Koronavirüs Hakkında 10 Şehir Efsanesi

Covid-19 veya daha yaygın kullanımı ile korona enfeksiyonu hayatımıza girdiğinden beri her geçen gün bu konunun değişik yönleri hakkında bilgi sahibi olmaya başladık. Ne yazık ki, özellikle yazılı medyada paylaşılan bilgilerin bazılarının bilimsel dayanağı bulunmasa bile kabul görme ve günlük yaşama uygulama oranının giderek yükseldiğini görüyoruz.

Bu durumun en temel nedeni tabii ki vaka ve yoğun bakımdaki hasta sayılarının yüksek seyretmesi… Bu yazımızda belli başlı 'doğru bilinen' ama yanlış olan konu başlıklarına ve yanıtlarına ayırdık.

1

Yanlış: Covid-19 enfeksiyonu 5G networklerin yol açtığı bir durumdur. Virüs enfeksiyonu diye bir şey yoktur. 

Doğru: Pandeminin ilk günlerinden itibaren SARS-Cov-2 virüsü hastalardan izole edilmiştir. Daha sonra üst solunum yolu mukoza sürüntülerinden elde edilen virüs genomik (genetik şifreleri taşıyan proteinler) gerçek zamanlı (RT) PCR yöntemi ile çoğaltılarak kişinin Covid-19 ile enfekte olup olmadığı (ya da üst solunum yolları belirtilerinin Covid-19’a bağlı olup olmadığı) anlaşılır. Kısacası; eldeki somut bulgular virüs enfeksiyonunu işaret etmektedir.

2

Yanlış: Covid-19 nezle, grip gibi bir şey. Abartılıyor. Neden maske takıyor, evlere hapis oluyoruz? Olup hemen kurtulalım.

Doğru: Pandeminin ilk zamanlarında SARS-CoV-2’nin (koronavirüsün) solunum sisteminden girdiği ve diğer solunum yoluyla yayılan virüsler gibi davrandığı bilgisi verildi. Böylelikle bulaş yolu konusuna dikkat çekildi. 

İster istemez halk arasında en iyi bilinen grip ve soğuk algınlığı ile bir karşılaştırma yapılmaya başlandı. Aralarında benzerlikler olmasına rağmen hastalıklarının şiddetinde ve gelişiminde farklılıklar da olan hastalıklar bunlar.

Örneğin COVID-19 enfeksiyonundaki tat ve koku kaybı nezlede daha az şiddetli ve bazen çok fark edilir olmayabilir. COVID-19 enfeksiyonunda kanda pıhtılaşma görülebilirken diğer viral üst solunum yolu enfeksiyonlarında buna rastlanmaz. 

Koronavirüs, Grip ve Soğuk Algınlığının Farkları ve Benzerlikleri adresinden ulaşabilirsiniz.

3

Yanlış: Soğuk hava ve kar hastalığı sonlandıracaktır. Korona soğuk havalarda daha çok bulaşır. Yazın veya güneşli havada sayılarımız azdı.

Doğru: Birçok kişi yaz aylarındaki vaka ve hastaneye yatış sayılarının daha düşük olmasına dayanarak hava sıcaklığının virüsler, özellikle SARS-CoV (Koronavirüs), üzerine etkili olduğuna dair kuvvetli kanıya sahip. 
İklim ve rutubet bazı virüs türlerinin ortamda var olmasını destekler. Fakat içinde bulunduğumuz pandemi sürecinin başını hatırlarsak Ocaktan itibaren kuzey yarımkürede ve yaz aylarının yaşandığı Avustralya gibi güney yarımkürede vakaların benzer hızda ortaya çıktığını biliyoruz. 

Dünya Sağlık Örgütünde biriken bilgilere göre koronavirüsünün yaz/güneş veya kış/soğuk ile yayılması etkilenmiyor.

Soğuk havalarda tüm solunum sistemi hastalıklarında daha çok bulaş görülür. Çünkü insanlar daha çok kapalı alanlarda ve birlikte vakit geçirir. Buna ek olarak okullarda eğitim dönemleri devam etmekte ve öğrenciler okuldan eve veya evden okula enfeksiyon taşırlar. Bu durum koronavirüse özgü bir karakter değildir. 

4

Yanlış: Güneşte çok kalırsam, sıcak su ile bol bol duş yaparsam vücuduma giren koronavirüsü öldürebilirim.

Doğru: Virüslerin yüksek ısılarda öldüğü doğrudur. Günümüzde koronavirüs hakkında pandeminin başlangıcına göre daha fazla bilgi sahibiyiz. Yapılan araştırma sonuçlarına göre:

- COVID-19, 65°C’de 3 dakikadan daha uzun sürede; 50°C-55°C’de 20 dakikadan daha uzun sürede ölüyor.
- Tüm virüs parçacıkları 75°C’de 3 dakikadan daha kısa bir sürede ölüyor.
- Çok sıcak su ile duş, hamam, sauna gibi seçenekler koronavirüsünü öldüremez, çünkü o kadar yüksek sıcaklıkta cildimizde yanıklar oluşur ve dayanamayız.
- Güneş ışığında uzun kalmak koronavirüsü öldürür diye duymuş olabilirsiniz. Uzun süre güneş ışığında kalmak hem ciltte güneş yanığına hem de uzun dönemde deri kanserine neden olacaktır.

Tüm bunların ışığı altında; koronavirüsü öldürmek/etkisiz kılmak ortam ısısını değiştirmekle mümkün değil. Ama Maske-Mesafe-El Hijyeni ile daha etkili ve doğru korunma sağlayabiliriz.

5

Yanlış: Sürü bağışıklığını (herd immunity) sağlanırsa salgın biter. Bunun için virüsün toplum içinde yayılmasına izin vermek gereklidir. 

Doğru: Sürü bağışıklığı, herhangi bir hastalık toplum içerisinde kolay yayılmıyorsa toplum bağışıklığını yükseltmek için kullanılan bir yöntemdir. Bu sayede toplumun genelini korumak mümkün olabilir. COVID-19 ile toplum bağışıklığı sağlanabileceğine dair elimizde henüz yeterli kanıt yoktur; yani hastalığı bir kez geçirenin ileride tekrar hastalık geliştirmeyeceğinden (kalıcı bağışıklık) emin değiliz.

Kaldı ki, son gelişmeler COVID-19 için etkinliği %90’ının üzerinde olduğu açıklanan aşıların bile kalıcı bağışıklık sağlamayabileceği yönündedir. 
Hastalığın her bireyde aynı şiddette seyretmemesi, yüksek ölüm riski, ağır klinik vakaların hastane ve hatta yoğun bakım desteğine ihtiyaç duymaları ve toplum bağışıklığının sağlanabilmesi için toplumun %70’inin hastalık geçirmesi gerekmesi nedeniyle koronavirüs önlemlerine titizlikle uyulması en akılcı yoldur.

6

Yanlış: Covid-19 yaşlılar, kronik hastalığı olanlar için tehlikeli bir hastalıktır. Çocuklar, gençler ve herhangi bilinen bir sağlık problemi olmayanları etkilemez.

Doğru: Hastalığın pandeminin ilk dönemlerinde yaşlı ve kronik hastalığı olan kişilerde görülmesi beklenebilecek bir durumdu. Bu kişiler çoğu bulaşıcı hastalık için, özellikle pandemi dönemlerinde, yatkın kişi profilini oluştururlar. 
Zaman içinde hastalık ve virüsün hareketleri ile ilgili bilgilerimiz arttıkça gençlerin ve hastalığı almış olmasına rağmen klinik belirti göstermeyenlerin taşıyıcı rol oynadığı saptandı. 
Yakın zamanda ise ne yazık ki gençler arasında ölüm vakalarına rastlandı ve çocuk hastaların sayısı artmaya başladı. Şimdi koronavirüsün çocuklardaki belirtileri ile erişkinlerdekilerin aynı olmadığını ve başka klinik belirtilerin de koronayı düşündürmesi gerektiğini biliyoruz.
Koronavirüsü tüm yaş grupları için riskli bulaşıcı bir hastalıktır ve yeterli önlem almak gerekir.

7

Yanlış: Vitamin takviyeleri ve özellikle D vitamini alıyorum. Şifalı bitki çayları içiyorum. Bunlar beni korur, bana bir şey olmaz. 

Doğru: D vitamini kemikleri güçlendirmesinin yanında vücuda giren enfeksiyonları ilk karşılayan bağışıklık sisteminin T hücrelerinin işlev görmesi için gereklidir. 
Korona vakalarının özellikleri araştırılırken ağır hastalarda vD vitamini seviyelerinin daha hafif hastalık geçirenlere göre normalden düşük olduğu saptanmıştır. Bu bilgi, korona ile savaş için bilinçsiz D vitamini kullanımı anlamına gelmemelidir.

D vitamini yağda eriyen bir vitamindir ve dengeli bir beslenmede (örneğin haftada 3 öğün balık yendiğinde) ihtiyacın önemli miktarı sağlanabilir.
Covid-19'a Karşı D Vitaminin Önemi adresinden ulaşabilirsiniz

Günümüze kadar yapılan diyet çalışmalarında korona enfeksiyonuna karşı etkisi kanıtlanmış şifalı bitki çayı bulunmamıştır. Gerek hastalıkta gerekse hastalığı almamak için bağışıklık seviyesini yüksek tutmak için günlük bol sıvı alınmalı, iyi dinlenilmeli ve dengeli beslenilmelidir. Bu çerçevede sevdiğiniz bitki çaylarını da sıvı alımına ekleyebilirsiniz.
 

8

Yanlış: Yaşlıyım ve kronik hastalığım var. Korona tamamen bitmeden hastaneye kontrole gitmeyeceğim. 

Doğru: Pandemi sürecinde önemli konulardan biri de kalp, tansiyon, böbrek, astım veya şeker hastalığı gibi süreğen (kronik) hastalığı olan kişilerin sağlık kontrolleri olmuştur. Özellikle ileri yaşlı olan bu hastaları korumak için kısıtlamalar getirilmiş ve toplumdan çekilmeleri istenmiştir. 

Bu kişilerin kronik hastalıklarının seyrini de dikkatle izlemeleri, hekimleri ile iletişim halinde bulunmaları gerekir. Özellikle bu dönemde yaygınlaşmış olan telefonla görüşme veya dijital imkanlar ile muayene gibi yöntemleri ön planda kullanmak, zorunluluk hallerinde gerekli koruyucu önlemler ile hastaneye gitmek en doğru yol olacaktır.

9

Yanlış: Antikor testim pozitif. Hastalık geçirdim. Bir daha geçirmeyeceğim için maske falan takmam gerekmez.

Doğru: Buna en iyi örnek her yıl grip aşısı yaptırmamız verilebilir. Virüsler mutasyon dediğimiz yapıları içindeki proteinlerin kodlarını farklılaştırma yeteneğine sahiptir. Bu mutasyonlar genetik kod içinde bulundukları yere göre virüsün gücünü arttırabilir veya aynı kalmasına neden olabilir.

Koronavirüs de bu değişiklik sürecini devam ettirmektedir; canlı bir mikroorganizma olduğu için mutasyon onun yaşam döngüsünün parçasıdır. Koronavirüsü enfeksiyonu geçiren ve antikor oluşturan bir kişi (tüm viral enfeksiyonlardaki ana kural gibi) antikor seviyesi düştüğünde teorik olarak tekrar enfeksiyon alabilir. Örneğin Hepatit A geçirmiş bir kişi ömür boyu antikoru düşmediği veya koruyucu seviyede kaldığı için tekrar hasta olmaz. Fakat Hepatit B aşısının koruyuculuğunu tam sağlamak için birkaç doz aşı yapılması gerekir.

Koronavirüs gibi daha yeni hayatımıza giren (ve bir daha çıkmayacak olan) yeni bir virüsü tanımak için daha çok zamana ihtiyacımız vardır. Çevremizdekilerin büyük çoğunluğu hastalık veya aşı ile antikor sahibi olana kadar geliştirdiğimiz antikora güvenip tedbiri elden bırakamayız. 

10

Yanlış: Sadece kapalı ortak alanlarda maske takmam yeterli. Neden her yerde maske takıyorum? Yolda yürürken, parkta arkadaşlarla otururken maske takmasam da olur.

Doğru: Bugün belirti vermeden koronavirüs taşıyan kişilerin olduğunu biliyoruz. Yanımızdaki kişiye virüs bulaşıp bulaşmadığımızdan emin olamayacağımız için her kişi ile açık alanda dahi sosyal mesafe ve maske kuralına uymak gereklidir. Virüsün damlacık yolu ile yayıldığı düşünüldüğünde parkta yan yana bir bankta sohbetin bile bulaş riskini arttıracağı akılda tutulmalıdır.

Koronavirüs ile ilgili merak ettiğiniz konuları Grup Florence Nightingale Hastaneleri’nin uzman ekibine sorabilir, sorunuzla ilgili öneriler isteyebilirsiniz. Bize ulaşmak için web sitemizde yer alan iletişim formunu kullanabilirsiniz.