Narsistik Kişilik Bozukluğu Nedir? Narsist Kişilik Özellikleri

Narsistlik, kişinin kendine duyduğu hayranlığı ve aşırı güveni ifade eden psikiyatrik bir rahatsızlıktır. Narsist kişilik bozukluğu, birçok kişilik bozukluğu çeşitlerinden biridir ve insanların kendi kendilerine duyduğu abartılı duyguları içerir. Bu kişiler, kendilerinin üstün olduğu, başkalarını kendisinden daha değersiz buldukları ve herkesin kendilerine yoğun hayranlık göstermesi gerektiği gibi sorunlu bir zihin yapısına sahiptir. Narsist kişilik bozukluğu, dünya nüfusunun yaklaşık olarak %6,2’sini etkiler ve kadınlara oranla erkeklerde daha çok görülür. Narsist kişilik bozukluğu, psikoterapiler ve yaşam tarzı değişiklikleriyle kontrol altına alınabilir bir rahatsızlıktır. Yazının devamında ‘‘Narsist nedir?’’, ‘‘Narsistler nasıl davranır?’’, ‘‘Narsist insanları tanıma yolları nelerdir?’’ gibi farklı soruların detaylı cevaplarını bulabilirsiniz.

Narsist Kişilik Bozukluğu Nedir?

Narsist kişilik bozukluğu, temel olarak kişinin kendine duyduğu özgüvenin, normalden çok daha fazla olması durumudur. Bu rahatsızlıkta ortaya çıkan belirtilerin hepsinin altında, kişinin duyduğu bu aşırı özgüven sorunu yatar. Bu kişiler kendilerini diğer insanlardan daha üstün ve daha özel hisseder. Kendilerine hayran olunmasını ister, böbürlenir ve kibirli davranırlar. Özellikle yakın çevresinden kendilerine farklı davranılmasını beklerler. Bu sebeple çevresindeki kişilerin kendilerine farklı ve ayrıcalıklı davranması için onları ikna etmeye çalışırlar. Ancak bir kırılma yaşadıklarında veya engellendiklerinde narsistlerin zayıf yönleri ortaya çıkabilir ve geri çekilip içe kapanabilirler. Narsistler bu tarz kabul görmedikleri durumlarda çoğu zaman utangaç davranıp, kendilerini kapatabilirler. Ancak bazen de öfkelenip, şiddetli tartışmaların içine girebilirler. Narsist kişilik bozukluğunda görülen en karakteristik özellik, kişinin başkaları tarafından ilgi odağı olma isteğidir. Kendilerini adete ünlü biri gibi görüp herkesin kendisine hayranlıkla ve ilgiyle davranmasını ister. Narsistler kendilerine, bu duruma uygun bir dünya yaratmaya çalışır. Yarattıkları bu dünyada en beğenilen, en çok aranılan, her konuda en iyi olanın kendisinin olduğuna inanıp, bunları kabul eden bir çevrede bulunmak isterler. Ancak kabul görülmediğini ve kendisine istediği gibi davranılmadığını anladıklarında hızla oradan uzaklaşırlar. Narsistler bunların dışında her şeyin kendilerinin hakkı olduğunu düşünürler. Örneğin kalabalık bir kuyrukta en ön sıraya geçmeyi kendilerine hak görürler. Narsist kişilik bozukluğu, içinde birkaç farklı davranış şeklini de barındırır. Bunlardan obsesif narsist olanı, aşırı derecede kuralcı ve takıntılı olmayı ifade eder. Bu kişiler çok ufak ayrıntılarda boğularak esas olanı görmez. Düzen ve titizlik konusunda abartılı davranışlar sergilerler. Bir diğer narsist davranış biçimi olan manipülatif narsist ise karşındaki insanı önemsediğini, saygı duyduğunu söyler; ancak bunun tersi davranışlarda bulunur. Özellikle duygusal ilişkide olduğu kişiyi, kendisi yönetmek ister ve onların iradelerini yok sayar.

Narsist Kişilik Özellikleri

Narsist özellikleri incelendiğinde öne çıkan maddelerden biri, kişilerin sürekli ilgi odağı olma isteğidir. Başkalarından yoğun alaka ve hayranlık duyulmasını beklerler. Övgü, takdir edilme ve özel ayrıcalık gösterilmesini kendilerine hak görürler. Kendilerine istedikleri gibi davranılmazsa kendi içlerine çekilip, bir fantezi dünyası yaratabilirler. Yarattıkları bu dünyada, kendilerinin git gide çok başarılı olup herkes tarafından tanınacağını, kısa zamanda ünleneceğini ve bir çok ödül kazanacağını düşünürler ve bu tarz düşüncelerle rahatlarlar. Narsist insan özelliklerinde cinsiyet de farklı özellikleri barındırır. Toplumsal cinsiyet rolleri, norm ve değerlerinin yansıması olarak, narsist kadın daha çok kırılgan, narsist erkek ise daha çok büyüklenmeci narsisizm özellikleri gösterebilir. 

• Abartılı bir özgüven hissi
• Başkalarının kendisine hayranlık duymasını beklemek
• Başarı ve yeteneklerini abartmak
• Kendisini üstün hissetmek ve üstün insanlarla iletişimde olmak istemek
• Başkalarına tepeden bakmak ve onları küçük görmek
• Herkes tarafından iyilik ve ayrıcalık beklemek
• Empati duygusundan yoksun olmak
• Başka insanların kendisini kıskanmasını istemek
• Herşeyin en iyisini kendisinin hak ettiği konusunda ısrarcı olmak
• Gerçekçi olmayan hedefler belirlemek (sınırsız güç-para hayali kurmak vb.)

Narsist Kişilik Bozukluğu Nedenleri?

Narsist kişilik bozukluğunun nedeni diğer psikolojik rahatsızlıklarda olduğu gibi net değildir. Çoğu zihinsel ve kişilik bozukluğunda olduğu gibi, bazı faktörlerin karmaşık bir kombinasyonundan kaynaklanabilir. Narsist kişilik bozukluğunun altında çoğunlukla kişinin yetersizlik duyguları yatar. Narsistlik özelliklerinden olan abartılı hisler, kendini üstün görüp çevresindeki kişileri kendinden aşağıda görmesi, aslında narsist kişilerin tam zıttı özelliklere sahip olduğunu gösterir. Yetersizlik düşüncesi, narsist kişilik bozukluğunun en önemli nedenlerinden birdir. Kişiler bu olumsuz düşünce yapısıyla başa çıkabilmek için çevrelerine kendisini olduğundan farklı gösterme çabasına girer. 

• Genetik Faktörler: Kişinin aile üyelerinden birinin narsist kişilik bozukluğu rahatsızlığı olması gibi kalıtsal yatkınlık.
• Çevresel Faktörler: Çocukluk çağında yaşanılan travmalar, ebeveynlerin çocuğa aşırı ilgi göstermesi ve övmesi ya da çocuğu sürekli eleştirmesi, yaşından daha olgun davranışlar beklemesi. Bunlara ek olarak yine çocukluk çağında ailenin çocuğa karşı ilgisiz davranması veya aile içi fiziksel-zihinsel istismar da narsist kişilik bozukluğunun en önemli sebeplerinden sayılabilir.
• Fizyolojik Faktörler: Psikiyatride nörobiyoloji olarak bilinen bu durum, beyin ile davranış ve düşünce arasındaki bağlantının bozukluğunu ifade eder.

Narsist Kişilik Bozukluğu Tanısı

Narsist kişilik bozukluğunu doğrulayacak doğrudan bir laboratuvar testi yoktur. Diğer kişilik bozukluğu rahatsızlıklarına benzer özellikler taşıyabilir. Birçok psikiyatrist ve psikolog, narsist kişilik bozukluğunun ayırıcı tanısı için narsistik kişilik envanter testini uygulayabilir. Bu rahatsızlık kişilerde, uzun süre devam eden işlevsiz duygu-düşünce ve çevresindeki insanlarla sağlıksız iletişime sebep olur. Narsist kişilik bozukluğunda görülen belirtiler, çocukların kendi davranışlarına karşı insanların onlara nasıl tepki verdiğini anladıkları ortalama 8 yaştan itibaren ortaya çıkar. Bu yaştan sonra özellikle ebeveynlerin fark ettiği davranışlar için bir sağlık profesyonelinden yardım alınabilir. Narsist kişilik bozukluğu tanısı için uzmanlar, Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan ‘‘Mental Bozuklukların Teşhis ve İstatistik El Kitabı'ndan’’ da yararlanabilir. 

• Abartılmış bir özönem duygusu
• Sürekli hayranlık ve övgü ihtiyacı
• Düşünülen üstün özellik algısı ile özel muamele görme isteği
• Yeteneklerin ve başarının abartılması
• Olumsuz eleştirilere sert tepki gösterilmesi
• Güç, başarı, güzellik, şöhret gibi fanteziler beslemek
• Başkalarını kullanma veya başkalarından yararlanma eğilimi
• Diğer insanların duygu ve isteklerini tanımama ya da isteksiz davranmak
• Kibirli yapıda olmak

Uzmanlar belirtilen bu maddelere verilen cevapları değerlendirir ve bu doğrultuda bir tedavi planlayabilir. Narsist kişilik bozukluğunun tanısında bunun haricinde diğer zihinsel bozuklukları içeren farklı nöropsikolojik testler de uygulanabilir.

Narsist Kişilik Bozulukluğu Tedavisi

Narsist kişilik bozukluğu tedavisi genellikle konuşma terapilerini içerir. Narsist kişilik bozukluğuna eşlik eden depresyon varsa çeşitli psikiyatrik ilaçlar da tedaviye dahil edilir. Ancak bu tarz bir rahatsızlık yoksa narsist kişilik bozukluğu, antidepresan ilaçlarla tedavi edilmez. Konuşma terapileri sayesinde diğer kişilerle sağlıklı iletişim kurma öğrenilir ve böylece ilişkiler daha keyifli ve samimi bir hal alabilir. Terapiler sayesinde ayrıca hissedilen çarpık duyguların nedenleri, başkalarından sürekli ilgi ve takdir beklemenin ne kadar zor olduğu anlaşılabilir. 

• İş arkadaşları ve meslektaşlarla iş birliği ve uyum içinde çalışmak
• Kişisel ilişkileri sürdürmek
• Eleştiri ve başarısızlıkları kabul ederek, daha güçlü yönlerini ve potansiyeli keşfetmek
• Duygularını anlamak ve yön vermek
• Herhangi bir benlik duygusuyla başa çıkmak
• Gerçeğe dönüşmesi muhtemel hedefler belirlemek

Bunların dışında bazı yaşam tarzı değişiklikleri ile de terapiye ek olarak, narsist kişilik bozukluğu tedavisine katkı sağlanabilir.

• Bozuk davranış ve düşünceleri tetikleyecek alkol ve madde kullanımından kaçınmak
• Sağlıklı davranışlar belirlemek ve uygulamak
• Stres ve kaygıdan uzaklaşmak için yoga veya meditasyon gibi rahatlama tekniklerinden yararlanmak

Narsistlik, düzeltilmesi gereken bir kişilik bozukluğudur ve tedavi edilebilir. Sizde kendinizin ya da bir yakınınızın narsist duygular taşıdığını düşünüyorsanız bir sağlık kuruluşuna başvurup, profesyonel yardım alabilirsiniz.