Antidepresan Nedir? Kullanımı Hakkında Bilgi

Depresyon; üzüntü, çökkünlük, umutsuzluk gibi duyguların günlük yaşamı etkileyecek ölçüde yoğun yaşandığı bir hastalıktır. Hayatın normal akışı içerisinde herkesin daha düşük duygulanım durumunda olduğu zamanlar olabilir. Ancak depresyon, bu durumlardan pek çoğunun uzun süre devam etmesi ile karakterizedir.

Antidepresan Nedir?

Depresyon rahatsızlığı, beyni etkiler ve beynin çalışmasında değişimlere yol açar. Antidepresan ilaçları, beyinde nörotransmitter adı verilen ve sinir hücreleri arasında haberleşmeyi sağlayan maddelerin dengesini değiştirir. Bu sayede beynin sağlıklı bir şekilde çalışmasını hedefler. ‘Antidepresan ne işe yarar?’ sorusunun pek çok farklı cevabı vardır. 

Antidepresanlar; temel olarak depresyon tedavisinde kullanılmakla birlikte anksiyete, obsesif kompulsif bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu gibi pek çok rahatsızlığın tedavisinde de kullanılabilir.

Antidepresan ilaçlar, beyindeki etkilerine göre farklı türlerde olabilir. Her türün kendine özgü etkileri ve ‘antidepresan zararları’ olarak bilinen yan etkileri vardır. Doktor ve hastanın, hastaya en uygun olan ilaç türünü belirlemesi biraz zaman alabilir. Hastanın birkaç ilacı deneyerek ihtiyaçlarına en iyi cevap veren tedaviyi belirleyebilir. Belirlenen ilacın, doktorun önerdiği şekilde ve sürede kullanılması; depresyona ait belirtilerin hafifletilmesini veya ortadan kaldırılmasını sağlar. Kullanılan antidepresan ilk hafta ya da hemen sonrasında etki etmeye başlayabilir. Kişinin ruh hali, üretkenliği ve yaşam kalitesinde olumlu etkiler gözlenir.

Antidepresan Türleri Nelerdir?

Antidepresan grubu ilaçlar, beyindeki etkilerine göre belirli gruplara ayrılmıştır.

Seçici Serotonin Gerialım İnhibitörü

Serotonin, pek çok farklı olayda görev alan bir nörotransmitterdir. Nörotransmitterler, vücutta hücreler arası haberleşmeyi sağlayan kimyasal maddelerdir. Bir hücreden salınır ve alıcı hücre tarafından hücreye alınarak etkilerini gösterir. Serotonin de bu mekanizma ile etki gösterir. Verici hücreden salınan serotonin, belli bir süre sonra salındığı hücre tarafından geri alınır.

Seçici Serotonin Gerialım İnhibitörleri (SSRI), bu geri alımı engelleyerek alıcı hücrenin daha fazla serotonini almasına yardımcı olur. Düşük serotonin düzeyleri depresyon gelişimine katkı sağladığından SSRI’leri, alıcı hücrenin ulaşabileceği serotonin miktarını arttırarak depresyonun düzeltilmesine yardımcı olur. SSGİ grubu ilaçlar; sitalopram, essitalopram, paroksetin etken maddesi içeren ilaçlardır. Bu grup ilaçlar depresyonun yanı sıra:

• Anksiyete bozukluğu
• Panik atak
• Obsesif kompulsif bozukluk
• Sıcak basması, gibi durumların tedavisinde de kullanılır.

• Baş ağrısı
• Mide bulantısı
• Uyumada güçlük
• Baş dönmesi
• İshal
• Yorgunluk, güçsüzlük
• Ağızda kuruma
• Cinsel sorunlar, olarak sıralanabilir.

SSRI grubu ilaçlar; ereksiyon bozukluğu, cinsel istekte azalma gibi problemlere de yol açabilir. Bunun yanı sıra iştahı arttırarak kilo alımına neden olabilir.

Serotonin- Norepinefrin Geri Alım İnhibitörleri

Serotonin ve norepinefrin nörotransmitterlerinin geri alımını durduran ilaç grubudur. Bu sayede alıcı hücrenin ulaşabileceği serotonin ve norepinefrin miktarı artmış olur. Desvenlafaksin, duloksetin, levomilnacipran etken maddesini içeren ilaçlar; serotonin- norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI) grubuna aittir.

• Diyabete bağlı sinir hasarı
• Fibromiyalji
• Sıcak basması
• Anksiyete bozukluğu tedavisinde de kullanılabilir.

• Mide bulantısı
• Baş ağrısı
• Uykusuzluk
• Kabızlık
• Baş dönmesi
• Terleme
• Güçsüzlük, yorgunluk
• Cinsel sorunlar, gibi durumlarla karşılaşabilir.

Cinsel sorunlar hem SSRI hem de SNRI grubu ilaçların kullanımında görülen bir yan etkidir. Ancak SSRI grubu daha sık cinsel problemlere sebep olur. SNRI antidepresan kullanmak, iştah kaybına neden olur ve kullanan kişide kilo kaybı gözlenebilir. Daha nadiren de kilo alımına sebep olabilir. SNRI grubu ilaç kullanan bazı kişilerdetansiyon yükselmesi de görülebilir.

Trisiklik Antidepresanlar

Trisiklik grubu (TCA), antidepresanlar içerisindeki en eski gruplardan biridir. Trisiklik antidepresanlar; tıpkı SSRI ve SNRI grubu ilaçlarda olduğu gibi serotonin ve norepinefrin düzeylerinde artış sağlar. Bu etkinin yanı sıra asetilkolin adı verilen bir başka nörotransmitterin etkilerinde azalmaya neden olur. Asetilkolin üzerindeki bu etki, ilaç kullanımında ciddi yan etkiler görülmesine yol açabilir. Bu nedenle trisiklik antidepresanlar, SSRI ve SNRI grubu ilaçlardan fayda görmeyen kişilerde kullanılır. Amitriptilin, imipramin, nortriptilin etken maddesini içeren ilaçlar bu gruba aittir. Trisiklin antidepresanlar ek olarak:

• Zona veya diyabete bağlı sinir hasarı
• Fibromiyalji
• Anksiyete
• Migren
• Çocuklarda altına kaçırma, gibi sorunların tedavisinde kullanılır.

• Baş ağrısı
• Bulanık görme
• Ağızda kuruma
• İshal, kabızlık, bulantı gibi sindirim sistemi rahatsızlıkları
• Uyumada güçlük
• Sersemlik
• Hafıza problemleri
• Kilo alma
• Yorgunluk
• Cinsel sorunlar
• İşemede zorluk
• Kilo alımı
• Nabızda artış
• Terleme, olarak sıralanabilir.

Trisiklik antidepresanın neden olduğu yan etkiler, SSRI ve SNRI grubu ilaçlarınkine benzerdir. Ancak trisiklik grubu, daha sık ortaya çıkan ve daha şiddetli yan etkilere yol açar. Nadiren de olsa trisiklik ilaçlar; kalp ritminde bozulma (aritmi), kan basıncında yükselme, ayağa kalınca görülen tansiyon düşmesi gibi ciddi yan etkilere de sebep olabilir.

Monoamin Oksidaz İnhibitörleri (MAOI)

Monoamin oksidaz inhibitörleri, tıpkı trisiklik grubu gibi eski bir antidepresan grubudur. Bazı nörotransmitterlerin yıkılmasını engelleyerek dopamin, serotonin ve norepinefrin gibi nörotransmitterlerin düzeyini arttırır. Depresyon tedavisinde sık kullanılan bir ilaç grubu değildir. Ancak diğer antidepresan türleri ile başarılı bir tedavi sağlanamadığında Monoamin oksidaz inhibitörleri kullanılabilir. İzokarboksazid, fenelzin, selejilin etken maddeleri bu grup ilaçlarda yer alır. Bu ilaçlar depresyonun yanı sıra:

• Panik atak
• Anksiyete bozukluğu
• Parkinson hastalığı tedavisinde de uygulanabilir.

• Düşük tansiyon
• Baş dönmesi
• Bulantı
• Karın ağrısı
• Kilo alma
• Bilinç bulanıklığı
• İshal
• Burun akıntısı
• Cinsel problemler

Bu grup ilaç kullanan kişilerin, tiramin adı verilen madde açısından zengin yiyecek tüketmeleri durumunda ilaç etkileşimi nedeniyle yüksek tansiyon görülebilir. İlaç kullanılmadan önce mutlaka doktor ile bu konu konuşulmalıdır.

Serotonin Antagonist ve Gerialım İnhibitörleri

Serotonin Antagonist ve gerialım inhibitörleri (SARI), diğer grupların yaptığı gibi serotonin düzeyinde yükselme sağlar. Ancak bu ilacın beyindeki etki mekanizması farklıdır. Trazodon, nefazodon bu grupta yer alır. Serotonin modülatörleri olarak da bilinen bu ilaç grubu:

• Panik atak
• Anksiyete bozukluğu tedavisinde de kullanılabilir.

SARI grubu ilaçların yol açtığı yan etkiler, diğer gruplara benzerdir. Bu grup ilaç, uykuya meyilli bir hal yaratır. Bu nedenle uykusuzluk, uyumada güçlük gibi problemlerin çözümünde kullanılabilir.

Diğer Antidepresanlar

Bupropion, mirtazapin, vilazodon gibi pek çok farklı çeşitte daha antidepresan mevcuttur. Bu ilaçlar da diğer gruplara benzer etkilere sebep olmakla birlikte bu etkilerini farklı yollar üzerinden gösterirler. Her ilacın kendine ait yan etkileri vardır ve yan etkiler büyük oranda diğer grupların yan etkileri ile benzerdir.

Antidepresan Kullanımında Nelere Dikkat Edilmelidir?

Antidepresanlar, depresyonun neden olduğu belirtileri azaltmak amacı ile kullanılır. Kullanılan antidepresan belirtilerde rahatlamaya neden olmuyorsa ya da ilacın yan etkileri kişiyi rahatsız ediyorsa farklı bir ilaç denenebilir. Kişi için uygun ilaç seçiminde belirtiler ve yan etkilerin yanı sıra kişinin genel sağlık durumu, kullandığı diğer ilaçlar, hamilelik ya da emzirme durumu gibi faktörler de etkili olur.

Antidepresan etkileri, ilaç kullanılmaya başladıktan sonra birkaç hafta içinde görülmeye başlar. Ancak ilacın tam etkisinin görülmesi biraz daha zaman alabilir. Bu nedenle, antidepresan kullanımında sabırlı olunmalıdır. İlaç, doktorun reçete ettiği şekilde düzenli olarak kullanılmalıdır. Alkol, depresyon belirtilerini azaltıyor gibi görünse de uzun vadede durumu daha da kötüleştirir. Bu nedenle antidepresan ve alkol birlikte kullanılması tavsiye edilmeyen bir durumdur.

Depresyon, tedavi edilmediğinde kişiyi intihar düşüncelerine sevk edebilecek ciddi bir durumdur. Depresyon belirtileri gösteren bir kişinin psikiyatriste başvurması, depresyon tanısı konması ve kendisine uygun tedaviyi alması çok önemlidir. Antidepresan kullanımı; kişinin modunu yükseltmeye, konsantrasyonunu ve üretkenliğini arttırmaya yardımcı olur. Kişinin ilişkilerde yaşadığı problemlerin azalmasına da katkıda bulunabilir.

Antidepresan ile ilgili merak ettiğiniz konuları Grup Florence Nightingale Hastaneleri’nin uzman ekibine sorabilir, sorunuzla ilgili öneriler isteyebilirsiniz. Bize ulaşmak için web sitemizde yer alan iletişim formunu kullanabilirsiniz.