Kekemelik Nedir? Nedenleri ve Tedavisi

Kekemelik, akıcısızlıktan daha fazlasıdır. Kekemelik, konuşmayla ilgili gerginlik ve olumsuz duyguları da içerebilir. Başkalarıyla konuşma şekline engel olabilir. Kişi kekemeliğini gizlemek isteyebilir. Bu nedenle, belirli kelimelerden veya durumlardan kaçınabilir. Kişi kekelememek için telefonda konuşmak istemeyebilir. Kekemeliğin şiddeti günden güne değişebilir. Bazı günler daha fazla bazı günler daha az kekemelik görülebilir. Stres ve heyecan kekemeliği artırabilir.

Kekemelik Nedir? 

Kekemelik bir konuşma bozukluğudur. Konuşmanın akıcılığı bozulmuştur. Kekeleyen kişi ne söylemek istediğini bilmekle beraber bunu söylemekte zorlanır. Konuşurken kelimelerde ve hecelerde takılırlar ve kelimeyi veya heceyi tekrarlar ve uzatırlar. Ya da sorunlu bir kelimeye veya sese ulaştıklarında konuşma sırasında duraklayabilirler.

Kekemelik çoğunlukla çocukluk döneminde başlar. Ancak bazen yetişkinlik dönemine kadar uzayan kronik bir durum haline gelebilir. Kekemelik yetişkinlik çağına kadar uzarsa kişinin benlik saygısı ve diğer insanlarla iletişimi üzerine olumsuz etkide bulunabilir. Kekemelik ayrıca iş performansını ve fırsatlarını olumsuz etkileyebilir ve tedavi yüksek bir finansal maliyete neden olabilir.

Kekemelik çocuklarda en sık 2- 6 yaş arasında dil gelişim sürecinde ortaya çıkmaktadır. Genel olarak çocukların % 5-10’ unda hayatlarının bir döneminde kısa yada uzun süreli kekemelik görülebilmektedir. Erkek çocukların kekemelik olasılığı kızlara göre 2 ila 3 kat daha fazladır ve yaşlandıkça bu cinsiyet farkı artar; kekelemeye devam eden erkek çocukların sayısı kızların sayısının üç ila dört katıdır. Çocukların yaklaşık yüzde 75'i kekemelikten kurtulur. Kekemelemeye devam eden kalan yüzde 25'lik kesim için kekemelik yaşam boyu süren bir iletişim bozukluğu olarak devam edebilir.

Normal Konuşma Nasıl Oluşur?

Konuşma sesleri, nefes alma, fonasyon (ses üretimi) ve artikülasyon (boğaz, damak, dil ve dudakların hareketi) içeren bir dizi kesin olarak koordine edilmiş kas hareketi sonucu ortaya çıkar. Kas hareketleri beyin tarafından kontrol edilir. Konuşmaya işitme eşlik eder.

Kekemelik Neden Olur?

Kekemeliğin nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Kekemelik genellikle nörolojik ve gelişimsel olarak sınıflandırılır:

• Gelişimsel kekemelik: Gelişimsel kekemelik, küçük çocuklarda dil gelişiminin başlangıcında henüz konuşmaya yeni başladıkları dönemde ortaya çıkar. En yaygın kekemelik şeklidir. Gelişimsel kekemeliğin pek çok faktörden beslendiği düşünülmektedir. Beyin görüntüleme çalışmalarında kekeleyenlerde, kekeme olmayan yaşıtlarına kıyasla tutarlı belirgin farklılıklar olduğu görülmüştür. Gelişimsel kekemelik aynı ailede başka kişilerde de olabilir, yapılan araştırmalar genetik faktörlerin kekemeliğin ortaya çıkmasına neden olduğunu göstermektedir.
• Nörolojik kekemelik: Nörojenik kekemelik, beyin fonksiyonlarını bozan  inme, kafa travması veya beyin yaralanmaları gibi olaylardan sonra ortaya çıkabilir. Beyin yaralanmalarında, beyin konuşma üzerine aktif bölgeleri koordine edemez.
• Psikojenik kekemelik: Duygusal travma sonrası gelişebilir. Özellikle çocuklarda ani yaşanılan yakınlarının ölümü veya cinsel istismar gibi travmalar kekemeliği başlatabilir.

Kekemelik Belirtileri Nelerdir?

Kekemelik belirtileri şunlar olabilir:

• Bir kelime veya cümleye başlamada zorluk
• Bir kelimeyi veya kelime içindeki sesleri uzatmak
• Konuşurken bazı heceler ve kelimeler söylenmeye çalışıldığında kısa süreli sessizlik olması
• Bir sonraki kelimeye geçmekte zorluk bekleniyorsa "mmm" gibi ekstra kelimelerin eklenmesi
• Kelime üretirken yüzün ve vücudun aşırı gerilmesi
• Konuşurken kaygılanma
• Etrafı ile etkili iletişim kuramamak
• Konuşurken hızlı göz kırpma
• Konuşurken dudakların ve çenenin titremesi
• Konuşurken yüz tiklerinin ortaya çıkması
• Konuşurken yumrukları sıkma

Kekemeler stresli, yorgun veya heyecanlı olduklarında daha fazla kekelerler. Acele etmek ve baskı altında hissetmek kekemeliği artırır. Bir grubun önünde veya telefonla konuşmak kekeme insanlar için çok zordur. Kekemeler kendi kendilerine konuşurken veya şarkı söylerken daha rahattırlar. 

• Çocukluk döneminde yaşanılan gelişimsel gecikmeler kekemeliğin ortaya çıkmasını kolaylaştırır
• Ailede kekeleyen başka bireyler varsa bir çocuğun kekeleme olasılığı artar.
• Ailedeki stres, ailenin yüksek beklentileri ve diğer baskı türleri kekemeliği başlatabilir ve kötüleştirir.
• Kekemelik İçin Risk Faktörleri Nelerdir?

• Başkalarıyla iletişim kurmada zorluk
• Konuşurken kaygı ve endişe duymak
• Konuşurken kaygı ve endişe duymak
• Okul, iş ve sosyal alanda başarısızlık
• Okul, iş ve sosyal alanda başarısızlık
• Alay konusu olmak, zorbalığa maruz kalmak
• Kendine güvensizlik

Kekemeliğin Teşhis ve Tedavisi Nasıl Yapılır?

Çocuğunda veya kendisinde kekemelik olan kişilerin aklındaki en büyük soru “Kekemelik nasıl geçer?’’ sorusudur. Kekemelik sıklıkla ebeveynler ve öğretmenler tarafından fark edilir. Bir çocuk hekimi ve çocuk psikiyatrisinin değerlendirmesinden sonra konuşma terapistine yönlendirilir.

Kekemelik tedavi yöntemleri:

Kekeme çocuk ve yetişkinlerin tedavisi için farklı yaklaşımlar mevcuttur. Genellikle tedavi yöntemi kişiye özel belirlenir. Bir kişi için faydalı olan terapi yöntemi diğer kişide etkili olmayabilir. 

Tedavi tüm kekemeliği ortadan kaldırmasa bile konuşma akıcılığı gelişebilir, kişinin etkili iletişim kurması sağlanır ve okul, iş ve sosyal aktivitelerde başarılı olması sağlanır. 

Erken tedavi kekemeliğin bir yaşam boyu sürecek problem haline gelmesini önleyebilir. Kullanılan yöntemlerle çocuklarda konuşma akıcılığının sağlanması ve çocuğun iletişime açık hale getirilmesi hedeflenir. Doktorlar genellikle bir çocuğun 3 ila 6 aydır kekemeliği varsa, kekemelikle ilişkili mücadele davranışları sergiliyorsa veya ailesinde kekemelik veya buna bağlı iletişim bozuklukları öyküsü varsa mutlaka değerlendirilmesini önerir. Genel olarak klinisyenler kekemelik terapisinde elde edilen başarıyı ölçmek için çocuğun 3-4 ayda bir değerlendirilmesini önermektedir. 

• Konuşma terapisi: Bu tedavi ile kişinin konuşmayı yavaşlatması ve kekelediğini farketmesi hedeflenir. Terapi ile başlangıçta çok yavaş olan konuşma daha sonra daha akıcı ve doğal şekle dönüşebilir.
• Elektronik aletler: Konuşma akıcılığını artırmak için değişik elektronik aletler mevcuttur. Seçilecek elektronik aleti terapist belirler.
• Bilişsel terapi: Kekemeliğin neden olduğu stres, kaygı ve özgüven sorunlarını çözmeyi hedefler. Aynı zamanda kekemeliği kötüleştiren düşünce biçimini değiştirmeye çalışır.
• Ebeveyn-çocuk ilişkisi: Kekeme çocuğa davranış biçimi hakkında ebeveynlere eğitim verilir. Kekemelik tedavisinde kişinin yakın çevresinin etkisi çok büyüktür.
• İlaç tedavisi: Kekemeliğin tedavisi için onaylanmış herhangi bir ilaç yoktur. Ancak epilepsi, depresyon ve anksiyete tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar denenmektedir. Bu ilaçların uzun kullanımda pek çok yan etkisi vardır. 

Dünyanın dört bir yanındaki araştırmacılar, kekemeliğin erken teşhisini ve tedavisini iyileştirmenin ve nedenlerini belirlemenin yollarını araştırıyor. 

• Çocuğunuzun rahatça konuşması için gerekli ev ortamını sağlayın. Çocuk heyecanlı ve çok şey konuşmak istiyorsa ona zaman ayırın.
• Çocuk konuşurken onu dikkatlice dinleyin sözünü kesmeyin.
• Çocukla konuşurken acele etmeyin, çocuk üzerinde zaman baskısı yaratmayın.
• Sabırsızlık gösterip çocuğun kelimelerini tamamlamayın. Çocuğunuza onu dinlemek için yeterli zamanınız olduğu hissiyatını verin.
• Çocuğa durumunun yaşanabilir bir durum olduğunu ve aksaklıkların düzelebileceğini anlatın.
• Kekemelik sorunu olan çocuklar stres ve kaygı yaşarlar, elinizden geldiğince onu rahatlatmaya çalışın.