Koronavirüs Nasıl Bulaşır?

Koronavirüs ailesine ait SARS-CoV-2 adlı virüs, 2019 sonlarında tek bir kişiden başlayarak kısa sürede tüm dünyayı etkisi altına almıştır.

Korona Nasıl Bulaşır?

Bu virüsün yol açtığı Covid-19 hastalığı pek çok kişi tarafından kolaylıkla atlatılsa da bazı kişiler hastalığı ağır geçirir ve sonuç olarak hayatını yitirebilir. Kesin bir tedavisi bulunmayan bu hastalığın ortadan kaldırılmasındaki en büyük umut aşıdır. Ancak aşının bulunması, klinik deneyleri başarıyla tamamlaması ve gerekli onayı alması belirli bir süre alır. Bu süreçte birey, toplum ve yöneticilerin kendine düşeni yapması, uzmanların önerilerini dikkate alması ve bilinçli davranması ile koronavirüs salgını kontrol altına alınabilir.

Pandemi süresince; sağlık, sosyal, ekonomi gibi pek çok alanda meydana gelebilecek hasarın minimum olması için hastalığın toplumdaki seyrinin kontrol altında olması gerekir. İnsanların; virüsün bulaşma yolları, hastalığın belirti ve bulguları, hasta ve temaslı kişilerde izolasyonun önemi gibi konularda bilgilendirilmesi faydalı olur. Toplumun genel olarak bilinçli davranması ve salgını kontrol etmek için konulan kurallara uymasıyla virüsün yayılma hızı azaltılabilir. Böylece daha az insan virüsü alır, daha az kişi hastalanır ve daha az kişi için hastane yatışı gerekir. Salgın nedeniyle hayatını kaybeden kişi sayısında azalma meydana gelir.
Hem kişi hem de halk sağlığı açısından virüsün bulaşma şekli, virüsü kimlerin bulaştırabileceği gibi konular büyük önem taşır.

Covid-19 hastalığına yol açan koronavirüs, insanlar arasında gerekli önlemler alınmadığında hızla yayılabilir. Coronavirüs için çeşitli yayılım yolları tanımlanmıştır. 

• Bunlardan ilki damlacık yolu ile bulaşmadır. Virüsü taşıyan kişi; öksürdüğünde, konuştuğunda, hapşırdığında, soluk alıp verdiğinde havaya virüs yüklü damlacıklar saçılır. Bu damlacıkların yakın mesafedeki kişiler tarafından solunması ile virüs bulaşır. Solunum yoluyla gerçekleşen yayılım, korona bulaşma yolları arasında en temel olandır.
• Virüs ile yüklü damlacıkların çeşitli yüzey ve nesnelerin üzerine yerleşmesiyle de virüs yayılabilir. Kontamine olmuş yüzeye temas eden kişinin; ellerini ağzına, burnuna, gözüne götümesi ile virüs bulaşı olabilir. Bu şekilde gerçekleşen bulaşın da virüs yayılmasında bir parça mümkün olabileceği düşünülmekle beraber konu ile ilgili yeterince veri bulunur.
• Virüsle enfekte kişilerin öksürmesi, konuşması veya hapşırması gibi durumlarda etrafa yayılan damlacıklar belirli bir süre havada asılı kalabilir. Havada asılı kalan ve mesafe kat eden virüs yüklü damlacıklar özellikle kapalı alanlarda koronanın yayılmasında etkili olabilir.
• Çocuklarda koronavirüs bulaşı genellikle aile içinden ya da okuldan olur. Virüsü vücuduna alan çocuklar, çoğunlukla hiçbir belirti göstermeden virüsten kurtulur. Bu dönemde çocuğun yakın çevresine virüs bulaştırma ihtimali yüksektir. Bunun yanı sıra 5 yaş altı grupta Covid-19’u hafif atlatan çocukların virüs yükü yetişkinlere oranla daha fazla olabilir. Bu gibi durumlarda çocuğun bulaştırıcılığı artabilir.

Toplumda korona bulaşma hızı azaltılmasında uzmanlar tarafından belirlenen önerilere uymak gerekir. Zorunlu durumlar haricinde kişinin kalabalık ortamlardan uzak durması faydalı olur. Kişilerin mecbur olmadıkça diğer insanlarla olan temas kurmaması önerilir. Zorunlu temas durumlarında da karşı tarafın koronavirüsü taşıyor olabileceği akılda tutulmalıdır. Korona bulaşma mesafesi, uzmanlar tarafından yaklaşık 1,5-2 metre olarak belirlenmiştir. Bu nedenle diğer insanlarla temas kurmanın zorunlu olduğu durumlarda, kişiler arası en az 2 metrelik bir boşluk olması faydalı olacaktır.

Ayrıca her iki tarafın da maske takması, kişilerin konuşma sırasında havaya damlacık saçmasını önleyerek virüs yayılımını azaltabilir. Ev dışındaki alanlarda 2 yaş ve üzeri herkesin maske takması önerilir.

Korona yayılımının önlenmesinde oldukça etkili olan bir diğer konu ise el hijyenidir. Virüs ile kontamine yüzeylere dokunulması ve sonrasında ellerin yüze götürülmesi, bulaş açısından risk oluşturur. El yıkamanın mümkün olduğu durumlarda ellerin sabun ile en az 20 saniye yıkanması tavsiye edilir. El yıkamanın mümkün olmadığı zamanlarda ise en az %70 alkol içeren antiseptik solüsyonlar ile el hijyeni sağlanmalıdır.

Kalabalık yerler, havalandırmanın yeterli olmadığı kapalı alanlar, yakın temasın olduğu ortamlar gibi; korona bulaşma riski yüksek mekanlarda kişinin sayılan önlemleri daha sıkı alması gerekir.

Korona Kuluçka Döneminde Bulaşır mı?

Pandemi sürecinde en merak edilen konuların içerisinde ‘Korona kaç günde belli olur?’, ‘Korona kuluçka dönemi nedir?’, ‘Korona kuluçka dönemi kaç gün?’ soruları yer alır. Covid-19 hastalığı gelişiminde farklı evreler vardır ve her evrede bulaştırıcılık düzeyi değişken olabilir.

Koronavirüs kuluçka dönemi; virüsün vücuda alınması ile belirtilerin görülmeye başlamasına kadar geçen süreyi ifade eder. Koronavirüs kuluçka süresi olarak 2-14 gündür. Ancak en sık 5 gün olarak bildirilmiştir. Yani bir kişi virüsü vücuduna aldıktan yaklaşık 5 gün sonra hastalık belirtisi göstermeye başlar ve PCR testi pozitif saptanır.

Kuluçka dönemi boyunca virüs bulaşabilir. Yani kişi herhangi bir belirti göstermeden önce de virüsü sağlıklı kişilere bulaştırabilir. Virüsün yayılımı ile ilgili yapılan çalışmalarda, bazı kişilerin belirti göstermeye başlamadan 1-3  gün önce koronavirüs açısından pozitif test edildiği bildirilmiştir. Bu veriden yola çıkarak kişilerin semptomatik evreye geçmeden önce de virüsü yayabilme ihtimalinin olduğu görülmüştür. Kuluçka dönemi bulaş; solunum yoluyla virüsün alınması ya da kontamine yüzeylere temas yoluyla gerçekleşebilir. Kişilerin, COVID-19 belirtisi göstermemesi nedeniyle virüsü yakın çevresine bulaştırmayacağını düşünmesi yanlıştır. COVID-19 şüphesi taşıyan kişilerin, belirti gösterip göstermediğine bakmaksızın gerekli önlemleri alması yararlı olur.

Kişi virüsle enfekte olduktan sonra hastalık belirti ve bulgularını gösterirken, virüsü yayabilir. Örneğin COVID-19’un sık görülen belirtilerinden olan öksürük problemi yaşayan bir kişi, öksürürken havaya virüs yüklü damlacıkların saçılmasına neden olur. Saçılan damlacıkları soluyan sağlıklı bir kişinin virüsü vücuduna almasıyla bulaş gerçekleşir. Koronavirüs yayılma yolları ile ilgili araştırmalar dünya genelinde devam etmektedir. Edinilen son bilgilere göre COVID-19 hastası bir kişinin; semptom göstermeye başladıktan sonraki ilk 3 günü, bulaştırıcılığın en yüksek olduğu zamandır. Bulaştırıcılık, hastalığın ilerleyen dönemlerinde azalma gösterir.

Asemptomatik vakalar, virüsü vücutlarında taşımalarına rağmen herhangi bir belirti göstermeyen kişilerdir. Toplumdaki asemptomatik kişilerin belirlenmesi, bu grupta yer alan bireylerde hiçbir belirti görülmediğinden oldukça zordur. Asemptomatik kişilerden sağlıklı kişilere virüs yayılımı konusunda çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Ancak bu çalışmalarda asemptomatik kişilerden bulaşın virüs yayılmasında ne derece etkili olduğu konusuna net bir yanıt bulunamamıştır. Bazı uzmanlar, COVID-19’un etki alanının genişlemesinde asemptomatik taşıyıcıların temel unsur olduğunu düşünmektedir. Tamamen sağlıklı görünen bireylerin asemptomatik taşıyıcı olabileceği unutulmamalıdır. Belirti gösteren ve göstermeyen her kişi ile temasta koronavirüs önlemlerine tamamen uyulmalıdır.