Kardiyak Rehabilitasyon Nedir? Nasıl Uygulanır?

Türkiye’de ve dünyada son yıllarda sayısında oldukça artış görülen kalp ve damar hastalıkları, yaşam kalitesini düşüren ve günlük aktiviteleri oldukça sınırlayan rahatsızlıklardır. Her yıl binlerce insanın ölümüne sebep olan bu hastalıkların ihmal edilmeden tedavi edilmesi gerekir. Kardiyolojik rahatsızlıklar yaşayan insanlar için uygulanan tedavi yöntemlerinden biri de kardiyak rehabilitasyon uygulamasıdır.

Kardiyak Rehabilitasyon Nedir?

Kardiyak rehabilitasyon uygulaması, kişinin rahatsızlığı, rahatsızlığının evresi, kalbinin durumu ve farklı özel durumları gözetilerek uygulanan işlemlerdir. Amerikan Kalp Derneği’nin (AHA) tanımına göre kardiyak rehabilitasyon, bir kalp hastasının fiziksel, psikolojik ve sosyal fonksiyonlarını en iyi duruma getirmek, hastalığın altında yatan aterosklerotik süreci yavaşlatmak ve düşük bir ihtimal de olsa iyileştirmek ve böylece ölüm riskini azaltmak amacıyla uygulanan düzenli ve multidisipliner çalışmalar bütünüdür. Son yıllarda oldukça yaygınlaşan kardiyak rehabilitasyon, gün geçtikçe gelişmektedir.

Kardiyak rehabilitasyon uygulaması ise kardiyovasküler sistem rahatsızlıkları için uygulanan bir tedavi programıdır. Kardiyak rehabilitasyon uygulamalarının genel ilkeleri, hastanın değerlendirilmesi, beslenme önerileri, kilo kontrolü ve diyabet tedavisi, psikolojik değerlendirme ve tedavi, fiziksel aktivite danışmanlığı, egzersiz eğitimi ve sigara ve diğer zararlı alışkanlıkları bıraktırma önerilerinden oluşur. Kişiye özel olarak hazırlanan programlar ile iki aşamada uygulama yapılır:

1. Egzersiz: Egzersizlerle kaslar ve kalp güçlendirilir, kondisyon arttırılır.                                             
2. Eğitim ve danışmanlık: Danışan kişiye, hastalığının ve kalbinin durumuna göre sağlıklı alışkanlıklar edindirilir ve eğitimler verilir.

Kardiyak Rehabilitasyon Hangi Durumlarda Uygulanır?

Kardiyak rehabilitasyon uygulaması kalp damar sistemi hastalıklarının birçoğunda uygulanabilir.Bu hastalıklardan bir kısmını şu şekilde sıralanabilir:

• Kalp krizi geçirmiş hastalar,
• Balon anjiyoplasti ve stent tedavisi gibi kardiyak girişim (kardiyak cerrahi) uygulanan hastalar
• Kalp hastalığı için yüksek riskli durumda olanlar (diyabet, hipertansiyon, obezite hastaları)
• Göğüs ağrısı çeken hastalar
• By-pass cerrahisi sonrası
• Kardiyomiyopati
• Kalp yetmezliği olan hastalar
• Hipertansiyon varlığı
• Kalp pili olan hastalar
• Kalp kapak hastalıkları, kalp kapak değişimi sonrası
• Kalp nakli sonrası
• Kalp rahatsızlıkları dışında da omurilik yaralanması, inme, serebral palsi, travmatik beyin yaralanmaları gibi birçok nörolojik hastalıkta da etkilenen kardiyopulmoner fonksiyonların düzeltilmesinde uygulanabilir.

Bazı hastalıklarda kardiyak rehabilitasyon riskli olacağı için önerilmez. Bunlardan bazıları kararsız angina pektoris, ciddi aort stenozu, kontrol edilemeyen aritmiler, aktif perikardit/miyokardit ve kontrol edilemeyen diyabettir. Bu hastalıklara sahip bireylerin doktorlarına danışmaları önerilir.Kardiyak rehabilitasyon uygulaması ile kardiyovasküler hastalıklara bağlı ölüm oranlarında, kalp damarlarında oluşabilecek yeni bir tıkanıklık riskinde ve ikinci kez kalp krizi geçirme riskinde %30’lara varan azalma olduğu bilimsel araştırmalar ve veriler ile kanıtlanmıştır.Önceleri kalp rahatsızlıkları olan, kalp ameliyatı, kalp krizi geçiren hastalara evde dinlenmeleri söylenirken, günümüzde artan bilinç seviyesi ve tıbbın gelişmesi ile kardiyak rehabilitasyona katılım oranı da artmıştır.

Kardiyak Rehabilitasyon Programı ile Neler Hedeflenir?

Günümüzde kalp rahatsızlığı çeken veya cerrahi operasyon geçirmiş hastalara verilen egzersizlerin yararları görülmektedir. Bu rehabilitasyon programlarına başlangıçta temkinli yaklaşılmış, ancak faydaları gözlemlendikçe programa olan güven artmıştır. Zaman içerisinde belirli hedefler üzerine farklı rehabilitasyon programları hazırlanmaya başlanmıştır.

Programın başlıca hedeflerinden biri, kalp hastalarının ağrılarını hafifletmek ve iyileşme süreçlerini kısaltmaktır. Hastanın kalp ve damar fonksiyonları ve kapasitesi maksimuma çıkarılır. Damar tıkanıklıklarının önüne geçilir. Vücudun ağırlığı ve yağ oranı egzersizle beraber azalma gösterir. Kan şekerinin ve nabız basıncının normal düzeylerde kalması, dengeye girmesi hedeflenir. Ameliyat, cerrahi işlem ya da kalp krizi sonrasında iyileşme sürecini hızlandırarak gündelik hayata daha hızlı dönülmesini sağlar. Kişilerin olumlu alışkanlıklar kazanmaları, olumsuz ve zararlı alışkanlıkları terk etmeleri hedeflenir. Böylece hastaların hastalığa bağlı yaşadıkları psikolojik sorunları ve psikososyal durumları da düzeltilmiş olur. Tüm bu hedeflere başarıyla ulaşıldığında kişi kendini çok daha sağlıklı ve zinde hisseder.

Kardiyak Rehabilitasyon Programı Nasıl Uygulanır ?

rehabilitasyon uygulamasının başlangıcında uygulama yapılacak olan hasta, doktor kontrolünden geçirilir. Gerekli kan testleri, efor testi, egzersiz dayanıklılık testi ve EKG testi sonucuna göre kişinin rehabilitasyon uygulamaya uygun olup olmadığına karar verilir.Program 3 evreden oluşacak şekilde gerçekleşir. İlk evre kardiyak hastalık yaşandıktan sonraki döneme hastanede geçer. Bu evrede hastayı yataktan kaldırıp, günlük hayatta alışık olduğu hareketleri yapabilecek duruma getirmek amaçlanır. İkinci evre, egzersiz eğitim evresidir. Bu evre, aerobik egzersizler, dirençli kas güçlendirme, esneklik, denge, koordinasyon ve solunum egzersizlerinden oluşur. Üçüncü evrede ise hastanın egzersizlerle elde ettiği değişimi koruması ve hayatına uygulaması beklenir.Hastaya özel egzersiz programı uzmanlar yardımı ile hazırlanır. Aerobik egzersizler, koşu bandı, eliptik bisiklet gibi ekipmanlar yardımı ve postür (duruş), gevşeme ve hafif kondisyon egzersizleri ile rehabilitasyon süreci olabildiğince verimli geçirilir. Hastalar hazırlanan programa uzman doktorlar eşliğinde ve nabız, oksijen miktarı ölçümleri devamlı yapılarak 1-2 ay boyunca devam ederler. Devamında kişide gözlenen değişim ve gelişimlere bakılır. Sonuçlara göre kardiyak rehabilitasyon sonlandırılabilir veya devam ettirilebilir.Rehabilitasyona karar aşamasında hastaya kardiyoloji uzmanı, diyetisyen, fizyoterapist, rehabilitasyon uzmanı, psikolog ve hemşire gibi sağlık uzmanlarından oluşan uzman bir ekibin mutlaka eşlik etmesi gerekir. Hastanın tedaviye uygunluğu, sağlık durumu bu uzmanlar tarafından belirlenir. Rehabilitasyonun yararın aksine zarar vermemesi için hastanın tedaviye endike olup olmadığı iyi incelenmelidir. Bir FTR uzmanı ile birlikte uygun ekipmanlara sahip bir rehabilitasyon merkezinde kardiyak rehabilitasyonun uygulanması gerekir.

Kardiyak Rehabilitasyon Programının Faydaları

Kardiyak rehabilitasyonun kişiye ve rahatsızlığına, seviyesine, vücudun sağlık durumuna göre değişen birden çok faydası bulunur. Hastaların fiziksel performansları ve genel kondisyonları artar. Aynı işleri daha az efor ve daha düşük kalp hızı ile yapabilir hale gelir. Hastanın kan şekeri ve yüksek tansiyonu düşer ve dengelenir. Kalbin kasılma gücü ve vücudun efor dayanıklılığı artar. Vücut yağı azaltılır. Hastaya dengeli beslenme alışkanlıkları kazandırılır. Damar tıkanıklıkları, hastalığın tekrarlaması gibi riskler engellenmiş olur. Hasta böylece eski hayatına daha hızlı bir şekilde ve daha sağlıklı biri olarak döner. Vücudun doğal iyileşme sistemine katkı sağlar.

Hastanın korku, endişe, kaygı, depresyon gibi psikolojik sorunları da iyileştirilebilir. Özellikle cerrahi işlemler sonrasında görülen duygu durum değişikliklerine katkı sağlar. Hastaların kendilerine güvenleri artar. Kardiyak rehabilitasyon programları ile ilgili daha detaylı bilgi için doktorunuza danışabilirsiniz. Siz de kalp rahatsızlıklarından korunmak ve erken dönemde uygun tedaviyi almak için düzenli olarak sağlık kontrollerinizi yaptırmayı ihmal etmeyin. Sağlıklı günler dileriz.