Şark Çıbanı Nedir?

Halk arasında şark çıbanı olarak bilinen leishmaniasis (layşmanyaz) hastalığı, dişi tatarcık sineğinden (dişi sivrisinek) bulaşmaktadır. Enfekte yani paraziti taşıyan insan ve hayvanlardan kan emen sinek bunu sağlıklı insanlara bulaştırır. Ülkemizde en çok Doğu ve Güneydoğu bölgelerinde görülmesine karşın son yıllarda göçlerin artışıyla hemen her bölgede karşımıza çıkabilmektedir. Tatarcık sineğinin ısırmasının yanı sıra cinsel ilişki ile kan nakli ile ve plasenta yoluyla da bulaşabilmektedir. Şark çıbanının farklı formları mevcuttur. Tatarcık sineğinin ısırmasının yanı sıra ;cinsel ilişki ile, kan nakli ile ve plasenta yoluyla da bulaş söz konusu olabilmektedir. Şark çıbanı öldürücü bir hastalık değildir. Ancak tedavi edilmediği zaman ömür boyu kalıcı yara izleri bırakabilmektedir. Bu nedenle mutlaka doktora başvurup tedavi olunmalıdır. Deri leishmaniasisi/ şark çıbanı; deri ve mukozaları etkiler. %90 oranında akut formdadır. Kuru (kentsel) ve ıslak (kırsal) tip olarak 2 formu vardır.

Şark Çıbanı Çeşitleri Nelerdir?

Kuru Tip Şark Çıbanı: Leishmania paraziti taşıyan dişi tatarcık sineğinin ısırığın ardından 2 ay-1 yıl sonra deride kızarıklıklar şeklinde başlar. Oluşan kırmızı kabarıklık 6 ay içinde büyür ve ortası yara halini alır. Yaranın üstü zor kalkan bir kabuk ile kaplıdır. Yaranın içinde bol parazit bulunur. Aynı anda birden fazla ısırmada çoğul lezyon gelişebilir. Özellikle giysinin kapatmadığı yerler de gözlenen yara ortalama 1 yıl içinde iyileşir.

Islak Tip Şark Çıbanı: Leishmania paraziti taşıyan dişi tatarcığın kan emdiği yerde büyük sivilce benzeri kızarıklık oluşur. Çevresinde kabarıklıklar vardır ve kısa sürede büyüyerek yara halini alır. Sert ve ağrılıdır. Komşu bölgelerde lenf bezleri büyüyebilir. 2-6 ay içinde iyileşir ancak iz bırakabilir. Kırsal tip yani yaş tip kuru tipe göre daha hızlı bir ilerleme gösterir, meydana getirdiği yara daha büyük olma eğilimindedir. İz bırakma olasılığı daha yüksektir.

Kronik Tip Şark Çıbanı: Kronik tipte ise belirtiler yıllarca iyileşmeden genişleyerek devam eder. Bu hastalarda leismania tanısı akla gelmediği için genellikle başka tanı ve tedaviler alırlar.

Şark Çıbanı Tanısı Nasıl Konur?

Leishmaniasis’te kesin tanıya, lezyon kenarından alınan serözitenin ya da deri biyopsi materyelinin çeşitli boyalarla boyanarak incelenmesiyle konur.

Şark Çıbanı Tedavisi Nasıl Yapılır?

Şark çıbanı ölümcül bir hastalık değildir. Tedavi edilmediği zaman genellikle 1-2 yıl içinde iz bırakarak iyileşir. Bu sebeple ‘yıl çıbanı’ olarak da adlandırılır. Tedavisi için kullanılan ilaçlar Sağlık Bakanlığı tarafından yurtdışından getirtilmektedir. Erken tanı ile iz kalma riski azalır. Tedaviye lezyonun büyüklüğüne, sayısına, hastanın yaşına ve bağışıklık durumuna göre karar verilir. İlaçlar sistemik olarak veya yaranın içine iğne ile uygulanabilir. Çoğunlukla belli aralıklarla birkaç seans uygulama yapılır. Yara kabuklu hale geldikten sonra tedaviye rağmen iz kalabilmektedir.

Korunmak için öncelikle hastalığı taşıyan insan ve hayvanlar tespit edilip, tedavi edilmelidir. Sinek genellikle geceleri kan emdiği için hastalığın yoğun görüldüğü bölgelerde geceleri vücudu örten kıyafetler kullanmak, açıkta kalan yerlere koruyucu kremler sürmek, açık havada yatılacaksa cibinlik gibi koruyucular kullanmak faydalı olacaktır.