Menenjit Nedir? Aşısı ve Tedavisi

Menenjit, erken dönemde fark edilip tedavi edilmediğinde ciddi komplikasyonlara neden olabilen bir hastalıktır. Her yaştan insanı etkileyebilen bu hastalık, farklı etkenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Menenjite neden olan etkenin belirlenmesi ile nedene yönelik tedavi uygulanır.

Menenjit Nedir?

Menenjit, beyin ve omuriliği saran meninks adı verilen zarların inflamasyonu yani iltihaplanmasıdır. Bu inflamasyon; bakteriyel, viral, fungal (mantar) ve paraziter enfeksiyona bağlı olarak gelişebilir. Bunların yanı sıra kimyasal reaksiyonlar, ilaç alerjileri, bazı kanser türleri de enfeksiyona neden olmaksızın zarlarda inflamasyona yol açabilirler. Menenjitin pek çok farklı sebebi olabilmekle birlikte bakteriyel ve viral menenjitler en sık görülen türlerdir. Her yaştan kişiyi etkileyebilen menenjit hastalığı özellikle küçük yaşlarda daha çok görülür. Menenjit belirtileri en başta gribe benzer şekilde ilerler. Menenjitle ilgili belirtilerin gelişmesi ise birkaç saat ile birkaç gün içinde gerçekleşir.

• Ani başlangıçlı ateş
• Ense sertliği
• Normalden farklı tipte görülen şiddetli baş ağrısı
• Baş ağrısına eşlik eden bulantı ve kusma
• Bilinç bulanıklığı, odaklanmada zorlanma
• Nöbet geçirme
• Uykulu hal
• Yürümede güçlük
• Işığa hassasiyet
• Açlık ve susuzluk hissetmeme, iştah kaybı
• Deri döküntüsü (meningokoksik menenjitte olduğu gibi) şeklinde sayılabilir.

• Yüksek ateş
• Sürekli ağlama
• Aşırı uyuma ya da huzursuzluk
• Uykudan uyanmada güçlük
• Uyuşukluk, hareketlerde yavaşlama
• Emmeye ya da yemek yemeye karşı ilgisizlik
• Zayıf beslenme
• Kusma
• Bıngıldakta şişkinlik
• Vücutta veya ensede sertlik olarak sıralanabilir.

Menenjit belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Menenjit geçiren herkeste tüm belirtiler gözlenmeyebilir. Menenjit belirtilerinden bir ya da birkaçını gösteren kişilerin vakit kaybetmeden en yakın sağlık merkezine başvurması faydalı olur.

Menenjit Neden Olur?

Beyin ve omuriliği saran zarların iltihaplanması sonucu oluşan menenjit hastalığının pek çok farklı sebebi vardır.

• Bakteriyel Menenjit
  
  Bakterinin kana geçmesi ve kan yoluyla beyin ve omurilik zarlarında enfeksiyona neden olması sonucu akut bakteriyel menenjit gelişir. Kulak ve sinüs enfeksiyonları, kafatası kırıkları gibi durumlarda da bakteri doğrudan beyin zarına ulaşarak bakteriyel menenjite yol açabilir. Pek çok farklı bakteri türü, bakteriyel menenjite yol açabilir. En sık görülen türler:
  
  Streptococcus pneumoniae (pnömokok): Bu bakteri solunum yollarında, sinüslerde ve burun boşluğunda bulunur. Pnömoniye (zatürreye) sebep olan bu bakteri menenjitin de sık görülen etkenlerindendir. Yol açtığı menenjit, pnömokok menenjiti olarak adlandırılır.
  
  Neisseria meningitidis (meningokok): Bu bakterinin neden olduğu menenjit, en iyi tedaviye rağmen %10-15 oranında ölümle sonuçlanan ciddi sonuçlara neden olur. Genellikle üst solunum yollarından bulunan bakterinin, kan dolaşımına geçerek beyin zarlarına ulaşması menenjit oluşumuna neden olur. 1 yaşından küçük bebeklerde bağışıklık sisteminin yeterince gelişmemesine bağlı olarak sık görülür. Bununla birlikte 15-17 yaş aralığında da meningokok menenjiti görülme oranında artış görülür.
  
  Haemophilus influenzae: Bu bakterinin neden olduğu menenjit özellikle çocuklarda sık görülür. Menenjitin yanı sıra eklem iltihabına (artrit) ve kan zehirlenmesine (bakterinin kanda enfeksiyona sebep olması) de yol açabilir.
  
  Listeria monocytogenes: Bu bakteri pastörize edilmemiş süt ve süt ürünleri, az pişirilmiş et ürünlerinde bulunur. Çocuklarda, hamilelerde, yaşlılarda ve bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde menenjite neden olabilir. Bu bakteri plasentayı geçebildiğinden, hamileliğin ilerleyen dönemlerindeki Listeria monocytogenes enfeksiyonu bebeğin kaybedilmesine yol açabilir.
• Viral Menenjit
  
  Viral menenjitler, genellikle bakteriyel menenjite göre daha hafif seyreder. Viral menenjitler çoğunlukla tedavi edilmese bile kendiliğinden geçebilir. Enterovirüs adı verilen virüs türleri viral menenjitin en sık sebepleri arasındadır. Bunun yanı sıra İnfluenza, HIV, Herpes adlı virüsler de menenjite yol açabilir.
• Fungal Menenjit
  
  Mantarların neden olduğu bu menenjit tipi nadir görülen bir hastalıktır. AIDS gibi bağışıklık sistemi yetersiz kişilerin fungal menenjit geçirme riski daha yüksektir. Mantar sporlarının vücuda girmesi ve kana karışarak beyin ve omuriliğe geçmesi menenjit hastalığının gelişimine neden olur. Cryptococcus, Histoplasma, Blastomyces ve benzeri mantar türleri menenjite yol açan mantar enfeksiyonları yapar.
• Paraziter Menenjit
  
  Parazitlerin yol açtığı menenjit oldukça nadir görülür. Dışkı ile kontamine olmuş toprak ile temas, parazit enfeksiyonu geçiren hayvansal gıdaların iyi pişirilmeden tüketilmesi gibi durumlarda parazitler insan vücuduna girebilir. Ameboik menenjit ise tatlı suda yüzme sonucu ortaya çıkabilir. Tenya adı verilen solucanların beyin dokusunda enfeksiyona neden olması, beyinde görülen sıtma hastalığı da yine paraziter menenjite sebep olabilir.
• Diğer Menenjitler
  
  Bu tip menenjitte, hastalık bir enfeksiyona bağlı olarak oluşmaz. Lupus, beyin cerrahisi, kanser, bazı ilaçlar gibi çeşitli sebepler beyin zarlarında iltihaplanmaya neden olabilir.

Menenjit Bulaşıcı mı?

Menenjit, hastalığa yol açan etkene bağlı olarak bulaşıcı özellik gösterebilir. Bakteriyel menenjitler bulaşıcıdır. Bakteri genellikle insandan insana geçerek enfeksiyona sebep olur. Menenjit ya da başka bir rahatsızlığa sebep olabilecek bakteriyi vücudunda taşıyan ancak hiçbir belirti ve bulgusu olmayan taşıyıcı kişiler, enfeksiyonların yayılmasında rol oynayabilir. Menenjite neden olan pnömokok ve H. influenza bakterilerini vücutlarında taşıyan kişiler; öksürme ve hapşırma ile yakınlarında bulunan kişilere bakteriyi yayabilir. Meningokok bakterisini vücudunda taşıyan kişiler ise tükürük ve salya aracılığı ile bakteriyi etrafa saçabilir. Bakteri taşıyıcısıyla öpüşmek, yakın temasta bulunmak, aynı yerde yaşamak gibi durumlarda bakteri sağlıklı kişilere bulaşabilir. 

Meningokok menenjiti, ciddi sorunlara yol açabilen bir hastalık olduğundan bu hastalığı geçirdiği saptanan kişilerin yakın çevresine önlem amaçlı ilaç tedavisi başlanır. Listeria ise bakteri ile kontamine gıdalar aracılığı ile vücuda girebilir.

Viral menenjit geçiren biri ile yakın temasta olan kişiler, ilgili virüsü vücuduna alarak hastalanabilir. Bu durum sık karşılaşılan bir durum olmamakla birlikte viral menenjitlerin de bulaşıcı olabileceği unutulmamalıdır.

Fungal ve paraziter menenjit insanlar arasında bulaşıcılık göstermez. Enfeksiyon dışı sebeplere bağlı olarak gelişen menenjit de bulaşıcı değildir.

Menenjitin önlenmesinde aşılamanın büyük önemi vardır. Hastalığa yönelik tek bir menenjit aşısı yoktur. Ancak hastalığa sebep olan pnömokok ve H. influenza bakterilerine yönelik aşılar, aşı takvimi içerisinde yer alır. 

‘Menenjit aşısı ne zaman yapılır?’ sorusu özellikle ebeveynler tarafından sık sorulan bir sorudur. Konjuge pnömokok aşısı 2, 4 ve 12. ayın sonunda, H. influenza aşısını içeren beşli karma aşı; 2, 4, 6 ve 18. ayın sonunda yapılır. Tekrar dozu da 48. ayın sonunda dörtlü karma aşı olarak yapılır. Meningokok aşısının sağlıklı çocuklara rutin olarak uygulanması önerilmez. Ancak meningokok aşısının, bakterinin yoğun görüldüğü ve riskli tiplerinin sık olduğu bölgelere seyahat eden kişilere yapılması önerilir. Örneğin hac ziyareti yapacak olan kişilerin meningokok aşısı yaptırması gereklidir.

Menenjit Tanı ve Tedavisi Nasıldır?

Menenjit tanısı için hastada görülen belirtiler büyük önem taşır. Menenjite neden olan etken kan yoluyla taşınabileceği için tanıda kan testleri kullanılabilir. Menenjitin kesin tanısı için lumbar ponksiyon adı verilen bir işlem uygulanır. Bu işlemde kişinin bel bölgesinden bir iğne ile omuriliği çevreleyen zarların arasındaki beyin omurilik sıvısından örnek alınır. Alınan bu örneğin analizi menenjite sebep olan etkenin belirlenmesini sağlar. Belirlenen etkene yönelik tedavi başlanır.

Menenjit tedavisi, altta yatan sebebe bağlı olarak farklılık gösterir. Bakteriyel menenjit tedavisinde antibiyotikler kullanılır. Viral menenjitlerde ise antibiyotik kullanmanın bir faydası yoktur. Hastanın güzelce istirahat etmesi ve bol sıvı tüketmesi önerilir. Hastalık genellikle birkaç hafta içinde düzelir. Bu süreçte hastanın ağrılarını azaltmak için ağrı kesici ilaçlar reçete edilebilir.

Menenjit; işitme kaybı, hafıza problemleri, nöbet geçirme, beyin hasarı, şok tablosu ve ölüm gibi çok ciddi problemlere yol açabilir. Bu nedenle menenjit belirtileri gösteren kişilerin vakit kaybetmeden en yakın sağlık merkezine başvurması gerekir. Hastalığın erken dönemde tanınması ve tedavisine başlanması, komplikasyon görülme ihtimalini azaltır.

Menenjit ve aşısı ile ilgili merak ettiğiniz konuları Grup Florence Nightingale Hastaneleri’nin uzman ekibine sorabilir, sorunuzla ilgili öneriler isteyebilirsiniz. Bize ulaşmak için web sitemizde yer alan iletişim formunu kullanabilirsiniz.