Kanserde İleri Tanı ve Tedavi Yöntemleri

Kanser, çeşitli genetik ve çevresel faktörlerin etkisiyle, vücudun belirli bir bölgesindeki hücrelerin kontrolsüz ve sürekli çoğalmasıyla oluşan bir hastalıktır. İyi huylu tümörlerden farklı olarak kötü huylu tümörler, başka doku ve organlara yayılabilir. Kanser tedavisi ve tedavinin yönetimi, hastadan hastaya farklılık gösterebilir. Tedavinin etkisi ve başarısı; hastanın vücudundaki kanser tipine, kanserin ilerleme aşamasına, hastanın genel sağlık durumuna ve tedavinin olası yan etkilerine bağlı olarak değişir. Kanserde tedavi yöntemleri ve tedavide kullanılan ilaçlar, gelişen teknolojiyle birlikte her geçen gün artmakta ve gelişmektedir.  

Kanser Nedir?

Kanser, vücudun belirli bir organ ya da bölgesinde, hücrelerin kontrolsüz ve sürekli olarak çoğalmasıyla oluşan bir hastalıktır. Aileden geçen çeşitli genetik etkenlerle ya da sigara, stres gibi farklı çevresel faktörlerin etkisiyle normal hücrelerin yapısı bozulur. Genetik yapısı bozulan hücreler, kontrolsüz bir şekilde bölünmeye ve çoğalmaya başlar. Kanser, dokunun ya da organın yapısının ve işlevinin bozulmasına neden olur. Vücudun kendi bağışıklık sistemi kanser hücreleriyle savaşta büyük rol oynar. Ancak bu savunma her zaman yeterli değildir. 

Kanser vücudun diğer bölgelerinde yayılım gösterebilir ve ilerleyebilir. Buna metastaz denir. Ülkemizde ve dünyada en sık rastlanan kanser türleri; cilt, akciğer, meme, prostat, mide, kolon (kalın bağırsak), rahim ağzı ve kan kanserleridir. Bu kanser türlerine ek olara, başka doku ve organlarda da görülen kanserlerin birçok alt tipi bulunur. Kanser tedavisinde, kanserli dokunun cerrahi operasyonla ya da diğer tedavi yöntemleriyle yok edilerek ve vücuda tekrar geri gelmemesi (nüksetmemesi) amaçlanır.

Kanserde tedavi yöntemleri ve tedavide kullanılan ilaçlar, bilimsel çalışmalar ve teknolojinin ilerlemesi ile birlikte hızla gelişmektedir. 

• Cerrahi operasyon,
• Kemoterapi,
• Radyoterapi,
• İmmünoterapi,
• Kök hücre ve kemik iliği nakli,
• Hormon tedavisi,
• Antikor tedavisi

Kimi hastalar için bu tedavi yöntemlerinden yalnızca biri yeterli olabilir. Bazı kanser türleri içinse birkaç tedavi yöntemi birlikte kullanılır. Kanserde tedavi planı hastaya özeldir ve bu plan multidisipliner onkoloji konseylerince yapılır. Kanser tedavisinde hedef, vücudun kanser hücrelerinden tamamen temizlenmesi ve kanserli hücrelerin tekrar geri gelmemesidir. Bazı durumlarda ise kanserin türüne ve evresine göre rahatlatıcı tedaviler uygulanır. Rahatlatıcı tedavide amaç, hastalığın neden olduğu belirtilerin ve yan etkilerin hafifletilmesidir.

Rahatlatıcı tedavinin amacı vücudun kanserli hücrelerden temizlenmesi değil, hastanın ömrünün uzatılmasıdır.

Kanserde Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

• Cerrahi operasyon
• Kemoterapi
• Radyoterapi
• İmmünoterapi, olarak sıralanabilir. 

Bu tedavilerden bir veya birkaçı hastaya özel, bireyselleştirilmiş tedavi programı ile belirlenir ve uygulanır.

Kanserde Cerrahi Tedavi Yöntemi Nedir?

Cerrahi tedavi, kanserli dokuların vücudun ilgili bölgesinden cerrahi operasyonlar ile alınarak temizlenmesi işlemidir. Bazı kanser türlerinde bu tip operasyonlar ilk tedavi yöntemi olarak kullanılır. Bazı durumlarda ise, kanser şüphesi olan hastaya tanı konulması amacı ile cerrahi işlemler uygulanır. Ameliyatların yan etkileri ve riskleri; kanserin türüne, kanserli hücrelerin toplandığı bölgeye ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişiklik gösterir.

Kemoterapi Nedir?

Kemoterapi, kanser hücrelerini yok etmek amacıyla hastaya çeşitli yollardan kemoterapi ilaçları verilmesi işlemidir. Kemoterapi kanser hücrelerinin bölünmesini, çoğalmasını ve yayılmasını engellemek amacıyla uygulanır. Bu işlem, hızla çoğalan kanser hücrelerine etki ettiği gibi, hızla büyüyen sağlıklı hücrelere de etki eder. Bu nedenle bağırsak, saç, cilt gibi hızlı çoğalan normal vücut hücreleri de kemoterapiden olumsuz etkilenir.

Kemoterapi Çeşitleri Nelerdir?

Kemoterapi; tümörün cinsi, yeri, yayıldığı bölgeler, hastanın genel sağlık durumu ve yaşı göz önünde bulundurularak uygulanan bir işlemdir. Kemoterapinin uygulanma sıklığı hekim tarafından belirlenir.

• Neoadjuvan Kemoterapi: Yayılmış tümörün küçültülmesi amacıyla uygulanır. Hasta, operasyona hazır hâle getirilir. Kanserli dokunun sağlıklı dokudan ayırt edilmesi de sağlanır. Çoğunlukla meme, kolon ve rektum gibi bölgesel ancak ilerlemiş kanser türlerinde uygulanır.
• Adjuvan Kemoterapi: Tümörün ameliyatla temizlendikten sonra, geride kalan kanserli hücrelerin vücuttan tamamen temizlenmesi için uygulanır. Kanserin tekrarlama (nüks etme) ihtimalinin azaltılması hedeflenir. Koruyucu tedavi olarak da bilinir.
• Palyatif Kemoterapi: Ciddi ve ilerleyen kanser türlerine sahip hastaların şikayetlerinin azaltılması için uygulanır. Destek tedavi yöntemi olarak da bilinir. Bu tedaviyle, hastanın günlük aktivitelerini yerine getirebilmesi ve şikayetlerinin azaltılması amaçlanır.

Kemoterapi Nasıl Uygulanır?

Kemoterapi ilaçları, 100'ün üzerinde farklı türde ilaçtan oluşur. Bu ilaçlar, yan etkileri ve birbiriyle etkileşimi en aza indirgemek için farklı zamanlarda uygulanır. Uygulama şekli hastaya özeldir ve ilacın etkinliğinin artmasına yöneliktir. 

• Enjeksiyon (intramüsküler/subkutan) kemoterapi : Kas içine ya da cilt altına uygulanarak yapılır. Karın, kol, bacak kaslarının içine direkt olarak enjekte edilir.
• Ağız yoluyla (oral) kemoterapi: Hap ya da kapsül şeklinde alınan kemoterapi ilaçlarıdır. Ağız yoluyla alınır.
• Haricen cilt üstüne (topikal) kemoterapi: Krem formundaki kanser ilaçlarıdır. Kanser dokusu üzerine sürülerek uygulanır.
• Karın içi (intraperitoneal) kemoterapi: Vücut içi boşluklarına uygulanan kemoterapi türüdür. Karın içine yayılım gösterme eğiliminde olan kanser türleri için kullanılır. Karın içi boşluğuna, organların etrafında bulunan bölgeye uygulanır. 

Kemoterapi Ne Sıklıkla Uygulanır?

Kemoterapinin uygulanma sıklığı, alınan kemoterapinin türüne göre farklılık gösterir. Kemoterapi ilk seanstan itibaren planlanmış kürler hâlinde uygulanır. Hasta, hangi sıklıkla ve kaç kür kemoterapi alacağını bilir. Kemoterapi kürlerinin her biri, birkaç dakika ya da gün sürebilir. Kürler arasında hastanın dinlenmesi için zaman aralıkları bırakılır. Kür sayısı, süresi ya da ilacın türü, hastanın tedaviye verdiği yanıta göre değişkenlik gösterir.

Kemoterapinin Yan Etkileri Nelerdir?

Tüm kemoterapi ilaçları, uygulanma yönteminden bağımsız olarak dolaşım sistemi aracılığıyla kanserli dokulara ulaşır. Böylece kanser hücrelerine etki ederek onları öldürür ya da çoğalmalarını engeller. Ancak bu sırada sağlıklı vücut hücreleri de zarar görebilir. 

• İştah kaybı,
• Mide bulantısı,
• Kusma,
• Hâlsizlik,
• Ağız kuruluğu,
• Ağız içinde yara oluşumu,
• Nefes darlığı,
• Boğaz ağrısı,
• İshal,
• Kabızlık,
• Anemi,
• Saç dökülmesi,
• Deri ve tırnaklarda yapısal değişiklik,
• Vücudun farklı bölgelerinde morarma,
• Ateş,
• Enfeksiyon, 
• Libido kaybı,
• Cinsel fonksiyon bozukluğu,
• Kilo kaybı.

Radyoterapi Nedir?

Radyoterapi, kanser hücrelerini yok etmek için radyasyonun kullanıldığı tedavi yöntemidir. Işın tedavisi olarak da bilinir. Radyasyon tedavisinde, kanser hücrelerine uygulanan radyasyon ışınlarıyla kanser hücrelerinin yapısının bozularak bu hücrelerin yok edilmesi amaçlanır. 

Sağlıklı hücreler, belirli dozlarda uygulanan radyasyonun etkisini onarabilirken kanserli hücreler bu etkiden kurtulamaz. Radyoterapide uygulama şekli ve dozu, tedavinin amacına yönelik ve hastaya özeldir. Erken ya da son evre tüm tümörlerde uygulanabilir. 

• Harici (eksternal) radyoterapi: İşlem sırasında radyasyon cihazı vücuda temas etmez. Radyasyon ışınları kişiye uzaktan gönderilir.
• Dahili (internal) radyoterapi:  Radyoaktif maddeler vücudun içine, tümör dokusunun yakınına yerleştirilir. 
• Tüm vücuda (sistemik) radyoterapi: Radyoaktif ilaç, vücuda damardan enjekte edilir ya da ağızdan sıvı ya da hap olarak verilir. Bu tedavide radyoaktif madde tüm vücuda yayılır. Atom tedavisi olarak da bilinir.

Radyoterapinin Kullanım Amaçları Nelerdir?

• Neoadjuvan Radyoterapi: Ameliyat öncesi, kanser hücrelerinin oluşturduğu tümörün küçültülmesi için uygulanır. Böylece operasyon sırasında hastadan mümkün olduğunca az miktarda doku çıkarılır.
• Adjuvan Radyoterapi: Ameliyat sonrası uygulanan radyoterapidir. Ameliyattan sonra vücutta kalmış olması muhtemel kanser hücrelerinin yok edilmesi hedeflenir. Böylece kanserin tekrar ortaya çıkması (nüks etmesi) engellenmeye çalışılır.
• Primer Radyoterapi: Tek başına uygulanan radyoterapi türüdür. Larenks (ses telleri) tümörü gibi bazı kanser türlerinde uygulanır.
• Palyatif Radyoterapi: İleri evre kanser vakalarında, hastanın şikayetlerin azaltılması için uygulanır. Özellikle beyin ve kemik metastazı varlığında uygulanır. Bu yöntemle hastanın ağrı, kanama ve nefes darlığı gibi şikayetlerinin önlenmesi ya da giderilmesi hedeflenir.

Radyoterapi Öncesinde Hazırlık Yapılması Gerekir mi?

Yapılan tetkik sonuçlarına göre, tümörün konumu ve yayılım bölgeleri belirlenir. Hastaya uygun olan en iyi tedavi yöntemi hekimler tarafından belirlenir. Tedavi hakkında hasta bilgilendirilir. Hastanın radyoterapi tedavisini kabul etmesiyle, hastaya simülasyon yapılır. 

Simülasyon sırasında, hastanın tedavi sırasında alacağı yatış pozisyonu ayarlanır, sabitlenir ve simülatör ile film çekilir. Hastanın hazırlık taraması için tomografi de kullanılabilir. Tomografi görüntüleriyle hastanın hedef organları ve risk bölgelerinin üç boyutlu resmi çıkarılır. Böylece radyoterapi öncesi hazırlık aşaması tamamlanır. 

Radyoterapi Nasıl Uygulanır?

Radyoterapi çoğunlukla 3 ila 9 hafta boyunca, haftada 5 kür olarak uygulanır. Bir günde birden fazla kez uygulanabilir. Küçük dozda verilen her seans yaklaşık 15 dakika sürer. Harici radyoterapi uygulaması, cihaz masasında gerçekleşir. Hasta, uygulama sonrası eve gönderilir. 

Dahili radyoterapide vücudun belirli bölgelerine metal bir tüp yerleştirilir ve çekirdek implant yapılır. İmplantların dokuya daha yakın olması gerektiği durumlarda operasyon gerekli görülebilir. İmplantlar birkaç dakika ya da ömür boyu vücutta kalabilir. Dahili radyoterapide hastanın hastanede yatışı gereklidir. 

Radyoterapi Cihazları Nelerdir?

Radyoterapi uygulaması sırasında sıklıkla kullanılan radyoterapi cihazlarından bazıları şunlardır:

TrueBeam STx: Gelişmiş bir radyoterapi cihazıdır. Ulaşılması güç bölgelerdeki tümörlerin tedavisinde kullanılır. Yüksek dozları diğer cihazlara göre daha kısa sürede verir. Bu sayede, tedavi seanslarının süre ve sayısını önemli ölçüde azaltarak yüksek performans sağlar. 

• Konfor sağlar, hassasiyeti yüksektir.
• Hassas noktalarda ve değişik tipteki tümörler için uygundur.
• Işınları tümörün şekline uydurur. Böylece tümörün etrafındaki sağlam dokunun daha etkilenmesini sağlar, yan etkisi düşüktür.
• Özelikle beyin ve vücuttaki küçük hacimli riskli organlara komşu tümörlerin tedavisinde kullanılır.
• Hızlıdır. Tedavi süresini 10 ila 30 dakikadan 2 dakikaya kadar düşürebilir.
• Hasta daha kısa süre masada kaldığı için tümör hareketi azalır, sağlıklı doku koruması artar.
• Hasta daha kısa süre masada kaldığı için tümör hareketi azalır, sağlıklı doku koruması artar.
• Solunumla yer değiştiren tümörlerin tedavisinde sıklıkla kullanılır.
• Tümörün bulunduğu alana doğrudan yüksek tedavi dozu verilebilir.

Gamma Knife: Beyin tümörleri, beyin damar bozuklukları ve hareket hastalıkları için kafa tasını açmadan tedavi amacıyla kullanılan bir cihazdır. Kimi tümörlerde hem açık cerrahi hem Gamma Knife kullanılır.  

• Tedavi tek seansta uygulanır.
• Cerrahi şansı olmayan vakaların büyük kısmında kullanılabilir.
• Hedefi hassasiyetle tedavi etme şansı en yüksek olan yöntemdir.
• Cerrahiye göre çok düşük riskler taşır.
• Tedavi kolay ve ağrısızdır.
• Hasta günlük yaşamına hemen dönebilir.
• Gerekirse tekrarlanabilir.

Unique RapidArc: Bu hızlandırıcı cihazla, tedavinin hızı 2 ila 8 kat artar. Sağlıklı dokular iyi korunur. Tedavi seansları 2 dakikaya kadar kısalır, böylece hasta konforu artar.

Simültane İntegre Boost: Aynı gün içinde farklı iki tedavi hacimlerine farklı dozların verilmesini mümkün kılar. Baş, boyun tümörleri dışında jinekolojik tümörlerde, mide ve  bağırsak tümörlerinde kullanılabilir.

RPM System: Girişimsel olmayan, görüntüleme bazlı bir sistemdir. Akciğer, meme ve üst batın bölgelerinde kaliteli görüntüleme sağlar. Kullanımı kolay ve hızlıdır. Yüksek hasta konforu sağlar, solunumla yer değiştiren tümör türlerinde kullanılabilir.

İmmünoterapi Nedir?

İmmünoterapi, kanser tedavisinde radyoterapi ve kemoterapiye ek olarak kullanılan yenilikçi bir tedavi yöntemidir. Bu yöntem vücudun bağışıklık sistemini kullanarak kanserle savaşmayı hedefler.

• Monoklonal antikor: Kanser hücrelerinin çoğalmasını engellemek için vücudun kendi bağışıklık sistemine destek olur. Laboratuvarda üretilen antikorlar, kanserli hücrelerin yüzeylerine bağlanarak kanser hücrelerinin bağışıklık sistemi tarafından tanınmasını sağlar. Böylece bağışıklık sistemi kanser hücrelerini yok eder. 
• T hücre tedavisi: T hücreleri vücudun bağışıklık sistemi hücreleridir. Bu yöntemde hastanın kendi T hücreleri laboratuvarda kanser hücrelerini tanıyacak şekilde değiştirilir, çoğaltılır ve hastanın vücuduna geri verilir. Bu yöntemle, T hücrelerinin kanser hücrelerini tanıması ve yok etmesi amaçlanır. Kansere karşı özel olarak hazırlanmış bu hücreler, hastaya 2 ila 3 haftalık arayla uygulanır.
• Onkolitik tedavi: Virüs kullanarak kanser hücrelerinin tedavi edildiği yöntemdir. Kanser hücrelerine karşı geliştirilmiş virüsün etkili bir şekilde kanser hücrelerini tanıyarak kanserin büyümesi ve yayılmasını engellemesi hedeflenir. 
  
  İmmünoterapi, kanserde yenilikçi bir tedavi alanını temsil eder. Her geçen gün gerçekleşen yeni gelişmeler ve tedavi yöntemleriyle bu alan oldukça umut vericidir.

İmmünoterapinin Yan Etkileri Nelerdir?

Kemoterapi kadar olmasa da immünoterapinin de yan etkileri mevcuttur.

• Ağız yaraları,
• Karaciğer hasarı,
• Cilt alerjileri,
• İshal,
• Yorgunluk,
• Halsizlik,
• Bulantı ve grip benzeri şikâyetlerdir.

• Döküntü ve kaşıntı şikayeti,
• Tiroit fonksiyon bozuklukları,
• Hormonal bozukluklar,
• Akciğer iltihabı,
• Psikiyatrik bozukluklar, 
• Kilo kaybı,
• Otoimmün hastalıklar,
• Otoimmün hastalıklar,
• Akut infüzyon reaksiyonu.

İmmünoterapi Nasıl Uygulanır?

İmmünoterapi damar yoluyla verilen bir tedavi yöntemidir. Uygulama oldukça rahattır. Cilt kanserlerinde ve yassı epitel hücreli akciğer kanserinde kemoterapi sonrası kullanılmaktadır. Böbrek ve lenf kanserlerinde kullanılır. Mesane, bağırsak, mide ve meme kanserlerinde kullanımı ise araştırma aşamasındadır.  İleri safha kanser hastalarında uygulanır. Erken dönemde kullanımı henüz yoktur. Ülkemizde kullanımı gittikçe yaygınlaşmaktadır.

Kanserin tanı ve tedavisi; çok yönlü, multidisipliner hekim ve uzmanların yer aldığı bir tedavi planı gerektirir. Kanser tedavisinde yenilikçi teknoloji ürünü cihazların ve tedavi yöntemlerinin uygulanması önemli yer tutar. Alanında uzman hekimlerce yürütülen bir kanser tedavi programı, tedavi başarısını artırmakta önemli rol oynar.