Pulmoner Emboli (Akciğer Embolisi) Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Pulmoner (akciğer) emboli, özellikle bacak toplar damarlarında meydana gelen kan pıhtısının akciğere ulaşmasıdır. Ciddi bir hastalık olan akciğer embolisinin hızlı ve erken teşhisi ve tedavisi hayati riski azaltır. Pulmoner emboli ne demek, akciğer embolisi sebepleri nelerdir ve akciğer embolisi tedavisi nasıl yapılır gibi sorularınızın yanıtlarını yazının devamında bulabilirsiniz.

Pulmoner Emboli (Akciğer Embolisi) Nedir?

Sağlıklı bir insanda kan dolaşımı, küçük ve büyük kan dolaşımı olmak üzere iki ana dolaşım sistemi ile gerçekleşir. Küçük (pulmoner) kan dolaşımı ile vücuttan toplanan oksijen bakımından fakir kan kalpten akciğerlere gönderilirken, büyük dolaşım ile oksijen bakımından zengin kanın akciğerlerden tüm vücuda gönderilmesi sağlanır.

Kan, damarlar aracılığıyla vücutta taşınır. Çeşitli faktörler kanın damar içerisinde pıhtılaşmasına neden olabilir. Meydana gelen pıhtı, vücut içerisinde farklı dokulara veya organlara taşınarak damar tıkanıklığına yol açar. Bu duruma emboli denir.

Kalpten akciğerlere kan taşıyan atardamarlardan birinde kan pıhtısı oluşması ve damarın aniden tıkanması ise pulmoner (akciğer) emboli olarak adlandırılır. Damarlarda bulunan ve akciğere ulaşan bir pıhtı kanın akciğere geçişini engelleyerek, vücutta oksijensiz kan dolaşımına neden olabilir. Uzun süre oksijensiz kalmak beyin, böbrek, kalp, mide gibi birçok organın işleyişini bozabilir.

Akciğer embolisi ya da farklı bir deyişle akciğere pıhtı atması, hızlı tedavi gerektiren bir hastalıktır. İlerleyen ve tedavi edilemeyen pulmoner emboli vakalarının üçte biri ölümle sonuçlanmaktadır. Fakat erken teşhis ve hızlı müdahale ile akciğer embolisi tedavi edilebilir.

Pulmoner Emboli (Akciğer Embolisi) Belirtileri Nelerdir?

Halk arasında akciğer pıhtılaşması olarak da bilinen akciğer embolisi belirtileri, pıhtının büyüklüğüne, oluştuğu yere ve hastanın kalp, tansiyon, astım, şeker gibi kronik rahatsızlıklarının varlığına göre farklılık gösterir. Hafif emboli durumlarında hastada belirti görülmez, fakat büyük pıhtıların neden olduğu pulmoner embolilerde ciddi belirtiler görülmeye başlanır. Bazı hastalarda emboli aniden gelişerek daha şiddetli belirtiler de oluşabilir. Pulmoner embolide yaygın olarak görülen belirtilerin bazıları şunlardır:

• Pulmoner embolinin en sık görülen belirtisi nefes darlığıdır. Nefes darlığı ani başlangıçlı olabilir veya eforla kademeli gelişebilir.
• Göğüs ağrısı, kola, çeneye, boyuna ve omuza yayılır. Yemek yerken, eğilirken, hareketsizken ya da ani hareketlerde artabilir. Bu ağrı, dinlenmeyle azalmaz veya geçmez.
• Öksürük
• Öksürükle beraber kan tükürme (Hemoptizi)
• Solunum hızında artış
• Çarpıntı, kalp atışında hızlanma veya zayıflama
• Halsizlik, yorgunluk
• Bayılma hissi
• Aşırı terleme
• Bacakta şişme, kızarıklık ve ağrı
• Endişe, huzursuzluk, ölüm korkusu
• Sırtta ağrı
• Baş dönmesi
• Yüzde ve parmaklarda renk değişimleri
• Mavi dudak ve tırnaklar

Akciğer Embolisi Neden Olur?

Pulmoner (akciğer) emboli, akciğerdeki atar damara ulaşan bir pıhtı nedeniyle oluşur. Akciğer embolisine neden olan pıhtılar genellikle bacak toplardamarlarından gelir. Bu derin ven trombozu (DVT) olarak adlandırılır. Bu durum, derin ven trombozu dışında farklı nedenlerle de ortaya çıkabilir. Akciğer embolisi nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

Travmalar: Trafik, spor ve iş kazaları gibi travma yaralanmalarında oluşan kemik kırıkları ve kas yırtılmaları kan pıhtılaşmasına neden olabilir.

Bazı tıbbi durumlar ve tedaviler: Özellikle kalp yetmezliği gibi kardiyovasküler hastalıklar, pıhtı oluşumuna neden olabilir. Ayrıca kanser tedavisi için uygulanan kemoterapi ilaçları ve cerrahi yöntemlerde pıhtı oluşumuna yol açabilir. Yumurtalık ve akciğer kanseri başta olmak üzere birçok kanser türü, kanın pıhtılaşmasını sağlayan trombositlerin sayısını arttırarak akciğer embolisi riskini yükseltir.

Kateter: Uzun süren tedaviler için damar yoluna uygulanan kalıcı kateterler özellikle kollarda meydana gelen pıhtıların temel nedenleridir.

Ameliyatlar, İlaçlar, Doğumsal Kan Hastalıkları, Uzun Süreli Hastalıklar

Pulmoner (Akciğer) Emboli İçin Risk Faktörleri Nelerdir?

Bazı risk faktörleri akciğerde pıhtı riskini artırabilir:

• Hareketsizlik: Yatak istirahati, uzun yolculuklar, uzun süre aynı pozisyonda ya da hareketsiz kalmak, yer çekimin de etkisiyle özellikle vücudun alt bölgelerindeki kan akışını yavaşlatır. Bu durum kolay pıhtılaşmaya neden olabilir.
• Sigara: Sigara kullanımı, birçok hastalığı tetiklediği gibi kanda pıhtı oluşumuna yol açabilir.
• Obezite: Aşırı kilo kan pıhtısı oluşumunu tetikleyebilir. 
• Hamilelik: Annede artan kilo ve bebeğin ağırlığı, annenin pelvisindeki damarlara baskı uygular. Bu baskı bacaklardaki kan akışını yavaşlatarak kan pıhtı oluşumuna neden olabilir.
• Hormon tedavisi: Östrojen ve testosteron içeren ilaçlar akciğere pıhtı atma riskini artırır.
• Aile öyküsü: Birinci derece yakınlarında akciğer embolisi öyküsü varlığı ve pıhtılaşma problemi olanlar için akciğer embolisine yakalanma riski daha yüksektir.
• İleri yaş: İleri yaşlarda meydana gelen pıhtılaşmayı sağlayan trombosit sayısındaki azalma, damar yapısının zamanla aşınarak daralması pulmoner emboli gelişimini kolaylaştırır.

Pulmoner (Akciğer) Emboli Nasıl Teşhis Edilir?

Pulmoner emboli belirtileri, tüm vakalarda aynı şiddette seyretmez. Bazı hastalarda belirgin şikayetler olmazken, bazı hastalarda da görülen şikayetler farklı kalp-akciğer problemlerine benzerlik gösterebilir. Bu durumlarda hastaya tanı konulması güçleşir.

Belirtileriniz için doktorunuzu ziyaret ettiğinizde hekim, genel sağlığınız ve önceden var olan durumlarınız hakkında detaylı sorular sorar. Uzman hekiminiz tarafından yapılacak fiziki muayene ve aile öyküsü sonucunda bazı ek görüntüleme ve laboratuvar tetkiklerine ihtiyaç duyulabilir. Yapılan fiziki muayene değerlendirmeleri ve tetkik sonuçlarına göre pulmoner (akciğer) embolisi tanısı koyulur.

Pulmoner Emboli (Akciğer Embolisi) Tedavisi Nasıl Yapılır?

Akciğer embolisi tedavisi, hastanın tıbbi öyküsüne, hastalığın klinik tablosuna ve hastanın şikayetlerinin şiddetine göre belirlenir. Belirtileri hafif ve düşük risk grubundaki hastalar için sadece ilaç tedavisi yeterli olabilir. Fakat daha büyük ve ilaç tedavisine yanıt alınamayan pıhtılaşma vakalarında cerrahi tedaviler uygulanabilir. Pulmoner emboli de hızlı müdahale oldukça önemlidir.

Antikoagülan (pıhtı önleyici) tedavi: Halk arasında kan sulandırıcı olarak bilinen heparin ve warfarin gibi antikoagülan ilaçlar klinik durumu iyi olan hastalarda kullanılabilir. Bu ilaçlar kanda pıhtı oluşumunu engeller. İlk 5 gün tedavi dozu, sonrasında ise hastanın durumuna göre belirlen uygun koruyucu dozda 3-6 ay devam edilir.

Trombolitik (pıhtı eritici) tedavi: Trombolitik tedavide uygulanan ilaçlar atardamarlardaki pıhtının parçalanmasını hızlandırır. Fakat bu ilaçlarda kanama riski yüksektir. Bu nedenle genellikle acil ve kritik vakalarda tercih edilir.

Vena cava inferior (damar) filtresi: Kanama riski yüksek olan bazı hastalarda ilaç tedavisi uygulanmaz. Bazı hastalarda da ilaç tedavisinden sonra tekrar pıhtı oluşumu görülebilir. Böyle durumlarda Vena cava inferior filtresi uygulanabilir. Vena cava inferior, bacaklardan gelen kanın toplandığı ana damardır. Bacağa yapılan küçük bir kesi ile bu damara bir filtre yerleştirilir. Bu filtre bacaklarda oluşabilecek pıhtının akciğer gitmesine engel olur.

Açık cerrahi: İlaç ve alternatif tedavilere yanıt alınamadığı ve hastanın hayati risk taşıdığı acil vakalarda tıkanan akciğer damarı açık cerrahi yöntemlerle pıhtılardan temizlenebilir.

Pulmoner (Akciğer) Emboli Nasıl Önlenir?

• İdeal vücut ağırlığınızı koruyun.
• Düzenli egzersiz yapın.
• Uzun süreli seyahatlerde sık sık mola verin.
• Kanın pıhtılaşmasını önlemek için bol sıvı tüketin.
• Sigara kullanmayın.
• Hormon ilaçlarını hekim kontrolünde kullanın.
• Uzun süre ayakta kalmanız veya yatak istirahati yapmanız gereken durumlarda varis çorabı kullanın.

Pulmoner emboli, acil tedavi gerektiren, tedavi edilmediğinde yaşam kaybı ile sonuçlanabilen ciddi bir hastalıktır. Hastalığın belirtilerini gösterdiğiniz ve hastalıktan şüphelendiğiniz durumlarda mutlaka hekiminize başvurunuz.