siyah renkli dışkılama görülmesi doğaldır. Bu durum doğum esnasında bebeğin anne kanını yutmasından kaynaklanır. Genellikle birkaç gün içerisinde iyileşen bu durum eğer daha uzun bir süre boyunca devam ederse hekime danışılmalıdır.

Melena Belirtileri Nelerdir?

Melena (siyah renkli dışkı) durumunda hastalar genellikle aşağıdaki belirtilerle karşılaşabilir:

• Siyah, zift gibi yapışkan dışkı: Dışkının katran benzeri siyah renk alması ve yapışkan bir kıvamda olması, sindirim sisteminde üst kısımda bir kanama olduğunun işaretidir.
• Karın ağrısı: Melena ile ilişkili altta yatan hastalıklar genellikle karın bölgesinde şiddetli veya kronik ağrılara neden olabilir. Bu ağrılar, gastrit, ülser veya tümör gibi farklı sağlık sorunlarının habercisi olabilir.
• Halsizlik ve yorgunluk: Sindirim sistemindeki kanama, vücudun demir depolarını tüketebilir. Bu durum ciddi bir anemi tablosuna yol açarak hastanın kendini aşırı yorgun ve bitkin hissetmesine neden olabilir.
• Baş dönmesi ve bayılma hissi: Sürekli kan kaybı kan basıncında düşmeye ve buna bağlı olarak baş dönmesi veya bayılma hissine yol açabilir.
• Kalp atış hızında artış: Vücuttaki kan kaybını telafi etmek için kalp daha hızlı çalışmaya başlayabilir.

Melena Nasıl Teşhis Edilir?

Melena teşhisi, kapsamlı ve sistematik bir tıbbi değerlendirme süreci gerektirir. Sağlık profesyonelleri, altta yatan nedeni belirlemek ve doğru tedaviyi planlamak için aşağıdaki tanı yöntemlerini kullanır:

• Semptomların başlama zamanı ve süresi.
• Hasta tarafından kullanılan ilaçlar ve supplement'lar.
• Geçmiş sağlık sorunları ve kronik hastalıklar.
• Aile öyküsündeki gastrointestinal hastalıklar.
• Beslenme alışkanlıkları ve son zamanlardaki diyet değişiklikleri.

• Detaylı bir fiziksel muayene yapılarak hastanın genel sağlık durumu değerlendirilir:
• Karın bölgesinde hassasiyet ve şişlik kontrolü.
• Vital bulguların (tansiyon, nabız, vücut ısısı) ölçülmesi.
• Cilt renginin ve genel durumun incelenmesi.
• Anemi belirtilerinin araştırılması.
• Bağırsak son kısmının muayenesi (rektal tuşe)

3. Laboratuvar Testleri

Kapsamlı laboratuvar incelemeleri teşhis sürecinde kritik rol oynar:
 

• Hemoglobin ve hematokrit seviyelerinin ölçülmesi.
• Demir ve ferritin düzeylerinin değerlendirilmesi.
• Pıhtılaşma faktörlerinin incelenmesi.
• Karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri.

• Gizli kan testi.
• Dışkının mikroskobik ve kimyasal analizi.
• Enfeksiyon belirteçlerinin araştırılması.

4. Görüntüleme Yöntemleri

Gelişmiş görüntüleme teknikleri kanamanın kaynağını belirlemede önemlidir:

• Üst gastrointestinal sistem endoskopisi.
• Kolonoskopi.
• Kapsül endoskopi.
• Enteroskopi.

• Bilgisayarlı tomografi (CT).
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRG).
• Anjiyografi.
• Eritrosit sintigrafisi.

• Biyopsi işlemleri.
• Genetik testler.
• Özel hormon ve enfeksiyon taramaları.

Melena Tedavisi Nasıl Yapılır?

Tedavi, altta yatan nedene bağlı olarak değişkenlik gösterir:

• Medikal Tedavi: Kanama nedeni ilaçlara bağlı ise ilaç değişikliği yapılabilir. Helicobacter Pylori enfeksiyonu varsa antibiyotik tedavisi uygulanır. Durum asit baskılayıcı ilaçlarla desteklenir.
• Endoskopik Müdahale: Küçük kanamalar endoskopik olarak durdurulabilir. Varislerde veya ülserlerde tıbbi müdahaleler gerçekleştirilebilir.
• Cerrahi Müdahale: Ciddi kanama vakalarında veya tümör gibi durumlarda cerrahi operasyon gerekebilir.
• Kan Transfüzyonu: Ciddi kan kaybı durumunda kan nakli yapılabilir.

Melena Durumunda Hangi Doktora Başvurulmalıdır?

Siyah renkli dışkı sorunu yaşadığını gören kişilerin mutlaka sağlık kuruluşlarına başvurarak kontrolden geçmeleri önerilir. Böyle bir durumda hangi doktora başvurulması gerektiği birçok kişi için merak konusudur. Melena şikayeti olan kişiler hastanelerin gastroenteroloji polikliniklerinde hizmet veren gastroenteroloji uzmanlarına başvurmalıdır.

Gastroenteroloji uzmanına ulaşılamaması durumunda ön teşhis için gerekli olan kan testi, dışkı testi gibi testleri yaptırarak muayeneden geçmek üzere dahiliye (iç hastalıkları) polikliniklerine de başvurulabilir. Sağlık kuruluşuna başvuran hastalardan öncelikle detaylı bir şekilde tıbbi öykü alınır. Kanamanın ne kadar süredir devam ettiği, ishal, kusma gibi farklı sorunların bulunup bulunmadığı, kullanılan ilaçlar varsa bunların neler olduğu gibi bilgiler alındıktan sonra çeşitli tanı testlerine başvurulur. Rutin kan testleri, arteriyel kan gazı ölçümü, karaciğer fonksiyon testleri gerçekleştirilerek kanama nedenine yönelik araştırma yapılır. Ayrıca gaita testi yapılarak dışkının siyah olması durumunun kanama kaynaklı olup olmadığı da tespit edilir. Uzun süre boyunca devam eden gastrointestinal sistem kanamaları, genellikle hemoglobin ve hematokrit düzeylerinde düşüşe neden olarak kansızlık (anemi) tablosu oluşturur. Kan testlerinde bu parametreler de incelenerek kanamanın akut veya kronik olduğu tespit edilebilir. Bunların yanı sıra endoskopik yöntemlerle yemek borusu, mide, ince ve kalın bağırsaklar görüntülenerek kanamanın yeri ve kesin nedeni tespit edilebilir. Bu esnada sorunlu bölgelerden biyopsi ile elde edilen doku örnekleri, laboratuvar koşullarında incelenmek üzere patoloji birimlerine gönderilebilir. IV (İntravenöz) kontrast maddesi verilerek yapılan bilgisayarlı tomografi gibi incelemeler de hastanın durumuna bağlı olarak uygulanabilecek tarama yöntemleri içerisindedir.

Tüm bu işlemlerin ardından dışkının siyah gelmesi ile ilişkili neden, tam olarak saptanabilir. Bir kanama söz konusu ise bunun yeri ve nedeni tam olarak teşhis edilebilir. Melenaya yol açan hastalığın teşhisinin ardından odağa yönelik bir tedavi planı oluşturulur. Tedaviyle birlikte kanama ortadan kaldırılarak dışkının normal renge dönmesi, ayrıca kanama kaynaklı diğer sorunların da tedavi edilmesi mümkündür.




Siz de dışkınızda siyah veya normal dışı bir renk gözlemlediyseniz bu durumun nedenini öğrenmek üzere sağlık kuruluşlarına başvurmanız önerilir. Olası bir kanama durumunda, erken dönemde tedavinizi yaptırarak kan kaybına bağlı sağlık sorunlarının önüne geçebilirsiniz.